Uchwała z dnia 1985-03-13 sygn. III CZP 4/85

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 4/85

Uchwała z dnia 13 marca 1985 r.

Przewodniczący: sędzia SN K. Piasecki. Sędziowie SN: R. Czarnecki, J. Majorowicz (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Marianny K. przeciwko Marianowi i Alinie K. o eksmisję po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Olsztynie postanowieniem z dnia 29 grudnia 1984 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy dopuszczalne jest powództwo o eksmisję byłego małżonka z lokalu mieszkalnego w sytuacji, gdy w prawomocnym postanowieniu o podziale majątku wspólnego sąd orzekł już o opuszczeniu mieszkania przez tego małżonka i wydaniu lokalu powódce?"

podjął następującą uchwałę:

Nie jest dopuszczalne powództwo o eksmisję byłego małżonka z lokalu mieszkalnego w sytuacji, gdy w prawomocnym postanowieniu o podziale majątku wspólnego sąd orzekł o opuszczeniu mieszkania przez tego małżonka i wydaniu lokalu uprawnionemu współmałżonkowi.

Uzasadnienie

Przedstawione przez Sąd Wojewódzki w trybie art. 391 k.p.c. budzące poważne wątpliwości zagadnienie prawne wyłoniło się na tle następującego stanu faktycznego.

Strony były małżeństwem od dnia 5 maja 1977 r. do dnia 12 maja 1982 r. W dniu 10 marca 1981 r. otrzymały mieszkanie spółdzielcze "M-3" typu lokatorskiego przy ul. Hanki Sawickiej 6/42 w I.

Prawomocnym postanowieniem z dnia 16 grudnia 1983 r. w sprawie o podział majątku wspólnego, sąd przyznał prawo do tego lokalu powódce Mariannie K., a pozwanemu Marianowi K. nakazał opuszczenie tego lokalu i wydanie go powódce (pkt V).

Postanowienie to zostało zaopatrzone w klauzulę wykonalności.

Na podstawie tego postanowienia powódka wystąpiła do terenowego organu administracji państwowej o przeprowadzenie egzekucji mającej na celu opróżnienie lokalu (art. 60 prawa lokalowego). Organ administracyjny odmówił wszczęcia egzekucji, reprezentując pogląd, że tylko "wyrok orzekający eksmisję" może być podstawą do wszczęcia postępowania egzekucyjnego, a nie postanowienie o podziale majątku wspólnego.

Wobec takiego stanowiska władz administracyjnych powódka wystąpiła do Sądu z powództwem o eksmisję pozwanego.

Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 23 października 1983 r. na podstawie art. 199 § 1 pkt 2 i art. 13 § 2 k.p.c. odrzucił pozew, stwierdzając, że nakaz opuszczenia lokalu i wydania go powódce zawarty w pkt V postanowienia z dnia 16 grudnia 1983 r. stanowi tytuł do wszczęcia egzekucji o opróżnienie lokalu przez Mariana K. i że w tym zakresie sprawa została już prawomocnie rozstrzygnięta.

Należy zważyć, co następuje:

Pytanie Sądu Wojewódzkiego, czy dopuszczalne jest powództwo o eksmisję byłego małżonka z lokalu mieszkalnego w sytuacji, gdy w prawomocnym postanowieniu o podziale majątku wspólnego sąd orzekł już o opuszczeniu mieszkania przez tego małżonka i wydaniu lokalu powódce, sprowadza się w ostatecznym wyniku do oceny charakteru orzeczeń w sprawach o podział majątku wspólnego w tej części, w której rozstrzygnięto o wchodzącym w skład majątku wspólnego prawie do lokalu mieszkalnego byłych małżonków. Chodzi w szczególności o odpowiedź, czy tego rodzaju orzeczenie stanowi samoistny tytuł egzekucyjny.

Odpowiedź na tak postawione pytanie zawiera art. 624 k.p.c., który dotyczy zniesienia współwłasności i ma zastosowanie również do podziału spadku (art. 624 w związku z art. 688 k.p.c.), a także do podziału majątku wspólnego (art. 624 w związku z art. 688 i 567 § 3 k.p.c.). W świetle tego przepisu nie ulega wątpliwości, że orzeczenie zawierające nakaz wydania rzeczy stanowi tytuł wykonawczy. Odnosi się to oczywiście również do wydania lokalu mieszkalnego. Dlatego nie jest dopuszczalne już powództwo o eksmisję.

Zaznaczyć należy, że przedstawione przez Sąd Wojewódzki zagadnienie prawne znalazło odpowiedź w kilku uchwałach Sądu Najwyższego. W szczególności w wytycznych w zakresie stosowania przepisów o podziale majątku wspólnego w wypadku, gdy w skład tego majątku wchodzi spółdzielcze prawo do lokalu (uchwała Pełnego Składu Izby Cywilnej z dnia 30 listopada 1974 r., III CZP 1/74 - OSNCP 1975 r., z. 3, poz. 37) w tezie IX Sąd Najwyższy wyjaśnił, że zamieszczone w postanowieniu o podział majątku wspólnego orzeczenie nakazujące drugiemu małżonkowi opuszczenie mieszkania zwalnia uczestników od konieczności prowadzenia oddzielnego procesu o wydanie rzeczy lub lokalu i likwiduje przyczynę ewentualnych przyszłych sporów.

Analogiczne stanowisko zostało zawarte w uchwale Pełnego Składu Izby Cywilnej z dnia 13 stycznia 1978 r. III CZP 30/77 (OSNCP 1978, z. 3, poz. 39). W szczególności w tezie X Sąd Najwyższy m. in. stwierdził, że orzeczenie o wspólnym mieszkaniu rozwodzących się małżonków należy zredagować w sposób uwzględniający jego wykonanie w chwili egzekucji, przy czym prawomocne rozstrzygnięcie o wspólnym mieszkaniu stron podlega egzekucji w trybie art. 1046 k.p.c. W uzasadnieniu tej tezy m.in. podkreśla się, że w tych wszystkich wypadkach, w których w wyniku orzeczenia o wspólnym mieszkaniu stron jeden z małżonków obowiązany jest wydać drugiemu z małżonków wspólne mieszkanie lub jego oznaczoną w sentencji wyroku część, należy orzec również o obowiązku wydania, stosując odpowiedni - w drodze analogii - przepis art. 624 k.p.c. Podobnej kwestii dotyczy także uchwała z dnia 21 marca 1984 r. III CZP 6/84 (OSNCP 1984, z. 10, poz. 172), w której wyjaśniono, że wykonanie orzeczenia sądowego w sprawie rozwodowej w części dotyczącej rozstrzygnięcia o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania rozwiedzionych małżonków, jeżeli orzeczenie to zawiera nakaz wydania określonych pomieszczeń do wyłącznego korzystania przez jednego z nich, a lokal mieszkalny podlega przepisom prawa lokalowego - następuje w trybie egzekucji administracyjnej.

Z tych względów na przedstawione pytanie udzielono odpowiedzi jak w sentencji uchwały.

OSNC 1985 r., Nr 11, poz. 172