Wyrok z dnia 1983-01-24 sygn. IV CR 555/82

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV CR 555/82

Wyrok z dnia 24 stycznia 1983 r.

Rodzaj produktów przeznaczonych bezpośrednio po ich uzyskaniu do konsumpcji i dlatego wprowadzonych do obrotu (zbytu) stanowi szczególną - w rozumieniu art. 363 § 2 k.c. - okoliczność uzasadniającą przyjęcie (przy ustalaniu odszkodowania za ich utratę) cen istniejących w dacie, w której wymienione produkty byłyby w normalnym cyklu produkcyjnym dostarczone na rynek, chyba że poszkodowany wykaże, iż w obowiązującym go systemie zbytu tych produktów uzyskałby wyższą cenę od obowiązującej w dacie sprzedaży.

Przewodniczący: sędzia SN T. Żyznowski (sprawozdawca). Sędziowie SN: Ł. Grygołajtys, K. Olejniczak.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy z powództwa Marii i Jerzego małż. K. przeciwko Hucie Aluminium w S. o odszkodowanie na skutek rewizji pozwanej od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Krakowie z dnia 25 sierpnia 1982 r.

uchylił zaskarżony wyrok w części uwzględniającej powództwo ponad kwotę 277.232 zł z odsetkami oraz orzekającej o kosztach procesu (pkt I) i opłatach sądowych (pkt II) w tym zakresie sprawę przekazał Sądowi Wojewódzkiemu w Krakowie do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach procesu za instancję rewizyjną; poza tym oddalił rewizję.

Uzasadnienie

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Wojewódzki uwzględnił powództwo do wysokości 1.233.431 zł z 8% od dnia 4.II.1982 r. i kosztami procesu w wysokości 3.400 zł, umorzył postępowanie co do kwoty 69.596 zł i obciążył pozwaną Hutę opłatami sądowymi w wysokości 20.178 zł. Sąd ustalił, że powodowie - po ukończeniu kursu ogrodniczego - założyli w 1979 r. gospodarstwo specjalistyczne. Uprawiali pomidory w gruncie i namiotach foliowych. W dniach 29.III i 1.VII.1980 r. plantacja powodów została częściowo zniszczona (poparzona) emitowanymi przez pozwaną Hutę zanieczyszczeniami. W tym względzie Sąd orzekający powołał się na opinie biegłych: doc. dra hab. Waldemara K. i dra inż. Jacka K. oraz treść art. 435 k.c.

W zakresie wysokości szkody zostało ustalone, że plantacja powodów prowadzona była starannie, określona była jako wzorowa. W sezonie poprzedzającym wyrządzenie szkody powodowie prowadzili 3 cykle uprawne, ostatni jesienny w namiotach foliowych był opłacalny. Wysokość szkody ustalona została na podstawie opinii biegłej inż. Marii S. Opinia w tym zakresie nie była przez strony kwestionowana.

Pozwana Huta Aluminium złożyła rewizję, w której zarzuciła błędne ustalenia zarówno co do zasady odpowiedzialności, jak i wysokości szkody.

Nie negując emisji do atmosfery zanieczyszczeń szkodliwie oddziałujących na rośliny, skarżąca podnosi, że w dniach 29.III. i 1.VIII.1980 r. nie nastąpiły zdarzenia w pracy zakładu, które mogłyby spowodować gwałtowny wzrost emisji fluoru do atmosfery. W zakresie wysokości szkody rewizja zarzuciła nie wyjaśnioną sprzeczność w opiniach biegłych W. K. i J. K. oraz biegłej M. S., której opinia została zakwestionowana. Nadto skarżąca zarzuciła naruszenie art. 481 § 1 k.c. przez naliczenie odsetek od całej zasądzonej kwoty od dnia 4.II.1981 r., pomimo że powodowie rozszerzyli żądanie pozwu po wskazanej dacie.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Za nieuzasadniony należy uznać zarzut negujący zasadę odpowiedzialności. Odpowiedzialność bowiem strony pozwanej kształtuje się na podstawie art. 435 § 1 k.c. Skarżąca jednak nie tylko nie wykazała istnienia jednej z wymienionych w tym przepisie przesłanek egzoneracyjnych, lecz nie kwestionowała emisji szkodliwych zanieczyszczeń, motywując, że stężenie tego zanieczyszczenia kształtowało się na jednakowym poziomie, co jej zdaniem wyklucza gwałtowne porażenie upraw powodów.

Zapatrywania tego nie można podzielić, skoro ustalone zostało, że plantacja powodów była narażona na działanie fluoru i jego związków, a stopień intensyfikacji szkodliwego oddziaływania był zróżnicowany m.in. w zależności od oddziaływania i wartości stężenia zanieczyszczenia oraz warunków meteorologicznych. Związek przyczynowy między ruchem pozwanej Huty a doznaną przez powodów szkodą nie powinien budzić wątpliwości. Dali temu m.in. wyraz biegli W. K. i J. K. stwierdzając, że "biorąc pod uwagę obraz uszkodzeń roślin pomidorów uprawianych przez powodów w tunelach foliowych, odległość oraz położenie źródeł emisji zanieczyszczeń powietrza, a także przebieg warunków meteorologicznych w okresie, w którym nastąpiła szkoda, uważamy, iż główną przyczyną uszkodzeń były zanieczyszczenia powietrza emitowane przez pozwane Zakłady, tj. Hutę Aluminium".

Wątpliwości natomiast nastręcza wysokość poniesionej przez powodów szkody, jej elementów składowych oraz czasu jej powstania.

Jakkolwiek strona pozwana zakwestionowała w skardze rewizyjnej opinię biegłej inż. M. S., określając ją "jako absolutnie nie do przyjęcia", jeśli chodzi o wyliczenie szkody pod postacią lucrum cessans, to w toku postępowania nie kwestionowała wyliczenia przez biegłą strat. To zróżnicowane stanowisko nie może być potraktowane jako stanowiące wypełnienie ustawowego obowiązku określonego w art. 3 § 1 k.p.c. Nadto niezależnie od sposobu potraktowania treści oświadczenia o niekwestionowaniu wysokości wyliczonych strat - takiej treści oświadczenie nie uwzględnia współzależności pomiędzy wysokością wyliczonej szkody a datą przyjętą przy ustaleniu wysokości odszkodowania i cen kształtujących się za zniszczony produkt. Treść art. 363 § 2 k.c. pozwala na przyjęcie cen z daty ustalenia odszkodowania lub cen z innej chwili, jeżeli przemawiają za tym szczególne okoliczności. Kwestia ta, jako dotycząca przepisów prawa materialnego, jest uwzględniona z urzędu (art. 381 k.p.c.).

Zasadą w myśl powołanego przepisu art. 363 § 2 k.c. jest ustalenie odszkodowania według cen z daty ustalenia tego odszkodowania. Możliwość zastosowania cen istniejących w innej chwili stanowi wyjątek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami. Okoliczności te zachodzą w omawianej sprawie. Uzyskiwane (w tym także i utracone z winy strony pozwanej) produkty przeznaczone były bezpośrednio do konsumpcji. Powodowie uzyskaliby cenę w wysokości obowiązującej (kształtującej się w obrocie wolnorynkowym) w dacie wprowadzenia do obrotu uzyskanych (oczekiwanych) pomidorów z poszczególnych cykli produkcyjnych. Produkty te nie były składowane na przechowanie; w każdym razie powodowie nie twierdzili, aby pomiędzy uzyskaniem produktu a jego zbyciem upłynął dłuższy czas, a zwłaszcza, aby zbywali pomidory po cenach obowiązujących w dacie ustalenia odszkodowania. Dlatego uwzględnienie wzrostu cen, jaki w przyszłości nastąpił, prowadziłby do zwichnięcia funkcji kompensacyjnej odszkodowania z pokrzywdzeniem zobowiązanego do wyrównania szkody. Poszkodowani zaś uzyskaliby wyższą kwotę od możliwej do osiągnięcia w normalnym (nie zakłóconym) toku uprawy i zbytu.

Zatem rodzaj produktów, jak w rozpatrywanym wypadku, przeznaczonych bezpośrednio po ich uzyskaniu do konsumpcji i dlatego wprowadzonych do obrotu (zbytu) stanowi szczególną - w rozumieniu art. 363 § 2 k.c. - okoliczność uzasadniającą przyjęcie (przy ustalaniu odszkodowania za ich utratę) cen istniejących w dacie, w której wymienione produkty byłyby w normalnym cyklu produkcyjnym dostarczone na rynek, chyba że poszkodowany wykaże, iż w obowiązującym go systemie zbytu tych produktów uzyskałby wyższą cenę od obowiązującej w dacie sprzedaży.

Skoro Sąd orzekający wyszedł z odmiennych założeń i w konsekwencji nie poczynił niezbędnych ustaleń co do tak rozumianej wysokości szkody, zaskarżone orzeczenie uległo uchyleniu w zakresie przekraczającym zasądzenie kwoty wynikającej z opinii biegłych W. K. i J. K.

Z tych przyczyn i na podstawie art. 387, 388 § 1 w zw. z art. 108 § 2 k.p.c. orzeczono jak w sentencji wyroku.

OSNC 1983 r., Nr 8, poz. 123