Uchwała z dnia 1984-12-14 sygn. III CZP 79/84

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 79/84

Uchwała z dnia 14 grudnia 1984 r. 

Przewodniczący: sędzia SN K. Piasecki. Sędziowie SN: A. Gola (sprawozdawca), J. Majorowicz.

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Władysława i Leokadii W. z udziałem Leona W., Teofila W. i Jana W. o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Piotrkowie Trybunalskim postanowieniem z dnia 13 września 1984 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy do wartości przedmiotu sprawy o zasiedzenie w rozumieniu § 28 w związku z § 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26 lipca 1982 r. w sprawie określenia wysokości wpisów w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 26, poz. 188) wlicza się wartość nakładów poczynionych przez samoistnego posiadacza?"

podjął następującą uchwałę:

W sprawie o stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości do wartości przedmiotu sprawy nie wlicza się nakładów poczynionych przez jej samoistnego posiadacza.

Uzasadnienie

Władysław i Leokadia małżonkowie W. wnieśli o stwierdzenie, że nabyli przez zasiedzenie własność nieruchomości położonej w B. o powierzchni 1696 m², oznaczonej na mapie sporządzonej przez Feliksa B. w dniu 11 lutego 1984 r. nr (...). Wnioskodawcy podali, że są posiadaczami samoistnymi opisanej wyżej działki od 1946 r. W 1957 r. wznieśli na niej dom i zabudowania gospodarcze. Wartość przedmiotu sprawy określili na 5.000 zł.

Sąd Rejonowy w Bełchatowie postanowieniem z dnia 3 kwietnia 1984 r. sprawdził wartość przedmiotu sprawy i określił ją na kwotę 620.800 zł zaliczając do tej wartości na podstawie zaświadczenia Państwowego Zakładu Ubezpieczeń w B. wartość budynków w kwocie 615.000 zł.

Postanowienie to wnioskodawcy zaskarżyli zażaleniem, w którym podnosili, że podstawą do określenia wartości przedmiotu sprawy powinna być wyłącznie wartość gruntu (bez zabudowań).

W związku z zażaleniem Sąd Wojewódzki w Piotrkowie Trybunalskim na podstawie art. 391 § 1 k.p.c. przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne przytoczone w sentencji uchwały.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Ani przepisy k.p.c. (art. 19-26) dotyczące wartości przedmiotu sporu, ani też przepisy ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 24, poz. 110) wraz z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 16 lipca 1982 r. w sprawie określenia wysokości wpisów w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 26, poz. 188) nie dają odpowiedzi na przedstawione pytanie. Występującej bowiem wątpliwości nie wyjaśnia uregulowanie przyjęte w art. 19 § 2 k.p.c. stanowiące, że "w innych sprawach majątkowych" (tj. z wyłączeniem roszczeń pieniężnych - art. 19 § 1 k.p.c.) "powód obowiązany jest oznaczyć w pozwie kwotą pieniężną wartość przedmiotu sporu, uwzględniając postanowienia zawarte w dalszych przepisach oddziału drugiego tytułu pierwszego księgi pierwszej k.p.c." W żadnym jednak z tych "dalszych przepisów" (por. też art. 606-610 k.p.c.) nie można się dopatrzyć takiej treści, która zawierałaby odpowiedź na pytanie, co w sprawie o stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości (art. 172 i nast. k.c.) podlega wliczeniu do wartości przedmiotu sprawy. Odpowiedzi takiej nie dają też przepisy art. 6 i 7 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, skoro pierwszy z tych przepisów nakazuje jedynie podać w każdym piśmie wartość przedmiotu sprawy, jeżeli od tej wartości zależy wysokość opłat, a przedmiotem sprawy nie jest oznaczona kwota pieniężna, natomiast drugi podaje jedynie sposób określenia podstawy do obliczenia wpisu w sprawach o wydanie nieruchomości posiadanej bez tytułu prawnego lub na podstawie tytułu innego aniżeli najem lub dzierżawa. Także ogólne uregulowanie rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie określenia wpisów w sprawach cywilnych, w szczególności pobieranych od wniosków w sprawach rozpoznawanych w postępowaniu nieprocesowym (§ 19-21), jak również szczegółowe postanowienie § 28 w sprawie wpisu stosunkowego pobieranego od wniosku o stwierdzenie nabycia własności przez zasiedzenie nie wyjaśniają przedstawionej wątpliwości.

Gdy zatem ani przepisy k.p.c., ani przepisy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych nie wymieniają podstaw do określenia wartości przedmiotu sprawy przy dochodzeniu stwierdzenia zasiedzenia nieruchomości, należało dla wyjaśnienia rozstrzyganego zagadnienia wykorzystać przepisy prawa materialnego w szczególności regulujące zasiedzenie (art. 172 i nast. k.c.). Według art. 172 § 1 k.c. "posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie (...)". Nie budzi wątpliwości, że w drodze zasiedzenia następuje nabycie prawa własności nieruchomości wraz z jej częściami składowymi (art. 47 § 2 k.c.). Doświadczenie uczy, że wartość części składowych nieruchomości bardzo często przewyższa, i to znacznie, wartość gruntu. Byłoby jednak niesłuszne, by wnioskodawca dochodzący stwierdzenia zasiedzenia miał być obciążony z tego powodu znacznie wyższymi opłatami sądowymi bez względu na to, czy dokonał nakładów na nieruchomość będącą przedmiotem zasiedzenia. Wychodząc z takiego założenia, nie można w jednakowy sposób traktować kwestii wysokości wpisu od wniosku o stwierdzenie zasiedzenia zarówno w wypadku, gdy posiadacz samoistny nieruchomości dokonał na nią nakładów (zwiększając jej wartość), jak i w wypadku, gdy objął w posiadanie nieruchomość z jej częściami składowymi (np. zabudowaniami) i posiadał ją w tym stanie przez okres wymagany do zasiedzenia, nie dokonując żadnych dalszych nakładów zwiększających wartość nieruchomości. Jeżeli zatem stwierdzenie zasiedzenia dotyczyć będzie nieruchomości pozbawionej części składowych pochodzących z nakładów jej posiadacza samoistnego, wartość przedmiotu sprawy obejmować będzie zarówno wartość gruntu, jak i jego ewentualnych innych części składowych, natomiast nakłady poczynione na tę nieruchomość przez jej samoistnego posiadacza nie będą podlegały wliczeniu do wartości przedmiotu sprawy. Założenia i odrębności występujące w sprawach o stwierdzenie zasiedzenia - co zasadnie zostało podniesione w przedstawionym przez Sąd Wojewódzki pytaniu - sprawiają, że przy określaniu podstaw wartości przedmiotu sprawy o stwierdzenie zasiedzenia nie mogą być przydatne wskazania Sądu Najwyższego zawarte w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 19 lutego 1977 r. III CZP 64/76 (OSNCP 1977, z. 8, poz. 123) odnoszące się do spraw o zniesienie współwłasności nieruchomości.

Z tych przyczyn Sąd Najwyższy udzielił odpowiedzi jak w sentencji.

OSNC 1985 r., Nr 9, poz. 124