Wyrok z dnia 1987-07-15 sygn. I PR 30/87

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I PR 30/87

Wyrok z dnia 15 lipca 1987 r.

Nie ma podstaw prawnych do udzielenia pracownicy urlopu wypoczynkowego w okresie urlopu wychowawczego także w sytuacji, gdy pracownica nie wykorzystała z powodu choroby części urlopu wypoczynkowego, udzielonego jej bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego i rozpoczęła urlop wychowawczy, chociażby zwolnienie lekarskie obejmowało część okresu urlopu wypoczynkowego i część urlopu wychowawczego.

Przewodniczący: sędzia SN: Z. Stypułkowska. Sędziowie SN: B. Błachowska (sprawozdawca), Z. Zaziemski.

Sąd Najwyższy z udziałem prokuratora Prokuratury Generalnej PRL, S. Trausolta, po rozpoznaniu sprawy z powództwa Lidii R. przeciwko Centrali Spółdzielni Ogrodniczych i Pszczelarskich w W. Delegatura w B. Zakład Transportu Samochodowego i Spedycji w N.W.W. o ustalenie na skutek rewizji pozwanej od wyroku Sądu Rejonowego - Sądu Pracy w Bydgoszczy z dnia 4 marca 1987 r.:

zmienił zaskarżony wyrok i oddalił powództwo.

Uzasadnienie

Lidia R, urodziła dnia 3 lipca 1986 r. córkę i do 5 listopada 1986 r. korzystała z urlopu macierzyńskiego. Pismami z dnia 15 października 1986 r. wystąpiła do zakładu pracy o udzielenie urlopu wypoczynkowego, okolicznościowego oraz wychowawczego.

Pozwany Zakład udzielił powódce: urlopu wypoczynkowego za 1986 r. w okresie od dnia 6 listopada do 5 grudnia 1986 r., 8 dni urlopu wypoczynkowego za 1985 r. od dnia 8 grudnia do 16 grudnia do 18 grudnia 1986 r.

Zgodnie z wnioskiem powódki z dnia 15 października 1986 r. pozwany zakład zawiadomił ją pismem z dnia 20 października 1986 r., że udziela jej urlopu wychowawczego od dnia 19 grudnia 1986 r. do dnia 18 grudnia 1989 r.

W trakcie korzystania z urlopu wypoczynkowego powódka zachorowała i przedstawiła zwolnienie lekarskie na okres od dnia 21 listopada 1986 r. do dnia 29 grudnia 1986 r.

Pismem z dnia 19 grudnia 1986 r. powódka wystąpiła do zakładu pracy w związku z niewykorzystaniem części urlopu wypoczynkowego za 1986 i 1985 r. w ustalonym terminie o udzielenie tego urlopu bezpośrednio po zakończeniu zwolnienia lekarskiego.

Dyrektor strony pozwanej odmówił wnioskowi i zawiadomił powódkę, że nie wykorzystany urlop wypoczynkowy zostanie jej udzielony po zakończeniu urlopu wychowawczego.

Powódka nie zgodziła się z taką decyzją i wystąpiła do Sądu Rejonowego - Sąd Pracy w Bydgoszczy z pozwem o ustalenie uprawnień do wykorzystania pozostałej części urlopu wypoczynkowego za 1985 i 1986 r. bezpośrednio po okresie zwolnienia lekarskiego.

Sąd Rejonowy - Sąd Pracy w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 4 marca 1987 r. ustalił, że powódka korzystała do dnia 23 stycznia 1987 r. z urlopu wypoczynkowego. Sąd Rejonowy powołał się na art. 166 k.p. i § 3 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z dnia 21 października 1974 r. uznał, że w powiązaniu z zasadami współżycia społecznego należało powódce udzielić urlopu wypoczynkowego bezpośrednio po okresie choroby, tym bardziej że po powrocie z urlopu wychowawczego ulegnie przedawnieniu jej roszczenie o urlop wypoczynkowy.

Od wyroku powyższego złożyła rewizję strona pozwana zarzucając naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie § 3 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z dnia 21 października 1974 r. w sprawie pracowniczych urlopów wypoczynkowych w związku z § 3 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 17 października 1981 r. w sprawie urlopów wychowawczych. Nadto strona pozwana zarzuciła w rewizji sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z zebranym w sprawie materiałem przez przyjęcie, że roszczenie powódki o nie wykorzystaną część urlopu ulegnie przedawnieniu. Skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa.

Sąd Wojewódzki - Sąd Pracy w Bydgoszczy postanowieniem z dnia 29 maja 1987 r. przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia następujące zagadnienie prawne: "Czy kierownik zakładu pracy jest zobowiązany do udzielenia urlopu wypoczynkowego pracownicy po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego w wymiarze równym czasowej niezdolności do pracy w okresie urlopu wypoczynkowego, jeżeli wcześniej udzielił jej urlopu wychowawczego?"

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Trafnie w rewizji strona pozwana zarzuciła naruszenie przez Sąd Rejonowy przepisów prawa materialnego. Sąd Rejonowy w rozważaniach pominął całkowicie fakt, że w dacie, w której powódka wystąpiła do dyrektora z wnioskiem o udzielenie nie wykorzystanej części urlopu wypoczynkowego, tj. w dniu 19 grudnia 1986 r., przebywała już na urlopie wychowawczym udzielonym - zgodnie z jej wcześniejszym wnioskiem - od dnia 19 grudnia 1986 r. do dnia 18 grudnia 1989 r. W tej sytuacji nie można pominąć przepisów normujących problematykę prawną urlopów wychowawczych.

Obowiązujące rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 lipca 1981 r. w sprawie urlopów wychowawczych (jedn. tekst: Dz. U. z 1985 r. Nr 2, poz. 10 ze zm.) zostało wydane jako rozporządzenie wykonawcze do kodeksu pracy, na podstawie delegacji ustawowej zawartej w art. 186 tego kodeksu. Z wymienionego przepisu, jak również z powołanego rozporządzenia wynika, że urlop wychowawczy jest szczególnym rodzajem urlopu bezpłatnego udzielonym pracownicy w celu sprawowania opieki nad małym dzieckiem, w czasie którego nie świadczy ona pracy i nie otrzymuje z zakładu wynagrodzenia. W niektórych sytuacjach, gdy odpowiada warunkom przewidzianym w rozporządzeniu, może otrzymać zasiłek wychowawczy, ale ten fakt nie zmienia charakteru prawnego urlopu wychowawczego jako szczególnego rodzaju urlopu bezpłatnego.

Z istoty urlopu bezpłatnego wynika, że w tym okresie następuje zawieszenie podstawowych praw i obowiązków stron wynikających ze stosunku pracy, jeżeli przepis wyraźnie nie stanowi inaczej. Okres ten bowiem nie jest - co do zasady - okresem prawnie równoważnym ze świadczeniem pracy. Toteż pracownica w okresie urlopu wychowawczego nie tylko nie zachowuje prawa do wynagrodzenia za pracę, ale także nie zachowuje prawa do zasiłku chorobowego, jeżeli w tym czasie była niezdolna do pracy z powodu choroby. Zachowuje natomiast prawo do świadczeń społecznej służby zdrowia oraz prawo do zasiłków rodzinnych (§ 10 rozp.), a gdyby urodziła drugie dziecko w czasie urlopu wychowawczego - ma prawo do zasiłku macierzyńskiego (§ 9 rozp.).

Wobec tego, że w okresie urlopu wychowawczego następuje zawieszenie podstawowych obowiązków i praw wynikających ze stosunku pracy, kierownik zakładu pracy nie jest zobowiązany do udzielenia pracownicy urlopu wypoczynkowego w okresie trwającego urlopu wychowawczego. Inna bowiem jest istota prawna urlopu wypoczynkowego i urlopu wychowawczego. Ponadto wobec zawieszenia uprawnień kierownika w stosunku do pracownicy przebywającej na urlopie wychowawczym, nie może on podejmować żadnych decyzji kadrowych w stosunku do niej, z wyjątkiem decyzji przewidzianych wprost w przepisach.

Tymczasem powołane rozporządzenie w sprawie urlopów wychowawczych nie przewiduje możliwości "zmiany" części urlopu wychowawczego na urlop wypoczynkowy, jak również nie przewiduje możliwości przesunięcia początkowej daty urlopu wychowawczego w sytuacji, gdy w okresie poprzedzającym rozpoczęcie urlopu wychowawczego pracownica zachoruje, chociażby w tym okresie poprzedzającym korzystała z urlopu wypoczynkowego i z powodu choroby nie mogła wykorzystać urlopu wypoczynkowego w całości.

Dlatego w takiej sytuacji nie wykorzystana część urlopu wypoczynkowego z powodu czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby nie ulega przesunięciu na okres następujący bezpośrednio po zakończeniu urlopu wypoczynkowego czy po terminie zakończenia zwolnienia lekarskiego, albowiem jest to już okres urlopu wychowawczego. Urlop wypoczynkowy może być wykorzystany wówczas dopiero po zakończeniu urlopu wychowawczego.

Wbrew stanowisku Sądu Rejonowego - roszczenie pracownicy o nie wykorzystaną przed urlopem wychowawczym część urlopu wypoczynkowego, do którego już nabyła prawo, nie ulegnie przedawnieniu w takiej sytuacji, albowiem roszczenie to staje się wymagalne dopiero po zakończeniu urlopu wychowawczego (art. 291 § 1 k.p.).

Należy dodać, że w myśl § 14 powołanego rozporządzenia w sprawie urlopów wychowawczych urlop taki kończy się z upływem okresu, na jaki został udzielony, ale może zakończyć się wcześniej, jeżeli pracownica zrezygnuje z urlopu w każdym czasie za zgodą zakładu pracy, a w innych przypadkach - po uprzednim zawiadomieniu zakładu pracy, najpóźniej na 30 dni przed zamierzonym terminem podjęcia pracy.

Wcześniejsze zakończenie urlopu wychowawczego nie jest uzależnione od okresu faktycznego trwania tegoż urlopu. Teoretycznie już po kilku dniach (a nawet po 1 dniu) urlopu wychowawczego pracownica może podjąć decyzję o wcześniejszym powrocie do pracy w zakładzie i wcześniejszym zakończeniu urlopu wychowawczego. Wymienione przepisy jednak nie mogą być zastosowane w sytuacji powódki, gdyż z jej pisma z dnia 19 grudnia 1986 r. wyraźnie wynika, że nie chodziło jej o wcześniejsze zakończenie urlopu wychowawczego, ale o przesunięcie w czasie początkowej daty urlopu wychowawczego, gdyż pozostałe dni grudnia 1986 r. i część stycznia 1987 r. chciała wykorzystać na urlop wypoczynkowy, błędnie zakładając, że zwolnienie lekarskie za okres od dnia 21 listopada 1986 r. do dnia 29 grudnia 1986 r. zobowiązuje kierownika do udzielenia jej nie wykorzystanego z powodu choroby części urlopu wypoczynkowego (urlop wypoczynkowy został jej udzielony do dnia 16 grudnia 1986 r.), bądź po dacie zakończenia zwolnienia lekarskiego (po dniu 29 grudnia 1986 r.), chociaż już rozpoczął się urlop wychowawczy.

Powołane przez Sąd Rejonowy art. 166 k.p. i § 3 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z dnia 21 października 1974 r. w sprawie pracowniczych urlopów wypoczynkowych (Dz. U. Nr 43, poz. 259 ze zm.) nie mogą mieć tu zastosowania przede wszystkim dlatego, że normują one sytuacje zaistniałe w czasie, kiedy prawa i obowiązki stron stosunku pracy nie doznają zawieszenia. Sąd ponadto przeoczył, że przepisy te przewidują przesunięcie nie wykorzystanej części urlopu wypoczynkowego z powodu choroby na okres późniejszy, a bezpośrednio po zakończeniu urlopu wypoczynkowego następuje przesunięcie nie wykorzystanej części takiego urlopu tylko w rozmiarze do 7 dni.

Reasumując powyższe rozważania należy dojść do wniosku, że nie ma podstaw prawnych do udzielenia pracownicy urlopu wypoczynkowego w okresie urlopu wychowawczego także w sytuacji, gdy pracownica nie wykorzystała z powodu choroby części urlopu wypoczynkowego, udzielonego jej bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego, i rozpoczęła urlop wychowawczy, chociażby zwolnienie lekarskie obejmowało część okresu urlopu wypoczynkowego i część urlopu wychowawczego. W takiej sytuacji kierownik zakładu pracy nie jest także zobowiązany do przesunięcia daty rozpoczęcia urlopu wychowawczego na późniejszy termin, jak również nie ma podstaw prawnych ku temu, aby przerwał urlop wychowawczy pracownicy w celu udzielenia jej nie wykorzystanej - z powodu choroby - części urlopu wypoczynkowego.

Sąd Rejonowy wychodząc z błędnych przesłanek naruszył przepisy prawa materialnego, co zasadnie zarzuciła strona pozwana w rewizji. Dlatego Sąd Najwyższy zmienił zaskarżony wyrok i oddalił powództwo (art. 390 § 1 k.p.c.).

OSNC 1988 r., Nr 12, poz. 181