Uchwała z dnia 2000-08-11 sygn. I KZP 17/00

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I KZP 17/00

Uchwała z dnia 11 sierpnia 2000 r.

Przestępstwa popełnione w formie dokonania i usiłowania mogą wchodzić w skład jednego ciągu przestępstw w rozumieniu art. 91 § k.k.

Przewodniczący: sędzia SN J. Bratoszewski.

Sędziowie SN: D. Rysińska, M. Sokołowski (sprawozdawca).

Prokurator Prokuratury Krajowej: R. Stefański.

Sąd Najwyższy w sprawie Wiesława S., po rozpoznaniu, przekazanego na podstawie art. 441 § 1 k.p.k., przez Sąd Okręgowy w Zamościu, postanowieniem z dnia 6 kwietnia 2000 r., zagadnienia prawnego wymagającego zasadniczej wykładni ustawy:

"Czy zawarty w art. 91 § 1 k.k. wymóg tożsamości przepisu, jaki ma wyczerpywać każde z popełnionych przez sprawcę przestępstw, wyklucza możliwość przyjęcia konstrukcji ciągu przestępstw w sytuacji, gdy niektóre z tych przestępstw popełniono w formie dokonania, inne zaś w formie usiłowania?

uchwalił udzielić odpowiedzi jak wyżej.

Uzasadnienie

Sąd Okręgowy w Zamościu przekazując Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne wymagające zasadniczej wykładni art. 91 § 1 k.k. uzasadnił swoje wątpliwości rozbieżnością poglądów w doktrynie i rozstrzygnięć w praktyce.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Konstrukcja prawna ciągu przestępstw stanowi novum w prawie karnym, wobec czego nastręczać może trudności w stosowaniu w praktyce.

Rozbieżności poglądów w doktrynie potęgują te trudności.

W szczególności A. Zoll uważa, że: "Za pozostające w ciągu należy uznać przestępstwa dokonane i usiłowane. Natomiast nie tworzą ciągu, ze względu na różną kwalifikację prawną i na różny sposób popełnienia, przestępstwa popełnione w postaci sprawczej i w postaciach podżegania lub pomocnictwa" (por. K. Buchała, A. Zoll: Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, t. 1, Kraków 1998, s. 572 i A. Zoll: Problemy tzw. przestępstwa ciągłego w propozycjach projektu kodeksu karnego, Przegląd Sądowy 1994, nr 3, s. 62). Taki pogląd - z powołaniem na jego autora - aprobują A. Marek (por. A. Marek: Komentarz do kodeksu karnego. Część ogólna, Warszawa 1999, s. 256-257) i L. Tyszkiewicz (por. M. Kalitowski, Z. Sienkiewicz, J. Szumski, L. Tyszkiewicz, A. Wąsek: Kodeks karny. Komentarz, t. II, Gdańsk 1999, s. 272).

Dąbrowska-Kardas i P. Kardas zwrócili jednak uwagę na to, że nie jest oczywiste, iż w przypadku różnych form stadialnych tego samego czynu zabronionego spełniony zostanie warunek tożsamości kwalifikacji. Tak samo przeprowadzona analiza normatywna postaci zjawiskowych i form stadialnych czynu zabronionego prowadzi do wniosku, że dokonanie opisane jest tylko w części szczególnej, zaś przypadki usiłowania (tak samo jak pomocnictwa i podżegania) w dwóch przepisach - z części ogólnej i z części szczególnej. Z tego wypływa wniosek, że tak jak różne postacie zjawiskowe tego samego typu czynu zabronionego nie spełniają jej różne postacie stadialne. Autorzy tego poglądu zastrzegają jednak, że "przedstawione wyżej argumenty, przemawiające za wyłączeniem możliwości obejmowania konstrukcją ciągu przestępstw różnych form stadialnych, mogą okazać się niewystarczające w konfrontacji z potrzebami praktyki." (por. M. Dąbrowska-Kardas, P. Kardas; Czyn ciągły i ciąg przestępstw w kodeksie karnym. Nowa kodyfikacja karna. Kodeks karny. Krótkie komentarze, z. 20, Warszawa 1998, s. 96-97, oraz czyn ciągły i ciąg przestępstw. Komentarz do art. 12 i 91 Kodeksu karnego, Kraków 1999, s. 100-101).

Nie przesądzając kwestii poprawności normatywnej analizy tożsamości kwalifikacji prawnej różnych postaci zjawiskowych i różnych form stadialnych tego samego typu czynu zabronionego, stwierdzić należy, że na potrzeby orzecznictwa sądowego, przy rozstrzygnięciu przedstawionego zagadnienia prawnego, podstawowe znaczenie przywiązywać należy do wymogu popełnienia przestępstw w podobny sposób.

Jedną z przesłanek zastosowania konstrukcji przewidzianej w art. 91 § 1 k.k. jest to, by możliwe było orzeczenie jednej kary "na podstawie przepisu, którego znamiona każde z przestępstw wyczerpuje". Stosownie do art. 14 § 1 k.k. karę za usiłowanie wymierza się w granicach zagrożenia przewidzianego dla danego przestępstwa. Podstawą wymiaru kary za dokonanie i za usiłowanie tego samego typu przestępstwa będzie zatem ten sam przepis części szczególnej.

Identyczna jest sytuacja w przypadku podżegania i pomocnictwa (art. 19 § 1 k.k.), co jednak nie może prowadzić do wniosku, że także różne postacie zjawiskowe tego samego przestępstwa mogą tworzyć jeden ciąg przestępstw. Jest oczywiste, że przy różnych postaciach zjawiskowych całkowicie różny jest sposób popełnienia tego samego typu przestępstwa. W przypadku podżegania i pomocnictwa sprawca zmierza do popełnienia przestępstwa przez inną osobę, a w przypadku sprawstwa sam realizuje znamiona czynu zabronionego.

Taka różnica nie zachodzi pomiędzy dokonaniem a usiłowaniem. W obu przypadkach sprawca zamierza osobiście popełnić przestępstwo, nie można zatem wykluczyć w obu przypadkach podobnego działania. Jeżeli zatem sprawca działa w podobny sposób, a tylko niezależna od niego okoliczność sprawia, że w jednym wypadku cel (dokonanie przestępstwa) osiąga, a drugim nie - to brak jest racjonalnych przesłanek, by takie czyny nie mogły zostać ujęte w jednym ciągu przestępstw.

Jeżeli przyjąć, że wprowadzenie konstrukcji ciągu przestępstw ma na celu pewne ułatwienie lub uproszczenie orzekania w zakresie wymiaru kary za podobnie popełnione te same przestępstwa, to odmienna wykładnia prowadziłaby raczej do odwrotnego skutku. Wskazać tu można na całkowitą sztuczność tworzenia dwóch ciągów przestępstw usiłowanych i dokonanych, np. w przypadku wielokrotnych włamań do samochodów. Wyłączenie z ciągu przestępstw dokonanych jednego przestępstwa usiłowanego mogłoby np. prowadzić do zmiany odstępu czasu pomiędzy przestępstwami, uniemożliwiając przyjęcie konstrukcji przewidzianej w art. 91 § 1 k.k.

OSNKW 2000 r., Nr 7-8, poz. 56