Uchwała z dnia 1984-02-22 sygn. III CZP 2/84

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 2/84

Uchwała z dnia 22 lutego 1984 r.

Przewodniczący: sędzia K. Piasecki (sprawozdawca). Sędziowie SN: M. Sychowicz, A. Wielgus.

Sąd Najwyższy w sprawie egzekucyjnej Km (...) komornika Sądu Rejonowego w Lublińcu z wniosku Mieczysława K. przeciwko Janowi B., Walterowi O. i Pawłowi W. o zapłatę 48 500 zł po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 22 lutego 1984 r. zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Częstochowie postanowieniem z dnia 30 listopada 1983 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy dopuszczalne jest przeniesienie na inną osobę wierzytelności po nadaniu tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności na rzecz zbywcy?"

podjął następującą uchwałę:

Nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu wydanemu na rzecz wierzyciela, który przeniósł wierzytelność na osobę trzecią (art. 509 k.c.), wyłącza nadanie klauzuli wykonalności na rzecz tej osoby.

Uzasadnienie

Przedstawione do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu w trybie art. 391 k.p.c. zagadnienie prawne nasunęło się na tle następujących okoliczności:

Na podstawie umowy o przeniesienie wierzytelności, zawartej na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym, wierzyciel egzekucyjny dokonał przelewu na rzecz osoby trzeciej wierzytelności objętej tytułem wykonawczym w postaci prawomocnego nakazu zapłaty, wydanego przez państwowe biuro notarialne, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności. Na wniosek cesjonariusza komornik wszczął egzekucję należności objętej tytułem wykonawczym. Sąd Rejonowy uchylił (art. 759 § 2 i art. 788 § 1 k.p.c.) dokonane w sprawie czynności komornika, stwierdzając, że egzekucja będzie dopuszczalna po nadaniu klauzuli wykonalności na rzecz cesjonariusza.

W sformułowanym przez Sąd Wojewódzki zagadnieniu w istocie rzeczy, odpowiednio do występującej w sprawie sytuacji procesowej, należy akcent położyć nie na stronę materialnoprawną dopuszczalności cesji wierzytelności; o tym decydują wyłącznie przepisy kodeksu cywilnego (art. 509 i nast.). Na plan pierwszy natomiast wysuwa się zagadnienie procesowe. Chodzi o pytanie, czy nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu wydanemu na rzecz wierzyciela, który przeniósł wierzytelność na osobę trzecią, wyłącza nadanie klauzuli wykonalności na rzecz tej osoby w tym celu, aby mogła ona uzyskać legitymację do prowadzenia egzekucji we własnym imieniu.

Rozstrzygnięcie tego zagadnienia w sposób przedstawiony w sentencji niniejszej uchwały wynika z następujących rozważań:

W czasie toczącego się procesu może dojść w związku z czynnościami prawnymi i zdarzeniami, z którymi prawo cywilne łączy skutki prawne, do przekształceń podmiotowych w sferze prawa cywilnego. Oprócz następstwa prawnego, zbycia w toku sprawy rzeczy lub prawa (art. 192 pkt 3 k.p.c.) może wchodzić w grę w szczególności zmiana wierzyciela lub dłużnika (art. 509 i nast. k.c.).

Przepisy kodeksu postępowania cywilnego dotyczące egzekucji uwzględniają sytuacje charakteryzujące się przejściem uprawnienia lub obowiązku na inne podmioty po powstaniu tytułu egzekucyjnego lub w toku sprawy przed wydaniem tytułu egzekucyjnego w rozumieniu art. 777 k.p.c. Stosownie do art. 788 § 1 k.p.c. w takiej sytuacji sąd nada klauzulę wykonalności na rzecz osoby lub przeciwko osobie, na którą w takim wypadku przeszły uprawnienia lub obowiązki.

Z unormowania zawartego w art. 788 § 1 k.p.c. wynika, że chodzi o wypadki, gdy przeciwko dłużnikowi wymienionemu w tytule egzekucyjnym wierzyciel wymieniony w tym tytule nie uzyskał jeszcze klauzuli wykonalności. Przepis art. 788 § 1 k.p.c. - jak z tego wynika - umożliwia w fazie postępowania o nadanie klauzuli wykonalności, tworzącej tytuł wykonawczy będący podstawą egzekucji (art. 776 k.p.c.), branie pod uwagę przekształceń dokonanych w dziedzinie prawa cywilnego, gdy chodzi o dług i wierzytelność. W tych okolicznościach w miejsce dłużnika lub wierzyciela, wymienionych w tytule egzekucyjnym, wchodzi osoba trzecia, która będzie mogła egzekwować zasądzoną wierzytelność lub inne prawo zamiast poprzedniego wierzyciela. Analizowany przepis nie obejmuje natomiast wypadku, gdy wspomniane przekształcenia podmiotowe w sferze prawa cywilnego następują dopiero wówczas, gdy wierzyciel wymieniony w tytule egzekucyjnym "przeniósł" wierzytelność przysługującą mu wobec dłużnika na osobę trzecią już po uzyskaniu na swoją rzecz klauzuli wykonalności.

Przepisy kodeksu postępowania cywilnego nie przewidują możliwości uchylenia w takiej sytuacji klauzuli wykonalności nadanej na korzyść pierwotnego wierzyciela, który już uzyskał na swoją rzecz klauzulę wykonalności, i w jej miejsce nadanie klauzuli na rzecz innej osoby na tej podstawie, że w drodze czynności prawnej stała się wierzycielem. Tak więc jeżeli zbywca (cedent) wierzytelności zamierza umożliwić uzyskanie przez nabywcę (cesjonariusza) legitymacji do egzekwowania w swoim imieniu i na swoją rzecz tytułu egzekucyjnego, nie może tego osiągnąć już po uzyskaniu klauzuli wykonalności na swoją rzecz.

Z punktu widzenia procesowego nie ma rozstrzygającego znaczenia fakt, że w świetle przepisów prawa cywilnego wierzytelność przeszła w drodze czynności prawnej na osobę trzecią. Powstały bowiem w ten sposób i w tych warunkach stosunek cywilnoprawny między osobą wymienioną w tytule egzekucyjnym jako wierzyciel a osobą trzecią, która nabyła od niego wierzytelność, sam przez się nie wywiera skutków procesowoprawnych w dziedzinie legitymacji materialnej do prowadzenia egzekucji. W tym zakresie może mieć tylko znaczenie uzyskanie w warunkach określonych w art. 788 § 1 k.p.c. klauzuli wykonalności przez cesjonariusza w miejsce zbywcy wierzytelności, który nie uzyskał klauzuli wykonalności na swoją rzecz. Dlatego też nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu wydanemu na rzecz wierzyciela wyłącza nadanie takiej klauzuli na rzecz osoby trzeciej, na którą wierzyciel wymieniony w tytule egzekucyjnym przeniósł wierzytelność (art. 509 k.c.).

Z tych wszystkich względów należało przedstawione na wstępie zagadnienie prawne rozstrzygnąć w sposób określony na wstępie uchwały.

OSNC 1984 r., Nr 9, poz. 153