Uchwała z dnia 1981-09-24 sygn. III CZP 29/81

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 29/81

Uchwała z dnia 24 września 1981 r.

Przewodniczący: sędzia SN J. Majorowicz. Sędziowie SN: H. Dąbrowski (sprawozdawca), W. Łysakowski.

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Jana L. z udziałem Czesława L. o rozstrzygnięcie w sprawie przekraczającej zakres zwykłego zarządu rzeczą wspólną po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Łomży postanowieniem z dnia 9 marca 1981 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy roszczenie współwłaściciela nieruchomości o zezwolenie na wybudowanie domu na nieruchomości wspólnej, dochodzone na podstawie art. 199 k.c., jest roszczeniem z tytułu posiadania rzeczy w rozumieniu przepisów art. 618 k.p.c.?"

podjął następującą uchwałę:

Sprawa z wniosku współwłaściciela nieruchomości o udzielenie zezwolenia na podstawie art. 199 k.c. na wybudowanie domu na nieruchomości wspólnej nie należy do kategorii spraw wymienionych w art. 618 k.p.c. Jeżeli współwłaściciel nieruchomości wystąpił do sądu z wnioskiem o udzielenie na podstawie art. 199 k.c. zezwolenia na wybudowanie domu na nieruchomości wspólnej, z wniosku zaś drugiego współwłaściciela wszczęte zostało postępowanie o zniesienie współwłasności, to sąd w sprawie o udzielenie wskazanego zezwolenia powinien na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. zawiesić postępowanie do czasu prawomocnego zakończenia postępowania o zniesienie współwłasności nieruchomości.

Uzasadnienie

Wnioskodawca Jan L. i jego ojciec - uczestnik postępowania Czesław L. są współwłaścicielami nieruchomości rolnej. W położonym na działce siedliskowej domu mieszkalnym wnioskodawca wraz z żoną i dziećmi zajmuje jedną izbę. Powołując się na to, iż zajmowana przez niego izba nie zaspokaja potrzeb mieszkalnych jego rodziny, Jan L. wystąpił do Sądu Rejonowego z wnioskiem o udzielenie mu - wobec braku zgody współwłaściciela nieruchomości - zezwolenia na wybudowanie drugiego budynku mieszkalnego.

Uczestnik postępowania, powołując się na wszczętą przez niego sprawę o zniesienie współwłasności nieruchomości, wniósł o przekazanie sprawy niniejszej - na podstawie art. 618 § 2 k.p.c. - sądowi prowadzącemu postępowanie o zniesienie współwłasności.

Postanowieniem z dnia 6.X.1980 r. Sąd Rejonowy zezwolił wnioskodawcy na pobudowanie domu mieszkalnego na nieruchomości stanowiącej współwłasność wnioskodawcy i uczestnika - zgodnie z projektem wykreślonym na szkicu przez wskazanego w postanowieniu biegłego.

W związku z rewizją złożoną od powyższego postanowienia przez uczestnika postępowania Czesława L., który zarzucił, iż zaskarżone postanowienie zapadło z naruszeniem art. 618 § 2 k.p.c., Sąd Wojewódzki przekazał Sądowi Najwyższemu w trybie art. 391 k.p.c. do rozstrzygnięcia przytoczone wyżej zagadnienie prawne.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W myśl art. 618 § 1 k.p.c. w postępowaniu o zniesienie współwłasności sąd rozstrzyga także spory o prawo żądania zniesienia współwłasności i o prawo własności, jak również wzajemne roszczenia współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy. Przepis ten, jak to wyjaśniono w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. uzasadnienie uchwały SN III CZP 56/73 z dnia 12.X.1973 r. OSNCP 1974 r. z. 7/8, poz. 125) wyraża zasadę kompleksowego rozpoznawania spraw, które wiążą się z postępowaniem o zniesienie współwłasności, co jednak nie oznacza, że tym postępowaniem objęte są wszelkiego rodzaju spory, które w jakikolwiek sposób wiązałyby się ze zniesieniem współwłasności. Wyliczenie bowiem spraw określonych w art. 618 § 1 k.p.c. jest taksatywne.

Według art. 618 § 2 k.p.c. z chwilą wszczęcia postępowania o zniesienie współwłasności odrębne postępowanie w sprawach wymienionych w art. 618 § 1 k.p.c. jest niedopuszczalne. Sprawy będące w toku przekazuje się do dalszego rozpoznania sądowi prowadzącemu postępowanie o zniesienie współwłasności. Jeżeli jednak postępowanie o zniesienie współwłasności zostało wszczęte "po wydaniu wyroku", przekazanie następuje tylko wówczas, gdy sąd rewizyjny uchyli wyrok i sprawę przekaże do ponownego rozpoznania.

Z ostatnio przytoczonego trzeciego zdania art. 618 § 2 k.p.c. wynika, że do kategorii spraw z art. 618 § 1 k.p.c., co do których wchodziłoby w rachubę przekazanie ich do dalszego rozpoznania sądowi prowadzącemu postępowanie o zniesienie współwłasności, należą sprawy, które rozpoznane odrębnie mogłyby być zakończone wyrokiem, a więc sprawy o roszczenia podlegające dochodzeniu w drodze powództwa.

Przepis art. 618 § 2 zdanie trzecie k.p.c., mówiąc o wydaniu wyroku w sprawie rozpoznanej odrębnie, ma na myśli - wobec braku jakiegokolwiek wyłączenia - wszystkie kategorie spraw z art. 618 § 1 k.p.c., także zatem sprawy wynikłe na tle rozliczeń współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy, tj. z tytułu już zaistniałych faktów.

Do kategorii spraw z art. 618 § 1 k.p.c. nie należy zatem sprawa, w której Sąd ma rozstrzygnąć - na podstawie art. 109 k.c. - wniosek właściciela (współwłaściciela) o zezwolenie na dokonanie zamierzonej czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu. Należy zaś dodać, że rozstrzygnięcie sądu daje zainteresowanemu jedynie możność dokonania czynności, nie zobowiązuje go do jej wykorzystania.

Przy braku podstaw do przekazania do dalszego rozpoznania sądowi prowadzącemu postępowanie o zniesienie współwłasności sprawy współwłaściciela nieruchomości o udzielenie - na podstawie art. 199 k.c. - zezwolenia na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu, Sąd powinien postępowanie w tej sprawie na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. zawiesić do czasu prawomocnego zakończenia postępowania o zniesienie własności. Jakkolwiek w myśl pierwszego z powołanych przepisów zawieszenie postępowania nie jest obowiązkowe i zależy od uznania Sądu, to jednak, jak to już wyjaśniono w orzecznictwie Sądu Najwyższego, nie oznacza to dowolności tego uznania. Sąd powinien zatem zawiesić postępowanie, jeżeli przemawiają za tym względy celowości. Takie względy zachodzą w sprawie o udzielenie współwłaścicielowi nieruchomości zezwolenia na wybudowanie domu, gdy toczy się również postępowanie o zniesienie współwłasności nieruchomości. Potrzeba rozstrzygnięcia o udzieleniu wskazanego zezwolenia może, jakkolwiek nie musi zdezaktualizować się w zależności od wyniku zakończenia postępowania o zniesienie współwłasności.

Z przytoczonych względów Sąd Najwyższy na mocy art. 391 k.p.c. udzielił odpowiedzi jak w sentencji uchwały.

OSNC 1982 r., Nr 4, poz. 45