Wyrok z dnia 1982-02-19 sygn. II CR 8/82

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CR 8/82

Wyrok z dnia 19 lutego 1982 r.

Dłużnik zajętej wierzytelności na podstawie wykonalnego orzeczenia sądowego, który na skutek odmowy przekazania tej wierzytelności stosownie do wezwania komornika umożliwił egzekwowanemu dłużnikowi wyegzekwowanie zajętej wierzytelności z jego rachunku bankowego, obowiązany jest wynagrodzić wierzycielowi - nie mogącemu już w żaden sposób ściągnąć należności egzekwowanego dłużnika - powstałą stąd szkodę według przepisów normujących odpowiedzialność z czynów niedozwolonych (art. 361 § 1, art. 415 k.c.).

Przewodniczący: sędzia SN B. Bladowski. Sędziowie SN: J. Niejadlik (sprawozdawca), A. Gola.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy z powództwa Barbary T. przeciwko Zakładom Drobiarskim w S. i Pomorskim Zakładom Drobiarskim w T. przy udziale interwenienta ubocznego Natalii S. o zapłatę na skutek rewizji pozwanych Zakładów Drobiarskich w S. od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Szczecinie z dnia 10 lipca 1981 r.

uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Wojewódzkiemu w Szczecinie do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania rewizyjnego.

Uzasadnienie

Jest poza sporem, iż wyrokiem z dnia 31.XII.1978 r. sygn. akt I C (...) Sąd Wojewódzki w Szczecinie zasądził od Zakładów Drobiarskich i Pomorskich Zakładów Drobiarskich na rzecz Natalii S. kwotę 587.561 zł z odsetkami przy zastrzeżeniu, że zapłata tego świadczenia przez jednego z pozwanych zwalnia od zapłaty drugiego pozwanego. Komornik Sądu Rejonowego w Starogardzie zajął w dniu 3 i 24.VII.1979 r. wierzytelności Natalii S. od obu pozwanych na zaspokojenie należności odpowiadającej kwocie 625.000 zł z odsetkami i kosztami, przyznanej od niej wierzycielce Barbarze T. w prawomocnym wyroku Sądu Rejonowego w Starogardzie z dnia 19.VI.1978 r.

W oświadczeniu złożonym temu komornikowi Zakłady Drobiarskie w S. ograniczyły się do wypowiedzi, że wobec zerwania z nią umów kontraktacyjnych przestały być dłużnikiem Natalii S., a Pomorskie Zakłady Drobiarskie przekazały jej w dniu 2.V.1980 r. tylko kwotę 327.902,50 zł, odpowiadającą połowie należności określonej w wyroku Sądu Wojewódzkiego w Szczecinie z dnia 31.XII.1978 r. W wykonaniu obowiązków wynikających z zajęcia przez Komornika Sądu Rejonowego w Szczecinie wierzytelności złożonej na ich rachunku bankowym Bank Gospodarki Żywnościowej w S. wypłacił w dniu 2.III.1981 r. Natalii S. z konta Zakładów Drobiarskich w S. kwotę 303.291 zł na poczet należności przysługującej jej od tych Zakładów na podstawie powołanego na wstępie wyroku. Z tą chwilą każde z pozwanych Przedsiębiorstw przestało być dłużnikiem Natalii S., egzekwowanej przez powódkę Barbarę T.

Powódka twierdziła, że na skutek ich zwłoki w realizacji wezwań komornika - nie mając możliwości zaspokojenia się z innego majątku Natalii S. - poniosła szkodę odpowiadającą reszcie swej należności i w związku z tym żądała w pozwie nakazania pozwanym Zakładom Drobiarskim i Pomorskim Zakładom Drobiarskim w S., aby wynagrodziły jej tę szkodę przez solidarną zapłatę kwoty 325.612 zł. Pozwane Przedsiębiorstwa wniosły o oddalenie powództwa: pierwsze zarzuciło, że z mocy wyroku Sądu Wojewódzkiego w Szczecinie nie miało obowiązku świadczenia wobec Natalii S., a drugie podniosło w obronie, że z powinności zapłacenia połowy zasądzonej tam kwoty we właściwym czasie wywiązało się wobec komornika. Przyjmując, że aż do zupełnego zaspokojenia Natalii S. każdy z pozwanych odpowiadał wobec niej za całość długu. Sąd Wojewódzki - wskazując przepisy art. 902 i art. 886 § 3 k.p.c. - powództwo uwzględnił w całości.

W rewizji powołującej podstawę zaskarżenia z art. 368 pkt 3 k.p.c. pozwane Zakłady Drobiarskie w S. wniosły o uchylenie albo o zmianę tego wyroku i o oddalenie wobec nich powództwa.

Rewizja jest zasadna.

Nie jest trafny zarzut, iż Sąd Wojewódzki dowolnie przyjął, że skarżące Zakłady miały obowiązek świadczenia na rzecz Natalii S. na mocy wyroku Sądu Wojewódzkiego w Szczecinie z dnia 31.XII.1978 r. Odmówiły one zapłaty długu, powołując się na to, że jeśli szkoda wierzycielki powstała z czynu niedozwolonego funkcjonariuszy Pomorskich Zakładów Drobiarskich, to wyłącznie na tych Zakładach spoczywa powinność wykonania tego orzeczenia. Ich obronę obala jednak treść wiążącego przecież strony (art. 365 § 1 k.p.c.), orzeczenia tego wyroku. Nakazując obu pozwanym zapłacenie Natalii S. kwoty 587.561 zł z odsetkami, Sąd orzekający - ze względu na odpowiedzialność pierwszego z nich na mocy art. 615 k.c., drugiego zaś na podstawie art. 415 k.c. - zaznaczył, że "zapłata tego świadczenia przez jednego z pozwanych zwalnia od zapłaty drugiego pozwanego". Treść rozstrzygnięcia wyroku Sądu Wojewódzkiego wyraźnie zatem wyłącza podzielną odpowiedzialność dłużników (art. 379 k.c.) i jednocześnie wskazuje wyraźnie, że wobec Natalii S. pozwani odpowiadają jak dłużnicy solidarni. Istnienie bowiem zobowiązań in solidum, jako pewnego faktycznego stanu, usprawiedliwia stosowanie ostrożnej analogii z przepisów o solidarności (orzecz. SN z dnia 18.II.1968 r. II CR 409/68 - OSNCP 1969, z. 11, poz. 207), a - odpowiadając za całość długu - dłużnik solidarny pozostaje zobowiązany aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela (art. 366 k.c.). W konsekwencji nie nasuwa zastrzeżeń wniosek Sądu Wojewódzkiego, iż powódka miała możność zaspokojenia swych pretensji z wierzytelności przysługującej z tego wyroku jej dłużniczce Natalii S. również do Zakładów Drobiarskich.

Prawo egzekucyjne jednak wiąże powinność wynagrodzenia szkody egzekwującemu wierzycielowi z naruszeniem przez dłużnika wierzytelności obowiązków wynikających z zajęcia tej wierzytelności (art. 902 w związku z art. 886 § 3 k.p.c.), zwłaszcza przez uiszczenie świadczenia wbrew zakazowi do rąk dłużnika lub przez bezzasadne zwlekanie z udzieleniem komornikowi informacji, z jakich przyczyn odmawia złożenia do jego rąk tego świadczenia (art. 896 k.p.c.).

Fakt zajęcia (art. 900 k.p.c.) na rzecz powódki wierzytelności należnej egzekwowanej dłużniczce od skarżących Zakładów z mocy wyroku Sądu Wojewódzkiego w Szczecinie nie jest jednak tak oczywisty, jak to przyjmuje zaskarżone orzeczenie. Komornik - nie mając powinności poszukiwania z urzędu mienia dłużnika (art. 801 w związku z art. 1073, art. 1086 k.p.c.) - może skierować egzekucję do takiej tylko wierzytelności, jaką w swym wniosku w skonkretyzowany sposób wskazał wierzycielowi (orzecz. SN z dnia 25.IV.1955 r. 4 CZ 72/55 - OSN z 1956 r. z. 3, poz. 69). Powódka we wniosku (art. 787 k.p.c.) domagała się prowadzenia egzekucji z wierzytelności przysługującej egzekwowanej przez nią dłużniczce do skarżących Zakładów z innych tytułów aniżeli na mocy tego wyroku.

Z tego, tudzież z faktu, iż dopiero w dniu 8.I.1980 r. podała ona do wiadomości komornika treść wyroku Sądu Wojewódzkiego w Szczecinie z dnia 31.XII.1978 r. (do akt komorniczych dołączono nieczytelny odpis wezwania z art. 896 k.p.c.), zdaje się wynikać, że zakres zajęcia dokonanego w dniu 24.V.1979 r. nie obejmował wierzytelności przysługującej z tego tytułu egzekwowanej przez nią dłużniczce do skarżących Zakładów. Gdyby to założenie odpowiadało stanowi rzeczywistemu, to nie byłoby przeszkód do zaaprobowania stanowiska obrony, że - jeśli do tego nie doszło - nie naruszyły te Zakłady powinności wynikających z zajęcia, ograniczając się do udzielenia komornikowi informacji, że wobec dłużniczki egzekwowanej przez powódkę nie mają zaległości z umów kontraktacyjnych. Brak danych pozwalających zająć w tej kwestii jednoznaczne stanowisko uniemożliwia jednak odparcie zarzutu, że do wyrokowania przystąpił Sąd Wojewódzki przed wyjaśnieniem tego.

Nie oznacza to jednak, iż przy ustalaniu, że na mocy wezwania komornika z dnia 24.V.1979 r. nastąpiło zajęcie także tej wierzytelności, pozwane Zakłady w każdej sytuacji miałyby obowiązek wynagrodzenia powódce tego, co utraciła na skutek późniejszego wyegzekwowania przez Natalię S. z ich konta kwoty 303.291 zł. Wezwanie, o jakim mowa w art. 896 k.p.c., ma charakter władczy. Stąd dłużnik wierzytelności z wykonalnego orzeczenia sądowego (art. 900 k.p.c.), który na skutek odmowy przekazania tej wierzytelności stosownie do wezwania komornika (art. 896 § 1 pkt 2 k.p.c.) umożliwił dłużnikowi wyegzekwowanie zajętej wierzytelności z jego rachunku bankowego (art. 889 k.p.c.), obowiązany jest wynagrodzić wierzycielowi - nie mogącemu już w żaden sposób ściągnąć swej należności od egzekwowanego dłużnika - powstałą stąd szkodę (art. 902 w związku z art. 886 § 3 k.p.c.) według przepisów normujących odpowiedzialność z czynów niedozwolonych (art. 361 § 1, art. 415 k.c.). Powiązanie przyczynowe tak pojmowanej szkody z bezprawnym nawet i zawinionym naruszeniem przez dłużnika wierzytelności powinności wynikających z zajęcia i - w konsekwencji - odpowiedzialność poddłużnika należałoby zatem z reguły wyłączyć w takim zakresie, w jakim wierzyciel, realizując nabyte uprawnienia, mógł własnym działaniem zapobiec szkodzie.

Z mocy zajęcia wierzyciel wstępuje we wszelkie prawa i roszczenia egzekwowanego przez siebie dłużnika (art. 902 w związku z art. 887 § 1 k.p.c.). Nabywa więc wtedy, gdy ten ma obowiązek świadczenia na rzecz jego dłużnika z mocy wykonalnego orzeczenia sądowego, uprawnienie do wdrożenia egzekucji o to świadczenie przeciwko dłużnikowi wierzytelności (art. 902 i art. 887 § 1, art. 364 i art. 1060, art. 782 i art. 1062 § 1, art. 796 i art. 889 k.p.c.). To wskazuje, iż stwierdziwszy, że skarżące Zakłady zajętej wierzytelności nie przekazują stosownie do wezwania komornika, powódka - realizując to uprawnienie swej dłużniczki - miała chyba możność zapobiegnięcia wyegzekwowaniu przez tę dłużniczkę z ich rachunku bankowego - ewentualnie po odebraniu jej tytułu wykonawczego (art. 881 § 1 k.p.c.) - co najmniej tego, co w dniu 2.III.1981 r. Bank wypłacił na rzecz Natalii S.

Od tej strony jednak Sąd Wojewódzki do sprawy nie podszedł, jak również nie zajął się wyjaśnieniem, czy S. Zakłady Drobiarskie miały możność powiadomienia na czas Banku Gospodarki Żywnościowej (art. 889 § 1 pkt 2 k.p.c.), że Natalii S. nie wolno odbierać od nich wspomnianych 303.291 zł (art. 896 § 1 pkt 1 k.p.c., art. 362 k.c.). Uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie daje również odpowiedzi na pytanie, dlaczego uwzględniono powództwo do kwoty 325.612 zł w sytuacji, gdy Natalia S. pobrała z konta tych Zakładów jedynie 303.291 zł. Zachodzi więc i tu podstawa rewizyjna przewidziana w art. 368 pkt 3 i 5 k.p.c.

Dlatego zaskarżony wyrok uchylono (art. 388 § 1 k.p.c.), orzekając o kosztach postępowania rewizyjnego w myśl art. 108 § 2 k.p.c.

OSNC 1982 r., Nr 8-9, poz. 135