Uchwała z dnia 1989-01-17 sygn. III CZP 107/88

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 107/88

Uchwała z dnia 17 stycznia 1989 r. 

Przewodniczący: sędzia SN H. Ciepła (sprawozdawca).

Sędziowie SN: J. Niejadlik, Z. Świeboda.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Jana D. i Józefy D. przeciwko Skarbowi Państwa - Urząd Gminy w T. o zapłatę po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Rzeszowie postanowieniem z dnia 28 października 1988 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy dopuszczalna jest droga sądowa dla dochodzenia odszkodowania pieniężnego za szkodę powstałą wskutek szkodliwego spływania wody z nieruchomości (drogi) pozwanego Skarbu Państwa na nieruchomość powodów w czasie poprzedzającym wydanie przez organ administracyjny ostatecznej decyzji nakazującej na podstawie art. 50 ust. 2 prawa wodnego wykonanie urządzeń zapobiegających powstawaniu szkody w przyszłości?"

podjął następującą uchwałę:

Dla dochodzenia roszczeń o naprawienie szkód wyrządzonych spływaniem wód z gruntów sąsiednich, powstałych przed wydaniem decyzji administracyjnej nakazującej właścicielowi gruntu przywrócenie stosunków wodnych do stanu poprzedniego lub wykonanie urządzeń zapobiegającym szkodom (art. 50 ust. 2 ustawy z dnia 24 października 1974 r. o prawo wodne - Dz. U. Nr 38, poz. 230 ze zm.) droga sądowa jest dopuszczalna.

Uzasadnienie 

Przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c. zagadnienie prawne powstało na tle następującego stanu prawnego:

Pozwany Skarb Państwa w trakcie przebudowy drogi na własnej nieruchomości, graniczącej z siedliskiem powodów, podniósł nawierzchnię drogi bez zapewnienia odpływu wód. Skutkiem tego woda z drogi spływała na nieruchomość powodów, powodując szkody w latach 1981-1983, których wyrównania dochodzą pozwem.

Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo, a Sąd Wojewódzki rozpoznając sprawę na skutek rewizji pozwanego Skarbu Państwa powziął wątpliwość przytoczoną w sentencji uchwały, dotyczącą dopuszczalności drogi sądowej. Źródłem wątpliwości, jak wynika z uzasadnienia przedstawionego zagadnienia, było wydanie przez dyrektora Wydziału Ochrony Środowiska, Gospodarki Wodnej i Geologii Urzędu Wojewódzkiego na podstawie art. 50 ust. 2 ustawy z dnia 24 października 1974 r. - prawo wodne (Dz. U. Nr 38, poz. 230 ze zm.) decyzji zobowiązującej Urząd Gminy do wykonania rowu odprowadzającego wody i przepustu w terminie do dnia 30 października 1987 r.  

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Wątpliwości Sądu Wojewódzkiego wynikają na tle przepisów prawa wodnego, regulującego całokształt stosunków wodnych, które przewiduje w pewnych wypadkach orzekanie o odszkodowaniu przez organy administracji państwowej.

Analiza unormowań prawa wodnego nie prowadzi jednak do wniosku, że wyłączają one drogę sądową dla dochodzenia przez powodów roszczenia za okres do dnia wydania w trybie art. 50 ust. 2 tej ustawy decyzji nakazującej przywrócenie stosunków wodnych na gruncie.

Kwestia odszkodowania wiąże się ściśle ze szkodą. Istotne zatem jest rozstrzygnięcie, czy w sprawie chodzi o szkodę w rozumieniu przepisów z dziedziny gospodarki wodnej. Zagadnieniem tym zajmował się Sąd Najwyższy pod rządem przepisów prawa wodnego z 1962 r. w orzeczeniu z dnia 24 stycznia 1964 r. I CR 46/64. Wyraził w nim pogląd, że szkoda w rozumieniu prawa wodnego (ustawa z dnia 30 maja 1962 r. - Dz. U. Nr 34, poz. 158) ma miejsce tylko wtedy, gdy spełnione są dwie przesłanki: 1) korzystanie z wód ma charakter szczególny, określony w art. 42 ustawy, oraz 2) gdy na takie korzystanie zainteresowana osoba lub instytucja uzyskała zezwolenie wodnoprawne. Pomimo, że korzystanie z wody znajdującej się w cudzej nieruchomości w takich sytuacjach nie stanowi ingerencji bezprawnej, ustawodawca przyznaje wówczas właścicielowi nieruchomości prawo do odpowiedniego wynagrodzenia poniesionych wskutek tego strat. Orzekanie o wynagrodzeniu strat w powyższym znaczeniu, tzn. o wynagrodzeniu strat spowodowanych zgodną z prawem ingerencją zainteresowanej osoby lub instytucji, należy do wyłącznej właściwości organów administracyjnych (art. 14 ustawy).

Jeżeli natomiast szkoda nastąpiła w wyniku ingerencji bezprawnej, tzn. bez odpowiedniego zezwolenia, to wówczas mamy do czynienia ze szkodą w rozumieniu prawa cywilnego i sprawa o odszkodowanie w takim wypadku ma charakter sprawy cywilnej i podlega - stosownie do art. 2 k.p.c. - rozpoznaniu w drodze sądowej, żaden bowiem przepis nie przekazuje jej do rozpoznania innym organom (OSPiKA 1966, z. 1, poz. 5).

Orzeczenie to zachowało aktualność pod rządem obecnie obowiązującego prawa wodnego. Nasuwa się jednak uwaga, że podana w tym orzeczeniu definicja szkody została zawężona, zapewne ze względu na podstawę faktyczną rozstrzygnięcia. W związku z tym trzeba dodać, że poza zakresem tej definicji pozostaje między innymi szkoda, której dotyczy art. 50 ust. 2 prawa wodnego, a więc również szkoda w rozumieniu przepisów tego prawa. Przepis ten (art. 50 ust. 2) bowiem przewiduje orzekanie o odszkodowaniu przez organ administracji w razie samowolnej zmiany przez właściciela nieruchomości stanu wody na gruncie, która szkodliwie wpływa na nieruchomości sąsiednie, jeżeli przywrócenie do stanu poprzedniego lub wykonanie urządzeń zapobiegających szkodom jest niemożliwe lub gospodarczo nieuzasadnione.

Stan faktyczny niniejszej sprawy wypełnia wprawdzie hipotezę ust. 1 art. 50 prawa wodnego, pozwany bowiem przebudową drogi zmienił stan wody na gruncie, co wpływa szkodliwie na nieruchomość powoda, jednakże odszkodowanie, o jakim mowa w art. 50 ust. 2, nie zostało orzeczone. A zatem dochodzone odszkodowanie nie wiąże się ze szkodą w rozumieniu prawa wodnego. Działanie pozwanego było czynem niedozwolonym wywołującym obowiązek odszkodowawczy przewidziany w kodeksie cywilnym. Dochodzone odszkodowanie ma w konsekwencji charakter cywilnoprawny, a realizacja tego roszczenia następuje w trybie przewidzianym w kodeksie postępowania cywilnego na drodze sądowej.

Z tych względów na przedstawione zagadnienie udzielono odpowiedzi jak w sentencji uchwały.

OSNC 1990 r., Nr 1, poz. 6