Uchwała z dnia 1985-05-17 sygn. III CZP 22/85

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 22/85

Uchwała z dnia 17 maja 1985 r.

Przewodniczący: sędzia SN K. Piasecki.

Sędziowie SN: M. Sychowicz (sprawozdawca), Z. Świeboda.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Jana R. przeciwko Michalinie R. o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Tarnowie postanowieniem z dnia 11 grudnia 1984 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy ponowne zawarcie związku małżeńskiego przez strony - po wcześniejszym orzeczeniu ich rozwodu z winy małżonka i nakazaniu jego eksmisji ze wspólnie zajmowanego mieszkania - jest zdarzeniem, o którym mowa w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., uzasadniającym powództwo opozycyjne tego małżonka skierowane przeciwko tytułowi wykonawczemu - wyrokowi rozwodowemu w części dotyczącej eksmisji?"

podjął następującą uchwałę:

Ponowne zawarcie związku małżeńskiego przez osoby rozwiedzione wyrokiem, w którym także nakazano eksmisję jednego z małżonków ze wspólnie zajmowanego mieszkania, stanowi zdarzenie uzasadniające pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w części orzekającej eksmisję (art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c.).

 Uzasadnienie

Małżeństwo stron zostało rozwiązane przez rozwód wyrokiem Sądu Rejonowego w Tarnowie z dnia 29 grudnia 1977 r. W wyroku tym nakazano także eksmisję powoda z mieszkania zajmowanego wspólnie przez małżonków. Orzeczenie to nie zostało wykonane.

W dniu 23 sierpnia 1979 r. strony ponownie zawarły związek małżeński. Powód wkrótce powrócił do nadużywania alkoholu, inicjował awantury i bójki. Żądanie rozwiązania małżeństwa przez rozwód zostało oddalone. Pozwana wystąpiła ponownie o orzeczenie rozwodu i sprawa ta jest w toku.

Powód wniósł natomiast o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego dotyczącego jego eksmisji orzeczonej w wyroku rozwodowym.

Wyrokiem z dnia 9 lipca 1984 r. Sąd Rejonowy w Tarnowie uwzględnił powództwo.

Przy rozpoznawaniu przez Sąd Wojewódzki w Tarnowie rewizji pozwanej od tego wyroku powstało budzące poważne wątpliwości zagadnienie prawne, o treści przytoczonej w sentencji uchwały.

Sąd Najwyższy miał na uwadze, co następuje:

Podstawą orzeczenia w wyroku rozwodowym eksmisji jednego z małżonków ze wspólnie zajmowanego mieszkania jest przepis art. 58 § 2 zdanie drugie k.r.o. Stanowi on, że w wypadkach wyjątkowych, gdy jedno z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego z małżonków. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w wytycznych wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej w zakresie orzekania w wyroku rozwodowym o wspólnym mieszkaniu, zajmowanym przez małżonków, oraz o podziale majątku wspólnego - art. 58 § 2, 3 i 4 k.r.o. (OSNCP 1978, z. 3, poz. 39), przepis ten przewiduje szczególną podstawę orzeczenia eksmisji, mającą zastosowanie tylko w procesie rozwodowym. Stanowi on o jednej z form rozstrzygania w wyroku rozwodowym o wspólnym mieszkaniu rozwodzących się małżonków. Celem jego jest definitywnie odseparowanie od siebie rozwiedzionych małżonków.

Z zawarciem małżeństwa, także z ponownym zawarciem małżeństwa przez te same osoby, które uprzednio zostały rozwiedzione, wiążą się określone prawa i obowiązki małżonków, m.in. obowiązek wspólnego pożycia (art. 23 k.r.o.). Praktycznie realizacja tego obowiązku możliwa jest - pomijając przypadki uzasadnione szczególnymi względami - tylko w razie wspólnego zamieszkiwania małżonków. Dlatego małżonkowie mają w zasadzie obowiązek wspólnego zamieszkiwania, co znalazło wyraz np. w regulacji określającej prawo małżonków do zajmowania - poza sytuacjami wyjątkowymi - tylko jednego lokalu mieszkalnego (art. 23 ust. 1 i 4 pkt 2 prawa lokalowego, art. 206 § 3 prawa spółdzielczego).

Aczkolwiek w czasie trwania małżeństwa jedno z małżonków może w niektórych sytuacjach żądać eksmisji współmałżonka w przypadkach nagannego jego zachowania się (por. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 6 kwietnia 1970 r. III CZP 61/69, OSNCP 1971, z. 7-8, poz. 118), ale podstawy tego żądania nie stanowi art. 58 § 2 zdanie drugie k.r.o. Uzasadnieniem eksmisji współmałżonka jest w takim wypadku z reguły wzgląd na dobro rodziny powstałej na skutek zawarcia małżeństwa i wobec jego trwania nadal istniejącej.

Z tego, co wyżej powiedziano, wynika, że ponowne zawarcie małżeństwa przez te same osoby, które uprzednio zostały rozwiedzione, jest zdarzeniem z jednej strony powodującym, iż odpadła podstawa faktyczna i prawna oraz cel nakazania w wyroku rozwodowym eksmisji jednego z małżonków ze wspólnie zajmowanego mieszkania, a z drugiej strony jest zdarzeniem sprawiającym, że wykonanie tej eksmisji godziłoby w założenia, na których opiera się prawidłowe funkcjonowanie nowo zawartego małżeństwa. Jest to zdarzenie, które wprawdzie nie powoduje wygaśnięcia w sensie techniczno-prawnym obowiązku opróżnienia mieszkania przez jednego z małżonków, wynikającego z orzeczenia o eksmisji zawartego w wyroku rozwodowym, ani też nie jest zdarzeniem, wskutek którego obowiązek ten nie może być egzekwowany, ale z przytoczonych względów należy uznać, że jest zdarzeniem uzasadniającym, stosownie do art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego wydanego na podstawie zawartego w wyroku rozwodowym orzeczenia o eksmisji drugiego z małżonków ze wspólnie zajmowanego mieszkania. W omawianej sytuacji wykonanie w drodze egzekucji takiego tytułu wykonawczego jawi się jako niezgodne z prawem. Środkiem zaś obrony dłużnika przeciwko niezgodnej z prawem egzekucji jest powództwo opozycyjne.

Naganne zachowanie się jednego z małżonków po ponownym zawarciu małżeństwa nie powoduje, iż ponowne zawarcie małżeństwa przestaje być zdarzeniem uzasadniającym pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego wydanego na podstawie zawartego w wyroku rozwodowym orzeczenia o eksmisji tego małżonka ze wspólnie zajmowanego mieszkania. Jeżeli jedno z małżonków zachowuje się nagannie, to po ponownym zawarciu małżeństwa współmałżonek - jak już wspomniano - może w niektórych sytuacjach żądać jego eksmisji. Na przykład, gdy najem lokalu wynika z decyzji administracyjnej, podstawę tego żądania stanowić będzie przepis art. 40 § 3 prawa lokalowego.

Pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego wydanego na podstawie zawartego w wyroku rozwodowym orzeczenia o eksmisji jednego z małżonków ze wspólnie zajmowanego mieszkania nie wyłącza możliwości nakazania eksmisji tego małżonka w następnie wydanym wyroku rozwiązującym przez rozwód nowo zawarte małżeństwo. Oczywiście warunkiem wydania takiego orzeczenia jest spełnienie przesłanek eksmisji przewidzianych w art. 58 § 2 zdanie drugie k.r.o.

OSNC 1986 r., Nr 3, poz. 25