Uchwała z dnia 1984-09-05 sygn. III CZP 52/84

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 52/84

Uchwała z dnia 5 września 1984 r.

Przewodniczący: sędzia SN A. Gola. Sędziowie SN: K. Olejniczak (sprawozdawca), K. Kołakowski.

Sąd Najwyższy w sprawie nieletniego Roberta G. o czyn z art. 208 k.k. po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Jeleniej Górze postanowieniem z dnia 11 czerwca 1984 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"1. Czy jest dopuszczalne ponowne wszczęcie postępowania wobec tego samego nieletniego o ten sam czyn przestępczy, jeżeli postępowanie przeciwko temu nieletniemu wcześniej zostało prawomocnie umorzone w postępowaniu wyjaśniającym, a w przypadku pozytywnej odpowiedzi - czy w takim stanie ponowne wszczęcie postępowania opiera się o:

a) odpowiednie stosowanie art. 570 k.p.c. w związku z art. 20 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich,

b) odpowiednie stosowanie art. 557 w związku z art. 20 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich,

c) odpowiednie stosowanie art. 523 zdanie ostanie k.p.c. w związku z art. 20 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich,

d) odpowiednie stosowanie art. 524 § 1 w związku z art. 403 § 2 i art. 13 § 2 k.p.c. w związku z art. 20 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich.

2. W przypadku pozytywnej odpowiedzi - czy ponowne wszczęcie (wznowienie) postępowania przeciwko nieletniemu może nastąpić z urzędu?"

podjął następującą uchwałę:

Prawomocne umorzenie postępowania w sprawie nieletniego, w której stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu postępowania cywilnego - trybu nieprocesowego (art. 20 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich - Dz. U. Nr 35, poz. 228), nie stoi na przeszkodzie ponownemu wszczęciu postępowania w tej samej sprawie (art. 21 § 1 ustawy).

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 13.IX.1983 r. Sąd Rejonowy w Zgorzelcu na podstawie przepisu art. 21 § 1 i art. 34 § 1 ustawy z dnia 26 października 1982 r. wszczął postępowanie oraz postępowanie wyjaśniające przeciwko nieletniemu Robertowi G. podejrzanemu o dopuszczenie się czynu karalnego. Postanowieniem z dnia 30.XI.1983 r. Sąd Rodzinny "wobec zachodzących okoliczności wyłączających postępowanie" i z powołaniem się na przepis art. 11 k.p.k. umorzył postępowanie.

Po uprawomocnieniu się powyższego postanowienia Sąd Rodzinny postanowieniem z dnia 25.I.1984 r. z powołaniem się na przepis art. 21 § 1 i art. 34 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich oraz przepisy art. 11 i art. 293 k.p.k. podjął umorzone postępowanie i wszczął ponownie postępowanie wyjaśniające, albowiem po umorzeniu postępowania zebrano nowe dowody dotyczące nieletniego. W szczególności uzyskano zeznanie świadka obciążające nieletniego G. co do popełnienia przez niego czynu karalnego.

Na skutek zaskarżenia powyższego postanowienia przez obrońcę nieletniego Sąd Wojewódzki przedstawił Sądowi Najwyższemu na podstawie przepisu art. 391 k.p.c. przytoczone na wstępie zagadnienie prawne.

Sąd Najwyższy miał na uwadze, co następuje:

Podstawę umorzenia postępowania toczącego się na podstawie ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich stanowi przepis art. 21 § 2 stanowiący, że sąd rodzinny nie wszczyna postępowania, a wszczęte umarza, jeżeli okoliczności sprawy nie dają podstawy do jego wszczęcia lub prowadzenia, albo gdy orzeczenie środków wychowawczych lub poprawczych jest niecelowe, w szczególności ze względu na orzeczone już środki w innej sprawie. Powołanie się przez sąd I instancji na przepisy kodeksu postępowania karnego dotyczące umorzenia postępowania nie znajdują oparcia w przepisie art. 20 omawianej ustawy, według którego przepisy k.p.k. stosuje się w zakresie zbierania, utrwalania i przeprowadzania dowodów przez Milicję Obywatelską, powoływania i działania obrońcy oraz w postępowaniu poprawczym. Poza wymienionymi wypadkami dotyczącymi stosowania kodeksu postępowania karnego ogólną zasadę przyjętą w art. 20 ustawy stanowi odpowiednie stosowanie w sprawach nieletnich przepisów kodeksu postępowania cywilnego - trybu nieprocesowego.

Ocena skutków prawomocnego postanowienia o umorzeniu postępowania wydanego na podstawie przepisu art. 21 § 2 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, wobec braku uregulowania w tej kwestii w samej ustawie, podlegać będzie stosownie do ogólnej zasady wyrażonej w art. 20 przepisom kodeksu postępowania cywilnego - trybu nieprocesowego, przy odpowiednim ich stosowaniu.

Należy podkreślić, że na gruncie przepisów kodeksu postępowania cywilnego formalna prawomocność orzeczenia sądowego nie pociąga za sobą w każdym wypadku jego prawomocności materialnej, to jest powagi rzeczy osądzonej. Co się tyczy w szczególności postanowień wydanych w postępowaniu nieprocesowym, to stosownie do przepisu art. 523 k.p.c. powagę rzeczy osądzonej przyznaje się jedynie postanowieniom orzekającym co do istoty sprawy. Prawomocne postanowienie o umorzeniu postępowania nie stanowi rozstrzygnięcia co do istoty sprawy, nie pociąga zatem za sobą powagi rzeczy osądzonej.

Nic nie stoi na przeszkodzie odpowiedniemu stosowaniu w omawianym zakresie przepisu art. 523 k.p.c. do postanowienia umarzającego postępowanie na podstawie przepisu art. 21 § 2 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich. Okoliczność bowiem, że umorzenie postępowania w sprawie nieletniego następuje, gdy brak podstaw do uznania, że wystąpiły okoliczności wskazane w art. 2 ustawy, a zatem przesłanki odmienne od przesłanek powodujących umorzenie postępowania nieprocesowego, nie odbiera takiemu postanowieniu charakteru orzeczenia, nie pociągającego za sobą jego prawomocności materialnej.

Konsekwencją zaś orzeczenia nie posiadającego waloru prawomocności materialnej jest dopuszczalność ponownego wszczęcia postępowania.

Postępowanie w sprawach nieletnich wszczynane jest w zasadzie z urzędu, a przesłankami jego wszczęcia jest wykazywanie przez nieletniego przejawów demoralizacji albo dopuszczenie się czynu karalnego. Jeśli zatem po prawomocnym umorzeniu postępowania, tak jak w niniejszej sprawie, ujawnione zostaną dowody mogące wskazywać na to, że nieletni dopuścił się czynu karalnego, sąd rodzinny stosownie do przepisów art. 21 § 1 ustawy może ponownie wszcząć postępowanie w tej samej sprawie.

Z przytoczonych względów udzielono odpowiedzi jak w sentencji uchwały.

OSNC 1985 r., Nr 4, poz. 42