Postanowienie z dnia 1986-03-27 sygn. I CZ 137/85

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CZ 137/85

Postanowienie z dnia 27 marca 1986 r.

Niezłożenie przez wnioskodawcę w zakreślonym terminie żądanego przez sąd zaświadczenia poradni przeciwalkoholowej, uprawdopodobniającego pijaństwo osoby, która ma być ubezwłasnowolniona, powinno powodować odrzucenie wniosku o ubezwłasnowolnienie na podstawie art. 552 § 2 k.p.c. Jednakże odrzucenie wniosku nie jest uzasadnione pomimo niezłożenia wymienionego zaświadczenia, gdy pijaństwo, z powodu którego ma nastąpić ubezwłasnowolnienie, jest uprawdopodobnione w inny sposób, w szczególności wynika z akt toczącej się przed sądem sprawy o zastosowanie wobec osoby, która ma być ubezwłasnowolniona, obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego.

Przewodniczący: sędzia SN M. Sychowicz (sprawozdawca). Sędziowie SN: B. Bladowski, Z. Świeboda.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym sprawy z wniosku Bogdana S. o ubezwłasnowolnienie Marii S. na skutek zażalenia wnioskodawcy w przedmiocie odrzucenia wniosku na postanowienie Sądu Wojewódzkiego w Płocku z dnia 23 października 1985 r.

postanowił uchylić zaskarżone postanowienie.

Uzasadnienie

Bogdan S. wniósł o ubezwłasnowolnienie swej matki Marii S. z powodu pijaństwa.

Sąd Wojewódzki w Płocku przed wszczęciem postępowania o ubezwłasnowolnienie zażądał od wnioskodawcy złożenia zaświadczenia poradni przeciwalkoholowej.

Wnioskodawca w zakreślonym terminie zaświadczenia takiego nie złożył; wniósł o zwolnienie go z obowiązku złożenia zaświadczenia, powołując się na toczącą się w Sądzie Rejonowym w Płocku sprawę o zastosowanie wobec Marii S. obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego, i wniósł o załączenie akt tej sprawy.

Wskazując na przepis art. 552 § 2 k.p.c. Sąd Wojewódzki postanowieniem z dnia 23 października 1985 r. odrzucił wniosek o ubezwłasnowolnienie Marii S.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Jednym z przepisów, których celem jest zapobieżenie wszczynaniu i toczeniu się postępowania o ubezwłasnowolnienie bez gwarancji, że istnieją ku temu uzasadnione powody, jest przepis art. 552 § 1 k.p.c. Przepis ten stanowi, że jeżeli ubezwłasnowolnienie ma być orzeczone z powodu choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego, sąd może przed wszczęciem postępowania o ubezwłasnowolnienie zażądać przedstawienia świadectwa lekarskiego o stanie psychicznym osoby, która ma być ubezwłasnowolniona, a jeżeli ubezwłasnowolnienie ma nastąpić z powodu pijaństwa - zaświadczenia poradni przeciwalkoholowej. Według zaś przepisu § 2 art. 552 k.p.c. w razie niezłożenia żądanego świadectwa lub złożenia świadectwa, którego treść nie uprawdopodobnia istnienia choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego, sąd odrzuca wniosek. Przepis ten więc wyraźnie nawiązuje do pierwszej części poprzedzającego go paragrafu. Wykładnia gramatyczna zatem przemawiałaby za niestosowaniem go do wypadków, w których sąd zażądał przedstawienia zaświadczenia poradni przeciwalkoholowej. Trafnie jednak wskazano w piśmiennictwie prawniczym, że wykładnia taka przekreślałaby na danym odcinku cel art. 552 § 1 k.p.c. Należy więc dać pierwszeństwo wykładni teleologicznej i przyjąć, że niezłożenie przez wnioskodawcę w zakreślonym terminie żądanego przez sąd zaświadczenia poradni przeciwalkoholowej uprawdopodobniającego pijaństwo osoby, która ma być ubezwłasnowolniona, powinno spowodować odrzucenie wniosku o ubezwłasnowolnienie na podstawie art. 552 § 2 k.p.c.

Jednakże stosowanie rygoru z art. 552 § 2 we wszystkich bez wyjątku wypadkach niezłożenia przez wnioskodawcę żądanego świadectwa lub zaświadczenia nie byłoby słuszne. Na przykład - jak uznał Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 30 kwietnia 1973 r. II CZ 47/73 (OSPiKA 1974, z. 7-8, poz. 158) - niemożność złożenia przez wnioskodawcę świadectwa lekarskiego o stanie psychicznym osoby, która ma być ubezwłasnowolniona, nie powoduje odrzucenia wniosku o ubezwłasnowolnienie; w takim wypadku sąd powinien odstąpić od żądania przedstawienia przez wnioskodawcę świadectwa lekarskiego. Także wówczas, gdy pijaństwo, z powodu którego ma nastąpić ubezwłasnowolnienie, jest uprawdopodobnione w inny sposób aniżeli za pomocą żądanego przez sąd zaświadczenia poradni przeciwalkoholowej, w szczególności wynika z akt toczącej się przed sądem sprawy o zastosowanie wobec osoby, która ma być ubezwłasnowolniona, obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego, odrzucenie wniosku nie jest uzasadnione, pomimo niezłożenia takiego zaświadczenia. Cel żądania jego przedstawienia, a mianowicie uprawdopodobnienie powodu, dla którego ma być orzeczone ubezwłasnowolnienie, zostaje wówczas osiągnięty. Co prawda następuje to w inny sposób aniżeli wskazany w art. 552 § 1 k.p.c., ale byłoby zbytnim formalizmem tylko z tej przyczyny odmawiać prowadzenia postępowania o ubezwłasnowolnienie osoby, co do której uprawdopodobnione zostało, że zachodzą powody do jej ubezwłasnowolnienia. W takim wypadku za ubezwłasnowolnieniem, gdy powody je uprawdopodabniające zostaną potwierdzone w wyniku przeprowadzonego postępowania dowodowego, przemawiają zarówno interes ogólny, jak i dobro osoby, która ma być ubezwłasnowolniona.

Z dołączonych do akt rozpoznawanej sprawy akt Sądu Rejonowego w Płocku wynika, że toczy się postępowanie o zastosowanie wobec Marii S. obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego. Okoliczność, że postępowanie to toczy się na wniosek komisji do spraw przeciwdziałania alkoholizmowi, poparty opinią biegłego (por. art. 26 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi - Dz. U. Nr 35, poz. 230 ze zm.), całkowicie uprawdopodobnia, że dotyczy on osoby uzależnionej od alkoholu, a więc mogącej cierpieć na zaburzenia psychiczne wywołane pijaństwem.

Z przytoczonych względów, na podstawie art. 397 § 2 k.p.c. w związku z art. 390 § 1 k.p.c., Sąd Najwyższy postanowił jak w sentencji.

OSNC 1987 r., Nr 4, poz. 64