Postanowienie z dnia 1987-10-16 sygn. I CR 230/87

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CR 230/87

Postanowienie z dnia 16 października 1987 r.

Przesłanką negatywną uznania zagranicznego orzeczenia jest prawomocne osądzenie sprawy przez sąd polski przed uznaniem, a nie przed uprawomocnieniem się wyroku zagranicznego. Zastrzeżenie "zanim orzeczenie sądu zagranicznego stało się prawomocne" odnosi się tylko do drugiego członu art. 1146 § 1 pkt 4 k.p.c.

Przewodniczący: sędzia SN C. Bieske. Sędziowie SN: J. Suchecki (sprawozdawca), M. Sychowicz.

 Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy z wniosku Ireny G. z udziałem Roberta G. o uznanie wyroku Sądu zagranicznego na skutek rewizji wnioskodawczyni na postanowienie Sądu Wojewódzkiego w Warszawie z dnia 17 czerwca 1987 r.:

oddalił rewizję.

Uzasadnienie 

Sąd Wojewódzki oddalił wniosek o uznanie orzeczenia sądu zagranicznego rozwiązującego małżeństwo wnioskodawczyni i uczestnika. Sąd ten ustalił, że wnioskodawczyni i uczestnik w 1981 r. wyjechali do Stanów Zjednoczonych A.P. w związku z kontraktem (...) uczestnika. W dniu 9 listopada 1982 r. Sąd Okręgowy w Okręgu Cook Stanu Illinois orzekł prawomocnie rozwód ich małżeństwa. W czasie orzekania oboje małżonkowie byli obywatelami polskimi mającymi stałe miejsce zamieszkania w Polsce, gdyż ich pobyt w USA miał charakter czasowy. Do Polski powrócili w 1986 r. Sąd Wojewódzki ustalił też, że już po uprawomocnieniu się przedmiotowego wyroku sądu zagranicznego uczestnik w 1983 r. wystąpił o orzeczenie rozwodu do sądu polskiego i prawomocnym wyrokiem z dnia 28 maja 1984 r. Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy powództwo uwzględnił [sygn. akt (...)]. Jako podstawę oddalenia wniosku Sąd I instancji przyjął wyłączność jurysdykcji krajowej (art. 1100 § 2 k.p.c.), stąd istnienie przesłanki negatywnej z art. 1146 § 1 pkt 2 k.p.c.

Postanowienie powyższe zaskarżyła rewizją wnioskodawczyni z wnioskiem o jego zmianę i uwzględnienie wniosku lub uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Rewizja zarzucała brak należytego wyjaśnienia istotnych dla sprawy okoliczności dotyczących stałego miejsca zamieszkania wnioskodawczyni i uczestnika. W szczególności podnosiła, że byli małżonkowie nabyli w USA nieruchomość, uczestnik zawarł tam ponowny związek małżeński i posiada znaczny majątek, a jego obecny powrót do kraju ma charakter czasowy. Zdaniem rewidującej, strony od początku miały zamiar stale zamieszkać w USA, a uczestnik w dalszym ciągu tam stale zamieszkuje.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kryteria oceny, czy i kiedy następuje zmiana miejsca zamieszkania z krajowego na zagraniczne, zawarte są m.in. w przytoczonym przez Sąd Wojewódzki orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 15 lipca 1978 r. IV CR 242/78 (OSNCP 1979, z. 6, poz. 120). W szczególności niezbędne jest tu ustalenie istnienia obiektywnych okoliczności, w świetle których można uznać, że dana osoba ustanowiła za granicą centrum spraw osobistych i majątkowych. Istotne znaczenie ma tu m.in. rodzaj dokumentów niezbędnych przy wyjeździe za granicę, zwłaszcza paszportu.

W sprawie jest bezsporne, że wyjazd stron, planowany na okres kilkuletni, wiązał się z uzyskaniem przez uczestnika stosownych możliwości zarobkowych w Stanach Zjednoczonych i nastąpił na podstawie zwykłych paszportów, określonych przez Sąd Wojewódzki jako "turystyczne". Wnioskodawczyni nawet nie twierdziła, by strony w czasie pobytu za granicą czyniły choćby starania o zmianę statusu tego pobytu, a we wniosku wyraźnie określiła aktualne miejsce zamieszkania swoje i uczestnika "na terenie Polski". Twierdzenie rewizji więc o "czasowym" jedynie powrocie uczestnika do kraju jest sprzeczne z twierdzeniem wniosku i niczym nie poparte.

Bezspornym jest także, że byli małżonkowie pozostawili w Polsce znaczny majątek, w tym dom mieszkalny i mieszkanie spółdzielcze własnościowe, do których powrócili (adresy jak we wniosku). Wnioskodawczyni w postępowaniu przed Sądem I instancji jako jedyną konkretną okoliczność mającą wskazywać na ześrodkowanie jej i uczestnika spraw osobistych i majątkowych w USA przedstawiła fakt nabycia tam przez strony domu mieszkalnego. Fakt ten jednak sam przez się nie może przesądzać o prawdziwości jej twierdzeń, gdy w sytuacji planowanego dłuższego pobytu całej rodziny za granicą kupno domu mogło być korzystniejsze niż kilkuletni najem. W tych warunkach nie było podstaw do przyjęcia, by wnioskodawczyni i uczestnik ustanowili za granicą centrum swoich spraw osobistych i majątkowych, a rewizja kwestionująca prawidłowe w tym względzie ustalenia Sądu Wojewódzkiego jest nieuzasadniona.

Niezależnie od powyższego w sprawie zaistniała inna istotna okoliczność, którą wprawdzie Sąd Wojewódzki ustalił, nie wziął jednak pod uwagę przy wskazaniu podstawy prawnej swego rozstrzygnięcia. Okolicznością tą jest prawomocne rozstrzygnięcie sprawy także przez sąd polski.

Należy przyjąć, że przesłanką negatywną uznania zagranicznego orzeczenia jest prawomocne osądzenie jej przez sąd polski przed uznaniem (lub wszczęciem postępowania o uznanie), a nie przed uprawomocnieniem się wyroku zagranicznego. Zastrzeżenie "zanim orzeczenie sądu zagranicznego stało się prawomocne" odnosi się tylko do drugiego członu art. 1146 § 1 pkt 4 k.p.c. Gdyby to zastrzeżenie miało się odnosić do całości przepisu, musiałoby to wynikać z jego redakcji, a w szczególności zbędne byłoby wówczas słowo "już" w pierwszym członie. Przemawiają za tym także i względy merytoryczne. Orzeczenie zagraniczne dopóty nie jest uznane przez sąd polski, dopóki nie wywiera na terenie Polski żadnych skutków. W szczególności nie może być przeszkodą do wszczęcia sprawy przed sądem polskim i do jej rozstrzygnięcia. Sąd polski w procesie nie może badać, czy orzeczenie zagraniczne spełnia warunki do uznania i w braku postanowienia o uznaniu nie może go uwzględnić. W takiej sytuacji uznanie wcześniejszego orzeczenia zagranicznego, mimo istnienia już prawomocnego orzeczenia sądu polskiego w tej samej sprawie, prowadziłoby do oczywiście niepożądanych skutków.

Z tych względów rewizja z mocy art. 387 k.p.c. ulega oddaleniu.

 OSNC 1989 r., Nr 7-8, poz. 126