Uchwała z dnia 2000-04-19 sygn. I KZP 8/00

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I KZP 8/00

Uchwała z dnia 19 kwietnia 2000 r.

Skazany, wobec którego z powodu choroby psychicznej lub innej przewlekłej, ciężkiej choroby zawieszono postępowanie wykonawcze na podstawie art. 15 § 2 k.k.w., po rozpoczęciu odbywania przez niego kary pozbawienia wolności orzeczonej w wysokości nie przekraczającej 3 lat i odbyciu co najmniej 6 miesięcy tej kary, może skorzystać z warunkowego zwolnienia z reszty kary, na podstawie art. 155 § 1 k.k.w., również wtedy, gdy w wyniku zawieszenia postępowania wykonawczego co najmniej przez rok kara ta w stosunku do skazanego nie była wykonywana.

Oznacza to, że w zakres pojęcia przerwy "w wykonaniu" (odbywaniu) kary pozbawienia wolności, której czas trwania określa art. 155 § 1 k.k.w., wchodzi nie tylko przerwa - w rozumieniu art. 153 k.k.w., ale również okres, w którym skazany nie odbywał kary pozbawienia wolności z powodu zawieszenia postępowania wykonawczego.

Przewodniczący: sędzia SN: J. Skwierawski.

Sędziowie SN: P. Kalinowski, L. Misiurkiewicz (sprawozdawca).

Prokurator Prokuratury Krajowej: R. Stefański.

Sąd Najwyższy w sprawie Ryszarda L., po rozpoznaniu przekazanego na podstawie art. 441 § 1 k.p.k., przez Sąd Apelacyjny w G., postanowieniem z dnia 12 stycznia 2000 r., zagadnienia prawnego wymagającego zasadniczej wykładni ustawy:

"Czy przez roczny okres wstrzymania wykonania kary pozbawienia wolności, który w myśl art. 155 § 1 k.k.w. stanowi przesłankę formalną warunkowego zwolnienia skazanego z odbycia reszty kary, rozumieć należy wyłącznie czas udzielonej skazanemu przerwy (już to obligatoryjnej, już to fakultatywnej), czy też w skład tego okresu zaliczyć można czas zawieszenia postępowania wykonawczego z powodu choroby psychicznej lub innej przewlekłej, ciężkiej choroby?"

uchwalił udzielić odpowiedzi jak wyżej.

Uzasadnienie

Kodeks karny wykonawczy w art. 155 § 1 k.k.w. przewiduje możliwość warunkowego przedterminowego zwolnienia skazanego, który odbywa karę nie przekraczającą 3 lat pozbawienia wolności i odbył co najmniej 6 miesięcy tej kary przed udzieleniem przerwy, a przerwa w wykonaniu kary pozbawienia wolności trwała co najmniej jeden rok.

Podobnie jak w przypadku odroczenia wykonania kary, przerwa udzielana jest z mocy ustawy - obligatoryjnie lub fakultatywnie - jeśli zachodzą przesłanki przewidziane w art. 153 § 1-3 k.k.w.

Obligatoryjne orzeczenie o udzieleniu skazanemu przerwy w odbywaniu kary następuje, jak w przypadku odroczenia, wtedy, gdy choroba psychiczna lub inna ciężka choroba skazanego uniemożliwia mu odbywanie kary pozbawienia wolności. Zawieszenie postępowania wykonawczego co do kary pozbawienia wolności może również nastąpić w wypadku choroby psychicznej lub innej przewlekłej, ciężkiej choroby uniemożliwiającej wykonanie kary.

Przedstawione Sądowi Najwyższemu przez Sąd Apelacyjny w G. do rozstrzygnięcia zagadnienia prawne wymagające zasadniczej wykładni ustawy rodzi potrzebę rozważenia w pierwszej kolejności kwestii, czy art. 15 § 2 k.k.w. ma zastosowanie także w wypadku, jeśli skazany rozpoczął już odbywanie kary pozbawienia wolności i w tym stadium postępowania wykonawczego zapadł na chorobę psychiczną lub inną przewlekłą, ciężką chorobę stwarzającą długotrwałą przeszkodę uniemożliwiającą postępowanie wykonawcze - w rozumieniu powołanego wyżej przepisu.

Problem ten wyjaśniono już w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 28 stycznia 1971 r., VI KZP 71/70 (OSNKW 1971, z. 4, poz. 48) w odniesieniu do art. 17 § 2 k.k.w. z 1969 r. (obecnie art. 15 § 2 k.k.w.), w której wyrażono pogląd, że "przepis artykułu 17 § 2 k.k.w. ma także zastosowanie w wypadku, gdy skazany po rozpoczęciu odbywania kary pozbawienia wolności zapadnie na przewlekłą ciężką chorobę lub chorobę psychiczną, stwarzającą długotrwałą przeszkodę, która uniemożliwia postępowanie wykonawcze" (z glosą aprobującą A. Kabata, NP 1971, z. 10, s. 1566-1570).

Trafność wyrażonego w cytowanej uchwale poglądu nie budzi wątpliwości i zachowuje on aktualność w odniesieniu do art. 15 § 2 k.k.w. z 1997 r. (S. Pawela: Kodeks karny wykonawczy. Praktyczny komentarz, Warszawa 1999, s. 82-83; S. Lelental: Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, Warszawa 1999, s. 121; T. Szymanowski, Z. Świda: Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, Warszawa 1998, s. 48).

Stosownie do treści art. 155 § 1 i 2 k.k.w., w wypadku gdy przerwa w wykonaniu kary pozbawienia wolności trwała co najmniej jeden rok, a skazany, wobec którego orzeczono karę nie przekraczającą 3 lat pozbawienia wolności, odbył co najmniej 6 miesięcy tej kary, sąd penitencjarny może warunkowo zwolnić takiego skazanego z odbycia reszty kary w każdym czasie na zasadach określonych w art. 77 i 78 § 1 i 2 k.k., bez ograniczeń wynikających z art. 78 i 79 k.k.

Ustawodawca, określając przyczyny, dla których skazany nie odbywał co najmniej przez rok kary pozbawienia wolności, wyraźnie stwierdza w § 1 art. 155 k.k.w., że są one spowodowane przerwą w jej wykonywaniu m.in. z powodu choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby (art. 153 § 1 k.k.w. w zw. z art. 150 § 1 k.k.w.).

Wykładnia językowa niewątpliwie wskazuje na to, że podstawą skorzystania przez skazanego z instytucji warunkowego przedterminowego zwolnienia, na warunkach określonych w art. 155 § 1 k.k.w., jest przerwa w wykonaniu kary pozbawienia wolności trwająca co najmniej przez rok.

Skoro jednak zawieszenie postępowania wykonawczego na podstawie art. 15 § 2 k.k.w. może nastąpić w każdym stadium postępowania wykonawczego, jeżeli zachodzą warunki w przepisie tym przewidziane, a więc i po rozpoczęciu odbywania kary pozbawienia wolności w sytuacji, kiedy skazany zapadnie na chorobę psychiczną lub inną przewlekłą, ciężką chorobę, stwarzającą długotrwałą przeszkodę, która w efekcie uniemożliwia dalsze postępowanie wykonawcze, to faktycznie i w takich warunkach następuje przerwa w odbywaniu przez skazanego kary pozbawienia wolności, wobec niemożności jej dalszego wykonywania.

Gdyby zatem, stosując wyłącznie wykładnię językową, przyjąć, że tylko w wypadku udzielenia skazanemu przerwy w odbywaniu kary pozbawienia wolności - w rozumieniu art. 153 § 1-3 k.k.w. - może on skorzystać z warunkowego zwolnienia z reszty tej kary, a takiej możliwości nie ma, jeśli z powodu choroby psychicznej lub innej przewlekłej, ciężkiej choroby nie mógł on odbywać kary i zawieszono wobec niego postępowanie wykonawcze, a zachodzą przesłanki określone w art. 155 § 1 k.k.w., to doszłoby do sytuacji wręcz absurdalnej.

Dlatego, posługując się regułą a minori ad maius należy dojść do wniosku, że możliwe jest - na podstawie art. 155 § 1 k.k.w. - warunkowe zwolnienie skazanego z odbycia reszty kary pozbawienia wolności orzeczonej w wysokości nie przekraczającej 3 lat również wtedy, gdy po odbyciu przez niego co najmniej 6 miesięcy pozbawienia wolności, nastąpiło na okres co najmniej roku zawieszenie postępowania wykonawczego z powodu jego choroby psychicznej lub innej przewlekłej, ciężkiej choroby (art. 15 § 2 k.k.w., art. 17 § 2 d. k.k.w.).

Nie ulega wątpliwości, że zawieszenie postępowania wykonawczego może nastąpić również po udzielonej skazanemu wcześniej przerwie w odbywaniu kary. Jeśli łączny czas trwania przerwy i zawieszenia postępowania wykonawczego wynosi co najmniej rok, sytuacja w zakresie możliwości stosowania warunkowego przedterminowego zwolnienia na podstawie art. 155 § 1 k.k.w. przedstawia się analogicznie, jak w wypadku zawieszenia postępowania wykonawczego bezpośrednio po odbyciu przez skazanego co najmniej 6 miesięcy pozbawienia wolności.

Za przedstawionym poglądem co do zakresu stosowania art. 155 § 1 k.k.w., przemawia ratio legis tego przepisu, jak słusznie podnosi to w swoim wniosku Prokurator Prokuratury Krajowej.

Przewidziane w art. 155 § 1 k.k.w. rozwiązanie ma niewątpliwie niwelować negatywne skutki, jakie - z uwagi na nowe okoliczności (w tym w szczególności wobec choroby psychicznej czy innej przewlekłej, ciężkiej choroby skazanego) powstałe po orzeczeniu kary pozbawienia wolności - mogłoby pociągnąć wykonanie kary.

Na podkreślenie zasługuje nadto fakt, że powody, dla których skazanemu udzielono przerwy, nie mają znaczenia z punktu widzenia stosowania warunkowego przedterminowego zwolnienia na podstawie art. 155 § 1 k.k.w. Dlatego też niezastosowanie wobec skazanego dotkniętego chorobą psychiczną lub inną przewlekłą, ciężką chorobą warunkowego przedterminowego zwolnienia w sytuacji zawieszenia postępowania wykonawczego z tego właśnie powodu, przy zaistnieniu przesłanek określonych w art. 155 § 1 k.k.w. (w odniesieniu do czasu trwania zawieszonego postępowania wykonawczego i wysokości odbytej kary), byłoby zupełnie niezrozumiałe.

OSNKW 2000 r., Nr 5-6, poz. 43