Postanowienie z dnia 1980-12-05 sygn. III CRN 133/80

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CRN 133/80

Postanowienie z dnia 5 grudnia 1980 r.

1. Nie jest oczywistą omyłką w rozumieniu art. 350 § 1 k.p.c. wadliwe zastosowanie przez sąd przepisu obowiązującego prawa, choćby wadliwość ta była najzupełniej oczywista. Nie może więc być zamienione w drodze sprostowania orzeczenie co do istoty sprawy z tego powodu, że sąd dopatrzył się jego niezgodności z obowiązującym prawem.
2. W sytuacji nie przewidzianej w przepisach art. 88 § 1 w związku z art. 122 § 1 k.r.o., w której nazwisko jednego z bezdzietnych przysposabiających, noszących dotychczas wspólne nazwisko, zostało w czasie trwania ich małżeństwa zmienione w trybie ustawy z dnia 15 listopada 1956 r. o zmianie imion i nazwisk (tekst jedn.: Dz.U. z 1963 r. Nr 59, poz. 328), sąd - stosując odpowiednio art. 5 ust. 2 tej ustawy - na ich żądanie nada przysposobionemu przez nich dziecku w orzeczeniu o przysposobieniu nazwisko jednego z przysposabiających, uzyskane w wyniku decyzji administracyjnej.

Przewodniczący: sędzia SN J. Pietrzykowski (sprawozdawca). Sędziowie SN: J. Ignatowicz, Z. Wasilkowska.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym sprawy z wniosku Alfredy P.-M. i Piotra M. o przysposobienie małoletniej Marceliny Żanety W. na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości od postanowienia Sądu Wojewódzkiego we Wrocławiu z dnia 30 listopada 1979 r.

postanowił uchylić zaskarżone postanowienie oraz poprzedzające je postanowienie Sądu Rejonowego we Wrocławiu-Śródmieście z dnia 10 września 1979 r.

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 17.VI.1979 r. Sąd Rejonowy orzekł przysposobienie małoletniej Marceliny Żanety W. przez małżonków Alfredę P.-M. i Piotra Waldemara M. oraz nadał przysposobionej, zgodnie z wnioskiem przysposabiających, imię i nazwisko Bożena P.-M.

Już po uprawomocnieniu się tego postanowienia Sąd Rejonowy na podstawie art. 350 § 1 k.p.c. postanowieniem z dnia 10.IX.1979 r. sprostował je w ten sposób, że w miejsce nadanego przysposobionej nazwiska "P.-M." należy wpisać nazwisko "M.". Sąd Wojewódzki postanowieniem z dnia 30.XI.1979 r. oddalił zażalenie przysposabiających.

W rewizji nadzwyczajnej, złożonej w ciągu 6-miesięcznego terminu przewidzianego w art. 421 § 2 k.p.c., opartej na podstawie rażącego naruszenia art. 350 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 k.p.c., Minister Sprawiedliwości wniósł o uchylenie postanowień Sądów obu instancji dotyczących sprostowania orzeczenia o przysposobieniu.

Rewizja nadzwyczajna jest w pełni uzasadniona i zasługuje na uwzględnienie z następujących przyczyn:

Wprawdzie w myśl art. 122 § 1 k.r.o. osoba przysposobiona przez małżonków wspólnie otrzymuje nazwisko, które noszą lub nosiłyby dzieci zrodzone z tego małżeństwa, z mocy samego prawa, a więc bez konieczności orzekania o tym w sentencji postanowienia o przysposobieniu; jeżeli jednak rozstrzygnięcie o nazwisku przysposobionego zostało zamieszczone w sentencji takiego postanowienia, to staje się ono integralną częścią tego postanowienia, a tym samym może być zmienione, jak każda część orzeczenia co do istoty sprawy, w zasadzie przez sąd drugiej instancji w następstwie rewizji osoby uprawnionej. W niniejszej sprawie nadanie przysposobionej w postanowieniu o przysposobieniu nazwiska przysposabiającej miało charakter rozstrzygnięcia co do istoty sprawy jeszcze i z tego powodu, że nastąpiło na wniosek przysposabiających, uzasadniony nietypową sytuacją zachodzącą w tej sprawie. Nietypowość zaś sytuacji polega na tym, że - jak wynika z dołączonego do akt sprawy odpisu zupełnego aktu małżeństwa przysposabiających z dnia 24.XII.1962 r. - nazwiskiem ich obojga od chwili zawarcia małżeństwa było nazwisko "M.", natomiast nazwisko przysposabiającej zostało zmienione na "P.-M." dopiero decyzją administracyjną z dnia 16.VI.1978 r.

W świetle art. 350 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 k.p.c. sąd może sprostować postanowienie orzekające co do istoty sprawy, wydane w postępowaniu nieprocesowym (podobnie jak wyrok), tylko w wypadku powstania niedokładności, błędów pisarskich albo rachunkowych lub innych oczywistych omyłek. Przytoczone wyżej sformułowanie art. 350 § 1 k.p.c. wskazuje na to, że w drodze sprostowania mogą być usunięte tylko takie oczywiste omyłki o charakterze technicznym, które nie oznaczają zmiany rozstrzygnięcia. Nie może więc być zmienione w drodze sprostowania orzeczenie co do istoty sprawy z tego powodu, że sąd dopatrzył się jego niezgodności z obowiązującym prawem. Nie jest bowiem oczywistą omyłką w rozumieniu art. 350 § 1 k.p.c. wadliwe zastosowanie przez sąd przepisu obowiązującego prawa, choćby wadliwość ta była najzupełniej oczywista. Ten zaś właśnie motyw był przyczyną sprostowania postanowienia o przysposobieniu, dokonanego zaskarżonym postanowieniem Sądu Rejonowego z dnia 10.IX.1979 r., Sąd ten bowiem doszedł do wniosku, że stosownie do art. 122 § 1 k.r.o. przysposobiona nie mogła w wyniku przysposobienia otrzymać nazwiska "P.-M.". Prostując więc postanowienie o przysposobieniu, Sąd Rejonowy wykroczył poza dopuszczalne granice sprostowania przewidziane w wymienionym art. 350 § 1 k.p.c., naruszając tym samym rażąco ten przepis. Aprobując stanowisko Sądu Rejonowego, Sąd Wojewódzki dopuścił się również rażącego naruszenia tego przepisu, a w konsekwencji naruszenia także przepisów art. 387 w związku z art. 397 k.p.c.

Niezależnie od tego uzasadniony jest wyrażony w rewizji nadzwyczajnej pogląd, że - wbrew odmiennemu zapatrywaniu Sądu Wojewódzkiego - nadanie przysposobionej w postanowieniu o przysposobieniu nazwiska przysposabiającej nie narusza przytoczonych przez Sąd Wojewódzki art. 88 i art. 122 § 1 k.r.o. Przepis art. 88 § 1 k.r.o., do którego nawiązuje art. 122 § 1 k.r.o., przewiduje złożenie przez małżonków przy zawarciu małżeństwa oświadczenia co do nazwiska dzieci zrodzonych z tego małżeństwa wtedy, gdy małżonkowie nie przybierają nazwiska wspólnego, potwierdzeniem zaś tej zasady jest dyspozycja art. 50 ust. 1 pkt 6 prawa o aktach stanu cywilnego w brzmieniu nadanym przez art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 1975 r. o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. Nr 45, poz. 234).

W niniejszej sprawie możliwość złożenia takiego oświadczenia nie wchodziła w rachubę, gdyż wspólnym nazwiskiem przysposabiających w następstwie zawarcia przez nich małżeństwa było nazwisko "M.". Tak więc dzieci zrodzone z tego małżeństwa, a w konsekwencji także dzieci przysposobione przez tych małżonków, nosiłyby to nazwisko. Jednakże przed przysposobieniem przez nich dziecka nastąpiła ta istotna zmiana, że w trybie ustawy z dnia 15 listopada 1956 r. o zmianie imion i nazwisk (tekst jednolity: Dz.U. z 1963 r. Nr 59, poz. 328) przysposabiająca uzyskała na mocy decyzji administracyjnej z dnia 16.VI.1978 r. zamiast dotychczasowego nazwiska "M." nazwisko "P.-M.". Od tej więc dopiero chwili przysposabiający małżonkowie mają odmienne nazwiska. Z punktu widzenia tego, jakie nazwisko może uzyskać dziecko przez nich przysposobione po tej dacie, istotne znaczenie ma art. 5 ust. 2 ostatnio wymienionej ustawy, według którego jeżeli dokonana w trybie administracyjnym zmiana nazwiska dotyczy tylko jednego z rodziców, rozciągnięcie jej na małoletnie dziecko wymaga w zasadzie zgody drugiego z rodziców. Gdyby przysposobienie małoletniej nastąpiło przed zmianą nazwiska przysposabiającej, nie ulega wątpliwości, że przysposobiona mogłaby uzyskać nazwisko przysposabiającej za zgodą przysposabiającego, skoro przez przysposobienie powstaje między przysposabiającymi a przysposobionymi taki stosunek jak między rodzicami a dziećmi (art. 121 § 1 k.r.o.).

Przytoczony wyżej przepis art. 5 ust. 2 ustawy nie jest obojętny dla oceny, czy w niniejszej sprawie przysposobiona mogła w wyniku przysposobienia otrzymać nazwisko przysposabiającej. W chwili bowiem orzekania przez Sąd Rejonowy przysposobienia małżonkowie przysposabiający mieli odmienne nazwiska, przy czym ta odmienność nazwisk powstała dopiero na skutek decyzji administracyjnej wydanej w czasie trwania ich związku małżeńskiego. Nie mieli oni przy tym dzieci zrodzonych z ich małżeństwa, których nazwisko otrzymałoby przysposobione dziecko w myśl art. 122 § 1 k.r.o. Powstała wskutek tego sytuacja nie objęta hipotezą art. 88 § 1 w związku z art. 122 § 1 k.r.o. Zastosowanie wbrew woli przysposabiających zasady, według której przysposobiona powinna otrzymać nazwisko "M." jako nazwisko przysposabiającego, pozostawałoby w widocznej kolizji z art. 5 ust. 2 ustawy o zmianie imion i nazwisk, który to przepis w wypadku zmiany nazwiska tylko przez jednego z rodziców (a odpowiednio także przysposabiających) pozostawia do ich uznania, czy zmiana nazwiska rozciąga się na ich małoletnie dziecko.

Jeżeli więc w wypadku przysposobienia dziecka przed zmianą nazwiska jednego z przysposabiających o rozciągnięciu tej zmiany na przysposobione dziecko decydowałoby zgodne stanowisko przysposabiających, trudno by znaleźć przekonywające racje prawne, które przemawiałyby za wyłączeniem dyspozycyjności przysposabiających wtedy, gdy przysposobienie następuje po zmianie w trybie administracyjnym nazwiska przez jedno z nich. Wobec tego należy uznać, że w sytuacji nie przewidzianej w przepisach art. 88 § 1 w związku z art. 122 § 1 k.r.o., w której nazwisko jednego z bezdzietnych przysposabiających, noszących dotychczas wspólne nazwisko, zostało w czasie trwania ich małżeństwa zmienione w trybie ustawy z dnia 15 listopada 1956 r. o zmianie imion i nazwisk (tekst jednolity: Dz.U. z 1963 r. Nr 59, poz. 328), sąd - stosując odpowiednio art. 5 ust. 2 tej ustawy - na ich żądanie nada przysposobionemu przez nich dziecku w orzeczeniu o przysposobieniu nazwisko jednego z przysposabiających uzyskane w wyniku decyzji administracyjnej.

Z powyższych względów Sąd Najwyższy, stosownie do art. 422 § 1 k.p.c., uchylił zaskarżone postanowienia wobec braku uzasadnionej podstawy prawnej do sprostowania postanowienia orzekającego przysposobienie.

OSNC 1981 r., Nr 6, poz. 115