Postanowienie z dnia 1983-01-14 sygn. I CR 480/82

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CR 480/82

Postanowienie z dnia 14 stycznia 1983 r.

Narkomania, stanowiąca w rozumieniu art. 13 § 1 i art. 16 § 1 k.c. jedną z postaci schorzeń psychicznych, może stanowić podstawę ubezwłasnowolnienia osoby nią dotkniętej także wtedy, gdy osoba ta popadła w narkomanię na skutek stosowania leków zawierających narkotyki.

Przewodniczący: sędzia J. Ignatowicz (sprawozdawca). Sędziowie: W. Kuryłowicz, T. Żyznowski.

Sąd Najwyższy z udziałem Prokuratora E. Wiśniewskiej po rozpoznaniu sprawy z wniosku Jadwigi H. o ubezwłasnowolnienie Macieja H. na skutek rewizji wnioskodawczyni od postanowienia Sądu Wojewódzkiego we Włocławku z dnia 22 czerwca 1982 r.

postanowił zaskarżone postanowienie uchylić i sprawę przekazać Sądowi Wojewódzkiemu we Włocławku do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 22.VI.1982 r. Sąd Wojewódzki we Włocławku oddalił wniosek Jadwigi H. o ubezwłasnowolnienie jej męża Macieja H. Sąd Wojewódzki dokonał następujących ustaleń faktycznych:

Maciej H. urodził się w dniu 5.IX.1949 r., jest żonaty z Jadwigą H. od 4.XI.1972 r. Z małżeństwa jest dwoje małoletnich dzieci. Uczestnik postępowania od dość dawna nadużywał alkoholu, w związku z czym dochodziło do nieporozumień między małżonkami. W lipcu 1979 r. uległ poważnemu wypadkowi, spadając z rusztowania na budowie z wysokości 10 metrów. W wyniku upadku doznał złamania kręgosłupa i od pasa w dół jest sparaliżowany (porażenie kończyn dolnych). W czasie leczenia uczestnik postępowania, zgodnie z zaleceniami lekarskimi, otrzymywał środki przeciwbólowe - narkotyki. Obecnie otrzymuje dolargan w zastrzykach trzy razy dziennie. W wyniku długotrwałego stosowania tego środka, będącego pochodną morfiny, nastąpiło u Macieja H. uzależnienie psychiczne i somatyczne. Nie choruje on na chorobę psychiczną ani niedorozwój umysłowy, choć w aktualnym stanie zdrowia stanowi niewątpliwy ciężar dla opiekującej się nim żony.

Mając powyższe ustalenia faktyczne na uwadze, Sąd Wojewódzki uznał, że wniosek o ubezwłasnowolnienie jest nieuzasadniony. Wprawdzie Maciej H. wykazuje znaczne uzależnienie od środków narkotycznych, jednakże wynika to głównie z tego, że przez długi okres po doznanym urazie był i jest nadal - jak to wynika z dokumentacji lekarskiej - nimi leczony. Jednocześnie jest to człowiek obłożnie chory, który jest uzależniony głównie od opiekujących się nim osób. Przeciwko ubezwłasnowolnieniu przemawia, zdaniem Sądu Wojewódzkiego, także to, że - jak to określono w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku - "wydaje się, iż nie wykorzystano dotychczas wszelkich środków zmierzających do przekonania uczestnika postępowania o konieczności leczenia odwykowego".

Wymienione na wstępie postanowienie zaskarżyła wnioskodawczyni.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Nie jest zgodne z unormowaniami zawartymi w art. 13 § 1 i art. 16 § 1 k.c. stwierdzenie Sądu Wojewódzkiego, że uczestnik postępowania nie cierpi na schorzenie psychiczne. Z przepisów tych, a zwłaszcza z posłużenia się przez ustawodawcę wyrażeniem "w szczególności" niedwuznacznie wynika, że kodeks cywilny traktuje narkomanię jako rodzaj zaburzenia psychicznego. Rzecz oczywista, że takie stanowisko ustawodawcy zostało oparte na przeważającym poglądzie przyjętym w nauce psychiatrii.

Nie ma też z punktu widzenia dopuszczalności ubezwłasnowolnienia znaczenia okoliczność, z jakich przyczyn doszło do tego, że osoba, co do której wszczęto postępowanie o ubezwłasnowolnienie, popadła w narkomanię, podlega więc - wbrew odmiennej sugestii wynikającej z zaskarżonego orzeczenia - ubezwłasnowolnieniu także taka osoba, która popadła w narkomanię na skutek stosowania leków zawierających narkotyki.

Wymaga przeto rozważenia, czy co do uczestnika postępowania ubezwłasnowolnienie jest celowe. Aby na to pytanie odpowiedzieć, sąd pierwszej instancji powinien był przede wszystkim - w drodze opinii biegłego - wyjaśnić, czy wyleczenie z narkomanii uczestnika postępowania jest możliwe, czy też ze względu na stan jego zdrowia musi on na stałe otrzymywać lekarstwa narkotyczne, co wyleczenie z tej choroby (tj. narkomanii) uniemożliwia. Nie jest też przekonywające zawarte w zaskarżonym orzeczeniu stwierdzenie, że wydaje się, iż nie uczyniono wszystkiego, aby uczestnika postępowania przekonać o potrzebie leczenia. Pomijając nawet okoliczność, że sąd musi dysponować ocenami pewnymi, gdyż wynikającymi z odpowiedniego postępowania dowodowego, materiał sprawy przeczy tej wątpliwości. Skoro bowiem uczestnik postępowania kategorycznie odmawia poddania się leczeniu, to ta jego odmowa uzasadnia ocenę, że skłonienie go do tego będzie raczej bezowocne.

Z powyższych zasad, skoro prawidłowe rozstrzygnięcie sprawy wymaga uzupełnienia postępowania dowodowego, zaskarżone postanowienie należało uchylić i sprawę przekazać sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania (art. 388 k.p.c.).

OSNC 1983 r., Nr 10, poz. 158