Uchwała z dnia 1982-04-28 sygn. III CZP 11/82

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 11/82

Uchwała z dnia 28 kwietnia 1982 r.

Przewodniczący: sędzia SN M. Dąbrowski (sprawozdawca). Sędziowie SN: B. Bladowski, R. Czarnecki.

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Feliksa T. z udziałem: Józefa i Jadwigi małż. T., Lidii T. i Janiny O. o zniesienie współwłasności nieruchomości po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Łodzi postanowieniem z dnia 20 grudnia 1981 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy w wypadku ustanowienia odrębnej własności lokali mieszkalnych w trybie sądowego zniesienia współwłasności nieruchomości udział każdego z właścicieli tych lokali w pozostałej części wspólnej nieruchomości musi być dostosowany do wielkości lokalu mieszkalnego?"

podjął następującą uchwałę:

W wypadku ustanowienia odrębnej własności lokali mieszkalnych, także w sądowym postępowaniu o zniesienie współwłasności, określenie wielkości udziałów przypadających właścicielom poszczególnych lokali we współwłasności nieruchomości (art. 137 § 2 pkt 2 k.c.) może nie odpowiadać stosunkowej wartości lub powierzchni wyodrębnionych lokali.

Uzasadnienie

Przepis art. 137 k.c. w § 1 stanowi, iż do ustanowienia odrębnej własności lokali mieszkalnych potrzebna jest umowa zawarta w formie aktu notarialnego. Zgodnie z postanowieniem § 2 powołanego przepisu umowa powinna określać: 1) rodzaj, położenie i rozmiar poszczególnych lokali, 2) wielkość udziałów przypadających właścicielom poszczególnych lokali we współwłasności nieruchomości, 3) sposób zarządu wspólną nieruchomością. Wymóg określenia wielkości udziałów właścicieli poszczególnych lokali we współwłasności nieruchomości oznacza, iż do stosunku tego nie ma zastosowania przepis art. 197 k.c. zawierający domniemanie, że udziały współwłaścicieli są równe. Sformułowanie to nie przesądza również o tym, iż wielkość udziałów powinna być dostosowana do wielkości powierzchni poszczególnych lokali bądź też, co nie jest z tym równoznaczne, do wartości poszczególnych lokali. Nie wyłącza zatem swobodnej dyspozycji w zakresie określenia udziałów we współwłasności nieruchomości.

Wątpliwości w tej kwestii, jak to podniesiono w uzasadnieniu pytania, mogą się nasuwać w związku z treścią art. 136 § 2 k.c., który stanowi, iż w przypadku ustanowienia odrębnej własności "Udział właściciela lokalu mieszkalnego we współwłasności nieruchomości jest prawem związanym z własnością lokalu. Nie można żądać zniesienia współwłasności nieruchomości, dopóki trwa odrębna własność lokali". Ustanowionego w tym przepisie zakazu nie można wszakże odrywać od treści § 1 art. 136 k.c., w myśl którego w razie wyodrębnienia własności poszczególnych lokali mieszkalnych działka gruntu, na której został wzniesiony dom mieszkalny, wraz z gruntem związanym z korzystaniem z tego domu, jak również wszelkie części domu i inne urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli poszczególnych lokali, stanowią współwłasność właścicieli lokali.

W związku z przytoczonymi postanowieniami należy wskazać, iż przepis art. 137 § 2 k.c., wymagając - podobnie jak obowiązujące do dnia 1.I.1968 r. rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 24 października 1934 r. o własności lokali (Dz. U. Nr 94, poz. 848 z późn. zm.) w art. 2 ust. 2 - ustalenia wielkości udziałów w nieruchomości, nie określa jej obszarowo. W razie ustanowienia zatem odrębnej własności lokali nieruchomość, na której stoi dom, może również przekraczać potrzeby przyszłych właścicieli lokali. Brak jest ustawowych przeszkód do ustanowienia odrębnej własności lokali w domu położonym na takiej nieruchomości.

W związku z tym - jak wyjaśniono w uchwale Sądu Najwyższego III CZP 2/71 z dnia 10.III.1971 r. (OSNCP z 1971 r. z. 11, poz. 190) - przepis, według którego nie można żądać zniesienia współwłasności nieruchomości, dopóki trwa odrębna własność lokali mieszkalnych (art. 136 § 2 k.c.), nie wyłącza możliwości wydzielenia z tej nieruchomości odrębnej działki gruntu, nie związanego z korzystaniem z domu, i zniesienia współwłasności tak wydzielonej działki.

Przeto z tych m.in. względów, tj. gdy w razie ustanowienia odrębnej własności lokali obszar nieruchomości, na której stoi dom, przekracza potrzeby przyszłych współwłaścicieli lokali, brak jest podstaw do wykluczenia możliwości określenia wielkości udziałów właścicieli wyodrębnionych lokali we współwłasności nieruchomości (art. 137 § 2 pkt 2 k.c.) w sposób nie odpowiadający stosunkowej wartości lub powierzchni wyodrębnionych lokali.

W uchwale pełnego składu Izby Cywilnej III CZP 31/74 z dnia 21.XII.1974 r. (OSNCP z 1978 r. z. 9, poz. 128) Sąd Najwyższy sformułował tezę, iż ustanowienie odrębnej własności lokali jest dopuszczalne także w sądowym postępowaniu o zniesieniu współwłasności. Jak wskazano w uzasadnieniu uchwały, orzeczenie sądu (a także ugoda sądowa) powinno zawierać rozstrzygnięcie co do wszystkich kwestii wymienionych w art. 137 § 2 k.c. W szczególności musi ono określać rodzaj, położenie i rozmiar poszczególnych lokali, wielkość udziałów przypadających właścicielom poszczególnych lokali we współwłasności nieruchomości oraz sposób zarządu wspólną nieruchomością. Powołana uchwała, rozstrzygając wątpliwości w kwestii dopuszczalności ustanowienia odrębnej własności lokali w sądowym postępowaniu o zniesienie współwłasności, nie zawiera żadnych wskazań, które wyłączyłyby ocenę, iż także w tym postępowaniu w razie ustanowienia odrębnej własności lokali mieszkalnych określenie wielkości udziałów przypadających właścicielom lokali we współwłasności nieruchomości (art. 137 § 2 k.c.) może nie odpowiadać stosunkowej wartości lub powierzchni wyodrębnionych lokali.

Z przytoczonych zasad na przedstawione pytanie udzielono odpowiedzi jak w sentencji uchwały.

OSNC 1982 r., Nr 11-12, poz. 164