Wyrok z dnia 1982-09-17 sygn. II CR 340/82

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CR 340/82

Wyrok z dnia 17 września 1982 r.

1. Przepis art. 125(1) k.r.o. nie stoi sam przez się na przeszkodzie rozwiązaniu przysposobienia, orzeczonego przed dniem 1 marca 1976 r. na podstawie blankietowej zgody rodziców dziecka. Przepis ten jedynie akcentuje, że rozwiązanie takiego przysposobienia jest dopuszczalne tylko w wyjątkowych, uzasadnionych szczególnymi okolicznościami wypadkach, przede wszystkim wtedy, gdy tego wymaga dobro małoletniego dziecka.
2. Stroną pozwaną w sprawie z powództwa przysposabiającego o rozwiązanie przysposobienia powinna być osoba przysposobiona, a skoro jest ona małoletnia i skoro w myśl przepisów art. 98 k.r.o. matka nie może jej reprezentować, to uczynić to powinien kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy (art. 99 k.r.o.), matka zaś może uczestniczyć w sprawie tylko jako interwenient uboczny.

Przewodniczący: sędzia SN S. Dmowski. Sędziowie SN: J. Ignatowicz (sprawozdawca), T. Żyznowski.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy z powództwa Jerzego B. przeciwko Irenie W. o rozwiązanie przysposobienia na skutek rewizji powoda od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Wałbrzychu z siedzibą w Świdnicy z dnia 28 kwietnia 1982 r.,

zaskarżony wyrok uchylił i sprawę przekazał Sądowi Wojewódzkiemu w Wałbrzychu z siedzibą w Świdnicy do ponownego rozpoznania, pozostawiając mu orzeczenie o kosztach postępowania rewizyjnego.

Uzasadnienie

Powód Jerzy B. w pozwie skierowanym przeciwko swej byłej żonie Irenie W. domagał się rozwiązania przysposobienia Agnieszki B. orzeczonego postanowieniem Sądu Rejonowego w Świdnicy z dnia 13.X.1975 r. W uzasadnieniu podał, że przysposobił dziecko, gdy pozostawał w związku małżeńskim z Ireną W. Jednakże dnia 20.X.1977 r. małżeństwo to zostało rozwiązane przez rozwód, a każde z dotychczasowych małżonków zawarło nowy związek małżeński. W ten sposób dziecko zyskało innego ojca, a więc nie zachodzi potrzeba podtrzymywania przysposobienia, tym bardziej, że ze strony powoda ogranicza się ono tylko do płacenia alimentów. Z nowego związku małżeńskiego urodziło się powodowi dwoje dzieci. W tej sytuacji nie jest on w stanie utrzymać dzieci z małżeństwa oraz dziecka przysposobionego wspólnie z pozwaną, zwłaszcza że ciążą na nim zobowiązania pieniężne nałożone wyrokiem karnym.

Wyrokiem z dnia 28.IV.1982 r. Sąd Wojewódzki w Wałbrzychu powództwo oddalił bez badania jego merytorycznej zasadności. Sąd Wojewódzki powołał dwie podstawy takiego rozstrzygnięcia. Po pierwsze brak legitymacji biernej po stronie matki dziecka; po drugie przepis art. 125¹ k.r.o., który wyłącza dopuszczalność rozwiązania przysposobienia, na które rodzice przysposobionego wyrazili zgodę bez wskazania osoby przysposabiającego (tzw. zgoda blankietowa), a taki właśnie charakter miało przysposobienie małoletniej Agnieszki przez powoda i jego byłą żonę.

Wymieniony wyrok zaskarżył powód.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Wbrew poglądowi wyrażonemu w zaskarżonym wyroku przepis art. 125¹ k.r.o. nie stoi sam przez się na przeszkodzie rozwiązaniu przysposobienia, o jakie chodzi w sprawie niniejszej. Przysposobienie to bowiem zostało orzeczone przed wejściem w życie tego przepisu (1 marzec 1976 r. - nowela do k.r.o. z dnia 19 grudnia 1975 r. - Dz. U. Nr 45, poz. 234), a jak to bliżej wyjaśnił Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 14.V.1982 r., IV CR 170/82, przepis art. 125¹ k.r.o. nie ma zastosowania do przysposobienia orzeczonego przed jego wejściem w życie, nie można bowiem przyznać - bez wyraźnego przepisu intertemporalnego - unormowaniu zmieniającemu w sposób zasadniczy sytuację prawną osób pozostających w stosunku przysposobienia działania wstecznego. Nie znaczy to, że wejście w życie tego przepisu jest pozbawione wszelkiego znaczenia, gdy chodzi o rozwiązanie przysposobienia orzeczonego przed dniem 1 marca 1976 r. na podstawie blankietowej zgody rodziców dziecka. Przepis ten akcentuje, że rozwiązanie takiego przysposobienia jest dopuszczalne tylko w wyjątkowych, uzasadnionych szczególnymi okolicznościami wypadkach, przede wszystkim wtedy, gdy tego wymaga dobro małoletniego dziecka. Wprawdzie założenie to można było wyczytać z przepisów o przysposobieniu także przed wejściem w życie wspomnianej noweli, ale obecnie ustawodawca dał mu wyraz w sposób bardziej wyraźny.

Gdy chodzi o pierwszą z wymienionych wyżej przyczyn oddalenia powództwa, to wprawdzie trafnie Sąd Wojewódzki uznał, że powództwo wytoczone przeciwko osobie, która nie jest w procesie biernie legitymowana, podlega oddaleniu, ale przeoczył, że stosownie do art. 194 k.p.c. istnieje możliwość - w sytuacji, gdy powództwo nie zostało wytoczone przeciwko właściwej osobie - wezwania w charakterze strony pozwanej osoby właściwej. Może się co prawda to stać na wniosek powoda (lub pozwanego), ale sąd powinien był w sprawie niniejszej, skoro powód działa bez adwokata i nie rozumie tego, że proces o rozwiązanie przysposobienia jest procesem z dzieckiem, a nie byłą żoną, pouczyć go o konieczności dokonania właściwego pozwania (art. 5 k.p.c.), zwłaszcza że powód analogiczne powództwo przeciwko byłej żonie wytoczył po raz drugi.

Stroną pozwaną w sprawie niniejszej powinna być przysposobiona, a skoro jest ona małoletnia i skoro w myśl przepisów art. 98 k.r.o. matka nie może jej reprezentować, to uczynić to powinien kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy (art. 99 k.r.o.), matka zaś może uczestniczyć w sprawie tylko jako interwenient uboczny (por. orz. SN z dnia 20.I.1970 r., OSPiKA 1970, poz. 251).

Jak już zaznaczono, powód wytoczył już poprzednio powództwo o rozwiązanie przysposobienia, przy czym pozwał także swą byłą żonę, a nie przysposobioną, powołując się na te same przyczyny swego żądania jak w sprawie niniejszej. W związku z tym wypada zauważyć, że skoro proces ten był wytoczony przeciwko osobie nie mającej w sprawie legitymacji i skoro powództwo zostało najpewniej z tej przyczyny oddalone, to wyrok zapadły w tym procesie nie stwarza powagi rzeczy osądzonej dla sporu między powodem a przysposobioną.

Z powyższych względów, skoro zachodzi potrzeba pozwania innej osoby aniżeli uczynił to powód, a następnie - merytorycznej oceny żądania powoda, oczywiście poprzedzonej odpowiednimi ustaleniami faktycznymi, to zaskarżony wyrok podlega z mocy art. 388 k.p.c. uchyleniu, a sprawa przekazaniu Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

OSNC 1983 r., Nr 7, poz. 89