Uchwała z dnia 1983-12-16 sygn. III PZP 47/83

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III PZP 47/83

Uchwała z dnia 16 grudnia 1983 r.

Przewodniczący: sędzia SN T. Kasiński. Sędziowie SN: E. Brzeziński (sprawozdawca), J. Myślicki.

Sąd Najwyższy z udziałem Prokuratora Prokuratury Generalnej PRL w sprawie z powództwa Państwowego Gospodarstwa Rolnego w K. przeciwko Teresie T. o zapłatę kwoty 21.000 zł po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Suwałkach postanowieniem z dnia 23 października 1983 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 § 1 k.p.c.:

"Czy terminem uiszczenia wpisu od rewizji w formie przelewu bankowego jest termin nadania przez skarżącego listu do banku z poleceniem przelewu, czy też termin wpłynięcia przelewu do banku, oznaczony datą stempla banku?"

podjął następującą uchwałę:

Także pod rządami rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 1981 r. w sprawie sposobu uiszczania opłat sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 21, poz. 107) aktualny jest pogląd, według którego w razie uiszczenia opłat sądowych przelewem data przyjęcia przelewu przez bank może być uznana za datę uiszczenia opłaty pod warunkiem, że przelew w dniu przyjęcia go przez bank lub w terminie zakreślonym przez sąd do uiszczenia opłaty miał pokrycie na rachunku zleceniodawcy.

Odcisk stempla banku na poleceniu przelewu nie stanowi wyłącznego dowodu, lecz tylko jeden ze środków dowodowych, za pomocą których dowodzić można, w jakiej dacie polecenie przelewu wpłynęło do banku.

Uzasadnienie

Powodowe Przedsiębiorstwo w dniu 23.IX.1983 r. zostało wezwane do uiszczenia w terminie 7 dni wpisu od rewizji. Przedsiębiorstwo w dniu 29.IX.1983 r. nadało na poczcie skierowany do banku list zawierający polecenie dokonania przelewu żądanej opłaty sądowej na rachunek Sądu. Polecenie to wpłynęło do banku w dniu 3.X.1983 r., a więc po upływie wspomnianego siedmiodniowego terminu.

Przy takim stanie faktycznym Sąd Wojewódzki przedstawił Sądowi Najwyższemu w trybie art. 391 § 1 k.p.c. do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne przytoczone w części wstępnej niniejszej uchwały.

Z treści uzasadnienia postanowienia Sądu Wojewódzkiego wynika, że Sąd ten skłania się ku stanowisku, iż - w takiej sytuacji - decyduje data wpływu polecenia dokonania przelewu do banku, ma jednak wątpliwości, czy stanowisko takie pozostaje w zgodzie z przepisami rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 1981 r. w sprawie sposobu uiszczania opłat sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 21, poz. 107).

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Skierowanie przez stronę procesową do banku polecenia dokonania przelewu określonej kwoty pieniężnej na konto sądu stanowi czynność prawną w rozumieniu prawa cywilnego. Do czynności takiej więc ma zastosowanie przepis art. 61 k.c., według którego oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. W konsekwencji oświadczenie woli zleceniodawcy wywołuje skutek prawny z chwilą, gdy zlecenie doszło do banku w taki sposób, że bank mógł zapoznać się z jego treścią. Polskie prawo cywilne bowiem stanęło w tym zakresie na stanowisku tzw. teorii doręczenia.

Odstępstwa od tego stanowiska należą do wyjątków nie podlegających wykładni rozszerzającej. Brak jest podstaw do dopatrywania się tego rodzaju odstępstwa w rozważanej sytuacji. Żaden z obowiązujących przepisów prawa nie upoważnia do wniosku, że w stosunkach między osobą mającą złożone w polskim banku określone wartości majątkowe a tym bankiem wchodzą w zastosowanie inne rozwiązania, w szczególności zaś rozwiązania wynikające z tzw. teorii wysłania, wiążącej skutek oświadczenia woli już z chwilą wysłania takiego oświadczenia do adresata.

Stwierdzenie to daje bezpośrednio odpowiedź na pytanie, w jakiej chwili powstaje skutek zlecenia bankowi przez uprawnioną stronę procesową dokonania stosownego przelewu na rachunek sądu. Chwila ta jest mianowicie chwilą dotarcia zlecenia do banku, umożliwiająca uprawnionemu przedstawicielowi banku zapoznanie się z treścią zlecenia, a nie chwilą wysłania zlecenia przez zleceniodawcę na adres banku.

Chwilę tę z reguły ujawnia data uwidoczniona na odcisku stempla banku na poleceniu przelewu. Nie jest jednak wykluczone, że stempel zostanie odciśnięty z opóźnieniem. W takiej sytuacji rzeczywistej daty wpływu polecenia do banku zainteresowana strona może dowodzić za pomocą wszelkich innych środków dowodowych. Treść odcisku stempla banku bowiem nie stanowi dowodu wyłącznego. Podobnie zresztą ma się rzecz przy ocenie treści tzw. prezentaty sądowej lub odcisku stempla urzędu pocztowego.

Do odmiennych wniosków nie upoważnia treść art. 165 § 2 k.p.c. Przepis ten stanowi, że "Oddanie pisma procesowego w polskim urzędzie pocztowym jest równoznaczne z wniesieniem go do sądu". Zawiera on wprawdzie odstępstwo od teorii doręczenia na rzecz teorii wysłania, ale tylko w sytuacji, gdy adresatem pisma procesowego jest sąd, a nie inna osoba (np. bank). Gdyby więc np. sama strona lub bank wysłał za pośrednictwem poczty do sądu przesyłkę zawierającą kwotę pieniężną, odpowiadającą wysokości wpisu, decydowałaby data nadania tej przesyłki na pocztę. W przedstawionym Sądowi Najwyższemu pytaniu nie chodzi jednak o taką sytuację, lecz o sytuację, w której zleceniodawca nie koresponduje z sądem, ale z bankiem. W takiej zaś sytuacji - o czym była już wyżej mowa - przepis art. 165 § 2 k.p.c. nie wchodzi w ogóle w zastosowanie.

W postanowieniu z dnia 27.I.1969 r. sygn. I PZ 76/68 (OSNCP z 1969 r. z. 9, poz. 167) Sąd Najwyższy wyjaśnił m.in. - nawiązując do wcześniejszych podobnych rozstrzygnięć Sądu Najwyższego, wydanych pod rządami poprzednio obowiązujących przepisów o kosztach sądowych w sprawach cywilnych - że także pod rządem ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 24, poz. 110) aktualny jest pogląd, według którego w razie uiszczenia opłat sądowych przelewem data przyjęcia przelewu przez bank może być uznana za datę uiszczenia opłaty pod warunkiem, że przelew w dniu przyjęcia go przez bank lub w terminie zakreślonym przez sąd do uiszczenia opłaty miał pokrycie na rachunku zleceniodawcy. Przytoczona w powołanym postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 27.I. 1969 r. argumentacja, która doprowadziła do takiego wniosku, zachowując aktualność także pod rządami rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 1981 r. w sprawie sposobu uiszczania opłat sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 21, poz. 107).

Tylko jeden przepis tego rozporządzenia, mianowicie § 1, dotyczy przelewu bankowego. Stanowi on, co następuje: "§ 1. Opłaty sądowe uiszcza się znakami z napisem «opłata sądowa» albo gotówką do kas sądowych lub na rachunek bankowy dochodów właściwego sądu". Ze sformułowania tego przepisu nie wynika, by pod rządami rozporządzenia z dnia 25 sierpnia 1981 r. doszło do zmiany sposobu przeprowadzania operacji bankowych, związanych z realizacją dokonywanych przez strony zmierzające do uiszczenia opłat sądowych, poleceń przelewu stosownych kwot pieniężnych z ich kont bankowych na rachunki bankowe sądów. Wypracowane przez orzecznictwo sądowe i doktrynę prawniczą na gruncie przepisów obowiązujących przed wejściem w życie rozważanego rozporządzenia wnioski i uogólnienia nie utraciły przeto swego praktycznego znaczenia.

Równocześnie jednak ani przepisy tego rozporządzenia, ani żadne inne przepisy nie uzasadniają przyjęcia dalej jeszcze idących - korzystniejszych dla osób dysponujących wkładami bankowymi - rozwiązań. Nie można bowiem również tracić z pola widzenia okoliczności, że w postępowaniu sądowym z reguły występują inne osoby, mające interes prawny w tym, by ich przeciwnicy procesowi zachowywali zakreślone przez ustawodawcę terminy, z którymi wiąże się skuteczność dokonywanych czynności procesowych. Dążenie więc do ułatwienia funkcjonowania jednostek gospodarki uspołecznionej, korzystających z reguły z przelewów bankowych, musi mieć również rozsądne granice.

Z tych względów Sąd Najwyższy na przedstawione pytanie udzielił odpowiedzi jak w sentencji niniejszej uchwały.

Dla uniknięcia ewentualnych nieporozumień związanych z dwoistością pojęcia "termin" w polskiej terminologii prawniczej odpowiedź operuje wyrażeniem "data" uiszczenia wpisu lub wpływu przelewu do banku. To sformułowanie koresponduje ze sformułowaniami zawartymi w powołanym wyżej postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 27.I.1969 r. sygn. I PZ 76/68.

OSNC 1984 r., Nr 7, poz. 110