Uchwała z dnia 1984-06-12 sygn. III CZP 13/84

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 13/84

Uchwała z dnia 12 czerwca 1984 r.

Przewodniczący: sędzia SN K. Piasecki (sprawozdawca). Sędziowie SN: Z. Marmaj, J. Szachułowicz.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa "Społem" Wojewódzkiej Spółdzielni Spożywców w Ł. przeciwko Konradowi J. o 78.906,10 zł po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Łodzi postanowieniem z dnia 14 lutego 1984 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy w wypadku częściowego uchylenia nakazu zapłaty (art. 496 k.p.c.) i oddalenia powództwa w tym zakresie brak sformułowania o utrzymaniu nakazu zapłaty w pozostałej części należy traktować jako brak rozstrzygnięcia o całości zarzutów przeciwko nakazowi zapłaty?"

podjął następującą uchwałę:

Uchylenie nakazu zapłaty (art. 496 k.p.c.) w części zasądzającej ponad określoną kwotę i oddalenie powództwa w odpowiednim zakresie bez użycia w sentencji wyroku o utrzymaniu nakazu zapłaty w pozostałej części nie stanowi braku rozstrzygnięcia o całości zarzutów przeciwko nakazowi zapłaty.

Uzasadnienie

Przedstawione do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne wyłoniło się w następującej sytuacji procesowej:

Państwowe Biuro Notarialne w nakazie zapłaty wydanym w postępowaniu nakazowym - zgodnie z żądaniem pozwu - nakazało, aby pozwani zapłacili stronie powodowej solidarnie kwotę 70.000 zł z odsetkami.

W piśmie zawierającym zarzuty przeciwko nakazowi zapłaty jeden z pozwanych wniósł o jego uchylenie i oddalenie powództwa.

W toku postępowania przed Sądem Rejonowym strona powodowa "rozszerzyła powództwo do kwoty 78.906,10 zł".

Wyrokiem z dnia 28.VI.1983 r. Sąd Rejonowy uchylił nakaz zapłaty wydany w stosunku do Konrada J. w części zasądzającej kwotę ponad 69.521 zł i w tym zakresie powództwo oddalił, zasądzając od pozwanego na rzecz strony powodowej 3.307 zł tytułem zwrotu kosztów. W końcowej części uzasadnienia wyroku Sąd Rejonowy zaznaczył, że z ogólnej kwoty niedoboru w wysokości 78.906,10 zł nie uwzględnił należności w wysokości 6.990 zł. Zasądzeniu zatem podlegała kwota 69.521 zł.

W rewizji od wspomnianego wyroku Sądu Rejonowego pozwany wnosi o jego zmianę i oddalenie powództwa w całości.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Punktem wyjścia wątpliwości Sądu Wojewódzkiego w przedstawionym do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu zagadnieniu prawnym jest zestawienie brzmienia sentencji wyroku wydanego przez Sąd Rejonowy z przepisem art. 496 k.p.c. Przepis ten stanowi m.in., że po przeprowadzeniu rozprawy sąd wydaje wyrok, w którym nakaz zapłaty utrzymuje w mocy albo uchyla go w całości lub w części i w tym zakresie powództwo oddala. Zdaniem Sądu Wojewódzkiego, gdyby przyjąć, że brak w sentencji wyroku Sądu Rejonowego zwrotu o częściowym utrzymaniu w mocy nakazu zapłaty jest równoznaczny z brakiem rozstrzygnięcia w określonym zakresie, wówczas rewizja pozwanego powinna ulec odrzuceniu, skoro sąd rewizyjny nie może wyrokować co do kwestii, która nie była przedmiotem rozstrzygnięcia.

Analiza interpretacyjna przepisu art. 496 k.p.c. prowadzi do wniosku, że jeżeli wyniki postępowania przed sądem uzasadniają ocenę, iż rozstrzygnięcie zawarte w wydanym w postępowaniu nakazowym nakazie zapłaty jest zasadne, powinno to znaleźć wyraz w formule sentencji "nakaz zapłaty utrzymuje w mocy". Swoistą bowiem cechą postępowania przed sądem w postępowaniu nakazowym jest to, że zarzuty wniesione przeciwko nakazowi zapłaty wydanemu w postępowaniu nakazowym nie podlegają oddaleniu, co miałoby niewątpliwie miejsce, gdyby miały one charakter środka odwoławczego. W takiej sytuacji procesowej nie wchodzi w grę ewentualnie inna formuła niż utrzymująca w mocy nakaz zapłaty w całości. Rozstrzygnięcie jest jednolite.

Wyniki jednak postępowania przed sądem wszczętego na skutek zarzutów przeciwko nakazowi zapłaty wydanemu w postępowaniu nakazowym mogą uzasadniać wniosek, że nakaz zapłaty nie ma oparcia w ustalonych faktach i ich ocenie materialnoprawnej. Wówczas, jak przewiduje to art. 496 k.p.c., sąd wydaje wyrok uchylający nakaz zapłaty w całości lub w części i powództwo w odpowiednim zakresie oddala.

Uchylenie nakazu zapłaty w całości pociąga za sobą oddalenie powództwa w całości. W takim wypadku również jednolitego rozstrzygnięcia w formie uchylenia i tylko uchylenia nakazu zapłaty nie wchodzi w ogóle w grę kwestia żadnego innego równoległego rozstrzygnięcia.

Oprócz tych dwóch wymienionych dotychczas sposobów rozstrzygnięcia sądu mogą istnieć podstawy do uchylenia nakazu zapłaty tylko w części i w tym jedynie zakresie wchodzi w grę oddalenie części żądania lub żądań powództwa. Tego rodzaju właśnie sytuacja procesowa jest założeniem pytania przedstawionego przez Sąd Wojewódzki.

Przepis art. 496 k.p.c. nie przewiduje expressis verbis - co nie jest pozbawione znaczenia - formuły utrzymania nakazu zapłaty "w mocy w całości lub w części". Natomiast "w całości lub w części" może nastąpić uchylenie nakazu zapłaty. Z tego wynika, że uchylenie nakazu zapłaty tylko w części i oddalenie powództwa w odpowiednim zakresie nie pociąga za sobą konieczności zamieszczania w sentencji wyroku dodatkowej formuły "utrzymuje nakaz zapłaty w mocy co do określonej sumy".

Rozstrzygnięcie sądu w postaci uchylenia nakazu zapłaty w części i oddalenie powództwa w tym zakresie może tylko oznaczać, że w pozostałym zakresie nie było zdaniem sądu pierwszej instancji podstaw do wzruszenia nakazu w dalszej części czy też w całości. W takiej sytuacji procesowej nie ma potrzeby, aby dawać w osobnej formule wyraz temu, że nakaz zapłaty w części nie objętej uchyleniem i oddaleniem powództwa utrzymany zostaje w mocy. Ta bowiem część rozstrzygnięcia w postaci nakazu zapłaty, która nie jest wzruszona, ostaje się, pozostaje tym samym w mocy w sensie logicznym i jurydycznym.

Z punktu widzenia dopuszczalności zaskarżenia wyroku sądu pierwszej instancji rewizją istotne znaczenie ma kwestia istnienia substratu zaskarżenia. Chodzi o to, czy wyrok sądu pierwszej instancji mający przytoczone na wstępie brzmienie nie zawiera tylko rozstrzygnięcia o części nakazu zapłaty. Otóż wyrok sądu pierwszej instancji uchylający nakaz zapłaty tylko ponad określoną sumę, jako zawierający pełne rozstrzygnięcie w granicach kognicji sądu pierwszej instancji, zawiera - jak już była o tym mowa - podwójne z istoty bezpośrednie, a nie tylko implicite rozstrzygnięcie, tj. korzystne dla pozwanego, który wniósł zarzuty przeciwko nakazowi zapłaty w postaci uchylenia nakazu zapłaty w określonej części i oddalenia powództwa w odpowiednim zakresie oraz niekorzystne dla tego pozwanego w pozostałej części. Dlatego pozwany może wyrok zaskarżyć w tej części, w której nakaz nie został uchylony.

W rozważanej sytuacji procesowej nie ma podstaw do twierdzenia o niepełnym rozstrzygnięciu sądu. Uchylenie bowiem nakazu zapłaty tylko w części i oddalenie powództwa w odpowiednim zakresie może być logiczne i prawnie wynikiem tylko niepodzielnej oceny całego przedmiotu rozstrzygnięcia zawartego w nakazie zapłaty w granicach zarzutów. Sąd uchyla nakaz zapłaty w części i w odpowiednim zakresie oddala powództwo w konsekwencji tego, że w pozostałym zakresie orzeczenie zawarte w nakazie zapłaty jest zasadne. I ta właśnie część rozstrzygnięcia niekorzystna dla pozwanego może być zaskarżona przez pozwanego rewizją.

Z tych wszystkich względów należało na przedstawione do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne udzielić odpowiedzi jak na wstępie.

OSNC 1984 r., Nr 12, poz. 219