Postanowienie z dnia 2000-06-01 sygn. II KZ 60/00

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II KZ 60/00

Postanowienie z dnia 1 czerwca 2000 r.

Połączenie spraw do wspólnego prowadzenia powoduje, iż okres tymczasowego aresztowania miarodajny dla stosowania art. 263 § 2 i 4 k.p.k. liczy się od dnia zatrzymania w pierwszej ze spraw ulegających połączeniu.

Przewodniczący: sędzia SN P. Hofmański.

Sędziowie SN: W. Kozielewicz, J. Medyk (sprawozdawca).

Prokurator Prokuratury Krajowej: W. Józefowicz.

Sąd Najwyższy w sprawie Artura G. i innych, podejrzanych z art. 258 § 1 k.k., art. 42 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii i innych, po rozpoznaniu na posiedzeniu w dniu 25 maja 2000 r. zażaleń wniesionych przez obrońców podejrzanych Artura G., Bogusława R., Andrzeja P., Sławomira H., Romana K., Zbigniewa D., a nadto podejrzanych Pawła Ł., Krystyny K., Roberta W., Roberta K., Mirosława B. i Piotra A. na postanowienie Sądu Apelacyjnego w W. z dnia 7 kwietnia 2000 r. przedłużającego okresy stosowania tymczasowego aresztowania wobec podejrzanych: Artura G., Mirosława B., Piotra A., Bogusława R., Roberta K., Romana K., Roberta W., Pawła Ł., Krystyny K. i Andrzeja P. - do dnia 10 października oraz wobec podejrzanych: Zbigniewa D. i Sławomira H. - do dnia 20 października 2000 r., po wysłuchaniu prokuratora i obrońców.

postanowił uchylić zaskarżone postanowienie w odniesieniu do Sławomira H. i zarządzić niezwłoczne zwolnienie go z aresztu śledczego, natomiast utrzymać w mocy w odniesieniu do pozostałych podejrzanych (...).

Uzasadnienie

Powołanym na wstępie postanowieniem z dnia 7 kwietnia 2000 r. Sąd Apelacyjny w W. uznał za zasadny wniosek prokuratora Prokuratury Okręgowej w W. w przedmiocie przedłużenia okresów stosowania tymczasowego aresztowania podejrzanych w sprawie Prokuratury Okręgowej w W. i na podstawie art. 263 § 2 pkt 2 k.p.k. okresy te przedłużył do dnia 10 października 2000 r. wobec: Artura G., Mirosława B., Piotra A., Bogusława R., Roberta K., Romana K., Roberta W., Pawła Ł., Krystyny K. i Andrzeja P., natomiast wobec podejrzanych: Zbigniewa D. oraz Sławomira H. okresy ich tymczasowego aresztowania przedłużył do dnia 20 października 2000 r.

U podstaw postanowienia Sądu Apelacyjnego w W. przedłużającego okresy stosowania tymczasowego aresztowania wymienionych podejrzanych legło stwierdzenie złożonego charakteru śledztwa, bo mającego rozległy charakter i obejmującego różnorodne czynności śledcze, np. przesłuchanie wielu osób, przeprowadzenie przeszukań, poszukiwania i kontrole dokumentacji dotyczącej przekraczania granicy, kontrola postępowań przygotowawczych, czy też łączenie spraw. Mając ponadto na względzie, że w sprawie tej tymczasowo aresztowano 21 osób, którym prokurator przedstawił zarzuty m.in. udziału w zorganizowanej międzynarodowej grupie przestępczej, zajmującej się m.in. przewozem przez granice znacznych ilości kokainy z Ameryki Południowej, przewozu tego narkotyku oraz innych przestępstw związanych z udzielaniem pomocy do przewozu środków odurzających wraz z posługiwaniem się sfałszowanymi dokumentami i inne, to potrzeba ścigania listami gończymi innych podejrzanych, z koniecznością przeprowadzenia czasochłonnych czynności procesowych w kraju oraz w Chile, Peru, Hiszpanii i Niemczech, należało uznać za "szczególne okoliczności sprawy", uniemożliwiające zakończenie postępowania przygotowawczego w zakreślonym terminie.

Jednakże Sąd Apelacyjny w W. powołuje się zarówno na obszerny materiał dowodowy, który w jego ocenie w dostatecznym zakresie uprawdopodobnił popełnienie przez podejrzanych konkretnych czynów, jak i na przesłanki skutkujące celowość dalszego stosowania wobec wymienionych podejrzanych tymczasowego aresztowania. Sąd ten też wskazał brak szczególnych względów u któregokolwiek z podejrzanych, które, w myśl art. 259 § 1 k.p.k., nakazywałyby odstąpienie od dalszego stosowania tymczasowego aresztowania.

Powyższe postanowienie Sądu Apelacyjnego w W. zostało zaskarżone przez obrońców wymienionych podejrzanych lub też osobiście przez podejrzanych (...).

Między innymi obrońca podejrzanego Sławomira H. zarzuca zaskarżonemu postanowieniu obrazę prawa procesowego, tj. art. 263 § 2 pkt 2 k.p.k., mającą wpływ na treść orzeczenia, wskutek przedłużenia czasu trwania tymczasowego aresztowania do dnia 20 października 2000 r., a więc na okres przekraczający 12 miesięcy, skoro w dacie zaskarżonego orzeczenia okres ten trwał 2 lata i 6 miesięcy. W związku z powyższym skarżący domaga się uchylenia zaskarżonego postanowienia w części dotyczącej wymienionego podejrzanego. (...)

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Tylko zażalenie obrońcy podejrzanego Sławomira H. jest zasadne.

Zażalenia pozostałych obrońców oraz podejrzanych nie są zasadne.

Ponieważ obrońca podejrzanego Romana K. oraz obrońca podejrzanego Sławomira H. w zażaleniach podnoszą zarzuty natury procesowej, które w wypadku ich uwzględnienia pociągałyby za sobą konieczność uchylenia zaskarżonego postanowienia w całości, przeto zarzuty tych zażaleń należy rozpoznać w pierwszej kolejności.

Rację ma obrońca podejrzanego Sławomira H., gdy formułuje zarzut obrazy art. 263 § 2 pkt 2 k.p.k., polegający na sprzecznym z tym przepisem przedłużeniu stosowania tymczasowego aresztowania przez Sąd Apelacyjny w W., skoro łączny czas trwania tego środka zapobiegawczego w dacie zaskarżonego postanowienia wyniósł 2 lata i 6 miesięcy. Skarżący trafnie przytacza tok postępowania karnego przeciwko podejrzanemu oraz poszczególne terminy zastosowania lub przedłużenia stosowania wobec niego tymczasowego aresztowania, a także zapatrywania prawne Sądu Najwyższego wyjaśniające wątpliwości związane z rozumieniem pojęcia "czasu stosowania tymczasowego aresztowania".

Problem wykładni pojęcia "czasu stosowania tymczasowego aresztowania", w rozumieniu art. 222 § 2 i 3 k.p.k. z 1969 r., wyjaśniony w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 1998 r. (I KZP 29/97, OSNKW 1998, z. 1-2, poz. 1), sprowadza się do kryterium "czasu rzeczywistego pozbawienia wolności" w danej sprawie. "Jeśli zatem wobec danej osoby wydano w dwóch lub więcej postępowaniach postanowienia o stosowaniu tymczasowego aresztowania, to do czasu stosowania tego środka (w rozumieniu art. 222 § 2 i 3 k.p.k. z 1969 r.) w jednym z tych postępowań nie wlicza się okresu, w którym osoba ta była pozbawiona wolności na podstawie postanowienia o tymczasowym aresztowaniu wydanego w innym z tych postępowań".

Na tle okoliczności, które w zażaleniu przytacza obrońca, należy stwierdzić, że Sąd Apelacyjny w W. błędnie uznał, jakoby w odniesieniu do podejrzanego Sławomira H. jednocześnie toczyły się dwa różne postępowania, w których wydano dwa postanowienia o stosowaniu wobec niego tymczasowego aresztowania.

Z akt sprawy wynika bowiem to, że Sławomir H. aresztowany został przez Sąd Rejonowy w W. w dniu 9 października 1997 r. pod zarzutem popełnienia przestępstw określonych w art. 16 k.k. z 1969 r. w zw. z art. 42 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii. Wniosek w tej kwestii złożył prokurator Prokuratury Okręgowej w W. Stosowanie wobec podejrzanego środka zapobiegawczego - tymczasowego aresztowania - w toku postępowania było sukcesywnie przedłużane przez sądy - łącznie z Sądem Najwyższym, a po wniesieniu aktu oskarżenia do Sądu Okręgowego w W. przez ten sąd oraz Sąd Najwyższy i trwało do dnia 22 października 1999 r. W tym dniu Sąd Okręgowy w W., na wniosek prokuratora, zwrócił sprawę do uzupełnienia postępowania przygotowawczego z powodu stwierdzenia "istotnych braków tego postępowania". Jednocześnie ów sąd uchylił wobec podejrzanego stosowanie tymczasowego aresztowania, jednakże dzień wcześniej - tj. 21 października 1999 r. - również na wniosek prokuratora Prokuratury Okręgowej w W., prowadzącego śledztwo, Sąd Rejonowy w W. środek ten zastosował wobec podejrzanego, albowiem postawiono mu zarzuty popełnienia przestępstwa określonego w art. 258 § 1 i 3 k.k. i art. 42 ust. 3 cyt. ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. (...)

W przedstawionym stanie faktycznym sprawy rysuje się problem wykładni pojęcia "czasu stosowania tymczasowego aresztowania", ocenianego przez pryzmat "czasu rzeczywistego pozbawienia wolności na podstawie postanowienia w danej sprawie".

Już na wstępie istnieją uzasadnione podstawy do wyrażenia stanowiska, że uprzednio cytowana już uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 1998 r. nie może mieć zastosowania w niniejszej sprawie choćby z tej racji, że przeciwko podejrzanemu nie toczyły się równocześnie dwa - lub więcej - postępowania karne, w których jednocześnie stosowano tymczasowe aresztowanie, jeśli pominąć "zazębianie" się okresów stosowania tego środka w obydwu sprawach o 1 dzień.

Dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie znaczenie ma jednak zupełnie inna okoliczność.

Od chwili wydania postanowienia o połączeniu spraw w jedną, prowadzoną przez Prokuraturę Okręgową w W., okres tymczasowego aresztowania podejrzanego Sławomira H. należy liczyć jednolicie od dnia jego zatrzymania w pierwszej sprawie, w której postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania wydał Sąd Rejonowy w W. w dniu 9 października 1997 r. Zdaniem Sądu Najwyższego w niniejszym składzie, połączenie spraw do wspólnego prowadzenia powoduje, iż okres tymczasowego aresztowania miarodajny dla stosowania art. 263 § 2 i 4 k.p.k. liczy się od dnia zatrzymania w pierwszej ze spraw ulegających połączeniu. Ponieważ w zaskarżonym postanowieniu Sąd Apelacyjny W w. uznał, iż okres tymczasowego aresztowania wobec podejrzanego Sławomira H. liczy się odrębnie (na nowo) w sprawie Prokuratury Okręgowej w W. i przedłużył stosowanie tymczasowego aresztowania w sprawie połączonej do dnia 20 października 2000 r., przy czym już w czasie orzekania okres ten łącznie wynosił 2 lata 5 miesięcy i 28 dni, naruszył reguły właściwości określone w art. 263 § 2 i 4 k.p.k., co stanowi uchybienie o charakterze bezwzględnym, wymienione w art. 439 § 1 pkt 4 k.p.k.

W sprawie przedłużenia stosowania tymczasowego aresztowania wobec podejrzanego Sławomira H., sądem właściwym był bowiem Sąd Najwyższy (art. 263 § 4 k.p.k.). Orzekając w trybie odwoławczym Sąd Najwyższy nie był w stanie skonwalidować powyższego uchybienia poprzez przedłużenie stosowania tymczasowego aresztowania na podstawie art. 263 § 4 k.p.k., albowiem na podstawie tego przepisu Sąd Najwyższy może orzekać wyłącznie na wniosek Prokuratora Generalnego, a w niniejszej sprawie wniosek taki nie został do chwili obecnej złożony.

Odmienne pojmowanie tego problemu prowadziłoby do oczywistego naruszenia art. 263 k.p.k., wyznaczającego nie tylko czas tymczasowego aresztowania, ale też określającego właściwy sąd do podejmowania tego rodzaju decyzji. Nie ulega wątpliwości, że art. 263 k.p.k. jest normą typowo gwarancyjną. Ustawodawca celowo wprowadził ją do systemu zabezpieczeń ograniczających stosowanie lub przedłużanie stosowania tymczasowego aresztowania wobec podejrzanego lub oskarżonego do sytuacji ściśle wymienionych. Trudno jest oprzeć się wrażeniu, że traktowanie sprawy podejrzanego Sławomira H. jako "nowej sprawy" - w myśl poglądu wyrażonego w zaskarżonym postanowieniu - prowadziłoby do niedopuszczalnego obejścia i nadużycia prawa.

Biorąc pod uwagę powyższe argumenty, Sąd Najwyższy uchylił zaskarżone postanowienie w stosunku do podejrzanego Sławomira H. i zarządził natychmiastowe zwolnienie go z aresztu.

OSNKW 2000 r., Nr 7-8, poz. 71