Uchwała z dnia 1988-03-23 sygn. III CZP 20/88

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 20/88

Uchwała z dnia 23 marca 1988 r. 

Przewodniczący: sędzia SN J. Szachułowicz (sprawozdawca). Sędziowie SN: A. Gola, T. Bielecki. 

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Józefa M. przeciwko Skarbowi Państwa - Wydziałowi Geodezji i Gospodarki Gruntami Urzędu Dzielnicowego Ł. Ś. w Ł. o uzgodnienie treści księgi wieczystej po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Łodzi postanowieniem z dnia 8 lutego 1988 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy nabycie na podstawie art. 172 k.c. własności nieruchomości z mocy samego prawa przez zasiedzenie legitymuje nabywcę tego prawa do wytoczenia powództwa o usunięcie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym (art. 10 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece) w sytuacji, gdy błędnie ujawnionym w księdze jest Skarb Państwa, co w płaszczyźnie art. 177 k.c. i art. 5 powołanej ustawy wyłącza stosowanie przepisów o nabyciu własności przez zasiedzenie i stwierdzenie tego zasiedzenia?"

podjął następującą uchwałę:

Samoistny posiadacz nieruchomości, na rzecz którego upłynął termin do nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie, może żądać uzgodnienia treści księgi wieczystej urządzonej dla przedmiotu zasiedzenia z rzeczywistym stanem prawnym.

Uzasadnienie

Na podstawie dowodów zebranych w sprawie i ustaleń oraz ocen zawartych w uzasadnieniu wyroku Sądu Rejonowego w Łodzi z dnia 7 kwietnia 1987 r. sygn. (...) jak również uzasadnienia pytania prawnego przedstawionego do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu wynika, że powód Józef M. dnia 16 listopada 1956 r. nabył od pełnomocnika Ireny R.-F. na podstawie umowy przyrzeczenia sprzedaży działkę budowlaną o pow. 1255 m² położoną w Ł. przy ul. Wałbrzyskiej. Powód jednak objął w posiadanie inną działkę położoną w Ł. przy ul. Wałbrzyskiej 64 o pow. 1054 m² i jest właścicielem tej działki nieprzerwanie od 1956 r.

Faktycznie właścicielami tej działki byli małż. K. nie zaś Irena R.-F. i przeciwko małż. K. biegł termin zasiedzenia. Miejski Zarząd Geodezji i Gospodarki Terenami w Ł. w dniu 1 marca 1984 r. wystąpił z wnioskiem od Państwowego Biura Notarialnego w Ł. o odłączenie działki posiadanej przez powoda z księgi wieczystej Kw (...) i wpisanie do dz. II KW Skarbu Państwa jako właściciela, podając, że działka ta przeszła na własność Państwa na podstawie art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 6 lipca 1972 r. o terenach budownictwa jednorodzinnego i zagrodowego oraz podziale nieruchomości w miastach i osiedlach (Dz. U. Nr 27, poz. 192 ze zm.).

Umową notarialną z dnia 16 kwietnia 1984 r. nieruchomość ta została oddana w użytkowanie wieczyste Grzegorzowi B., a następnie aktem notarialnym sporządzonym w dniu 28 czerwca 1985 r. rozwiązano umowę użytkowania wieczystego. W § 3 tej umowy zawarte jest stwierdzenie, że wskutek rozwiązania umowy o oddanie działki w użytkowanie wieczyste wraca stan prawny, jaki istniał przed zawarciem umowy. Kolejno następujące po sobie czynności faktyczne i prawne dotyczące działki wskazują, że powód nadal ją posiada i działka ta z mocy szczególnych przepisów powołanej ustawy stała się własnością Państwa.

Sąd Najwyższy udzielając odpowiedzi miał na uwadze, co następuje:

Termin zasiedzenia działki objętej w posiadanie powoda rozpoczął się dnia 16 listopada 1956 r. i biegł przeciwko małż. K. W okolicznościach sprawy upływ terminu zasiedzenia przy zastosowaniu art. XLI § 2 przep. wprow. k.c. mógł upłynąć albo dnia 1 stycznia 1975 r. albo dnia 1 stycznia 1985 r. Jednakże brak jest ustaleń, czy przed, czy po upływie terminu zasiedzenia przedmiotowa działka została objęta socjalizacją urbanistyczną na podstawie ustawy z dnia 6 lipca 1972 r. o terenach budownictwa jednorodzinnego. Z treści uzasadnienia pytania prawnego i intencji leżących u jego podstaw wynika, iż Sąd Wojewódzki przyjmował inną podstawę prawną wpisu Skarbu Państwa jako właściciela w księdze wieczystej dla działki posiadanej przez powoda. Ze sformułowania pytania prawnego wynika, że powód nabył własność działki przez zasiedzenie i wpis Skarbu Państwa do księgi wieczystej nastąpił omyłkowo.

Powód zasiadywał nieruchomość i z tytułu posiadania jak właściciel mogą płynąć dla posiadacza uprawnienia jako swoistego rodzaju obciążenia własności zasiadywanej nieruchomości. Zasiadywanie stanowi szczególny rodzaj wwiązania w stosunek materialnoprawny własności. Niewątpliwy wpis Skarbu Państwa do księgi wieczystej jako właściciela może być przesłanką negatywną do stwierdzenia nabycia własności przez zasiedzenie z uwagi na treść art. 177 k.c. zwłaszcza wówczas, gdy wpis Skarbu Państwa nie nastąpi omyłkowo.

Jeśli osoba zasiadająca nabyła prawo własności z mocy samego prawa przez upływ czasu potrzebny do nabycia, a w czasie biegu terminu nastąpił wpis własności na rzecz Skarbu Państwa na błędnej lub nieważnej podstawie prawnej, osoba, na rzecz której następuje bieg zasiedzenia, jest uprawniona do żądania usunięcia niezgodności treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

Jak to już wspomniano, nabycie przez zasiedzenie jest skutecznym wwiązaniem w stosunek materialnoprawny prawa własności zasiadywanej nieruchomości. Wynikła sprzeczność z nabycia ex lege i zapisu w księdze wieczystej musi być usunięta, by nabywca nieruchomości mógł uzyskać orzeczenie deklaratoryjne potwierdzające nabycie w drodze zasiedzenia. Dopóki w księdze wieczystej wpisany jest mylnie Skarb Państwa jako właściciel i wpis ten nastąpił w czasie biegu zasiadywania, nie można uzyskać wspomnianego orzeczenia deklaratoryjnego. Dlatego orzeczenie ustalające i usuwające niezgodność treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym stwierdza drogę uzyskania stwierdzenia nabycia własności przez zasiedzenie Skarbu Państwa, by móc uzyskać orzeczenie o nabyciu własności i wpisanie na jego podstawie siebie jako właściciela. Takim celem obok innych przy przedstawionym przez Sąd Wojewódzki stanie faktycznym, służby powództwo oparte na art. 10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece.

Sąd Najwyższy na podstawie przytoczonego wywodu udzielił odpowiedzi jak w sentencji uchwały.

OSNC 1989 r., Nr 7-8, poz. 122