Postanowienie z dnia 1980-05-28 sygn. IV CZ 57/80

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV CZ 57/80

Postanowienie z dnia 28 maja 1980 r.

W wypadku przekazania przez sąd rejonowy sprawy według właściwości rzeczowej sądowi wojewódzkiemu już po doręczeniu pozwanemu pozwu sąd wojewódzki może wziąć z urzędu pod rozwagę swoją niewłaściwość, dającą się usunąć za pomocą umowy stron, tylko w stadium przygotowawczym, tj. do chwili nadania sprawie biegu w celu jej merytorycznego rozpoznania, w szczególności przez zawiadomienie stron o terminie rozprawy.

Przewodniczący: sędzia SN S. Rudnicki. Sędziowie SN: J. Pietrzykowski (sprawozdawca), T. Bielecki.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Jana S. przeciwko Kombinatowi Cementowo-Wapienniczemu "Warta" w D. o zapłatę na skutek zażalenia powoda na postanowienie Sądu Wojewódzkiego w Częstochowie z dnia 11 marca 1980 r.

uchylił zaskarżone postanowienie.

Uzasadnienie

W pozwie wniesionym do Sądu Rejonowego w Częstochowie przeciwko Kombinatowi Cementowo-Wapienniczemu w D. powód żądał naprawienia szkody powstałej wskutek wydzielania przez zakłady produkcyjne strony pozwanej pyłu, który padając grubą warstwą pokrywa dach szklarni powoda w P., powodując konieczność okresowego czyszczenia dachu w celu zapewnienia hodowanym w szklarni roślinom warunków normalnej wegetacji. Sąd Rejonowy, po przeprowadzeniu czterech rozpraw z udziałem stron, w związku z rozszerzeniem dochodzonego roszczenia do kwoty 131.760 zł uznał się za rzeczowo niewłaściwego i przekazał sprawę Sądowi Wojewódzkiemu w Częstochowie według właściwości. Sąd Wojewódzki w Częstochowie rozpoznał sprawę na rozprawie w dniu 30.XI.1979 r., którą odroczył, wydając stosowne postanowienie dowodowe. Postanowieniem z dnia 11.III.1980 r., wydanym na posiedzeniu niejawnym, Sąd ten postanowił przekazać sprawę Sądowi Wojewódzkiemu w Łodzi jako właściwemu stosownie do przepisów o właściwości ogólnej według siedziby strony pozwanej (art. 30 k.p.c.). W uzasadnieniu tego postanowienia podniesiono, że Sąd Wojewódzki w Łodzi jest właściwy miejscowo także według przepisów o właściwości przemiennej, gdyż zdarzenie wywołujące szkodę nastąpiło w D. jako miejscu produkcji cementu i wytworzenia zapylenia.

Po rozpoznaniu sprawy na skutek zażalenia powoda Sąd Najwyższy wziął przede wszystkim pod rozwagę z urzędu naruszenie przez Sąd Wojewódzki przepisu art. 202 k.p.c. Według tego artykułu niewłaściwość sądu dającą się usunąć za pomocą umowy stron (art. 46 § 1 k.p.c.) sąd bierze pod rozwagę tylko wskutek zarzutu pozwanego, zgłoszonego i należycie uzasadnionego przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy. Wprawdzie Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 25.X.1965 r. sygn. III CO 50/65 (OSNCP 1966, poz. 107) wyjaśnił, że ograniczenia zakresu badania właściwości sądu, przewidzianego w art. 202 zdanie pierwsze k.p.c., nie stosuje się przed doręczeniem pozwu, jednakże z uzasadnienia tej uchwały wynika jednoznacznie, że od chwili doręczenia pozwu sąd nie może niewłaściwości dającej się usunąć za pomocą umowy stron wziąć pod rozwagę z urzędu, lecz tylko na skutek zarzutu pozwanego zgłoszonego przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy.

Stan faktyczny niniejszej sprawy o tyle różni się od objętego rozważaniami składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego, że doręczenie stronie pozwanej pozwu nastąpiło już w postępowaniu przed Sądem Rejonowym w Częstochowie, natomiast Sąd Wojewódzki w Częstochowie wziął pod rozwagę z urzędu swą niewłaściwość miejscową po przekazaniu mu sprawy, jako właściwemu rzeczowo. Powstaje w związku z tym pytanie, czy w ogóle było dopuszczalne wzięcie przez Sąd Wojewódzki w Częstochowie pod rozwagę z urzędu swej niewłaściwości dającej się usunąć za pomocą umowy stron. Kierując się założeniami, leżącymi u podstaw wyżej wymienionej uchwały z dnia 25.X.1965 r., Sąd Najwyższy doszedł do przekonania, że sąd wojewódzki władny jest rozważyć z urzędu omawianą niewłaściwość, ale tylko we wstępnym, przygotowanym stadium swego postępowania, a więc w okresie od chwili otrzymania akt przekazanych mu przez sąd rejonowy według właściwości rzeczowej do chwili nadania biegu sprawie w celu jej merytorycznego rozpoznania. Za taką możliwością przemawia treść art. 200 § 2 k.p.c. według którego sąd wyższego rzędu w razie stwierdzenia swej niewłaściwości przekaże sprawę innemu sądowi.

Wyłączenie tej możliwości powodowałoby konieczność rozpoznania sprawy przez sąd wojewódzki nawet w wypadku przekazania mu jej przez sąd rejonowy z oczywistym naruszeniem przepisów o właściwości miejscowej, pozostającym w sprzeczności z określonym przez właściwe przepisy terytorialnym zasięgiem działalności sądów. Inaczej jest natomiast w razie nadania przez sąd wojewódzki sprawie dalszego biegu przez podjęcie czynności zmierzających do jej merytorycznego rozpoznania, wtedy bowiem ma pełne zastosowanie przepis art. 202 zdanie pierwsze k.p.c., wprowadzający ograniczenie badania z urzędu przez sąd swej niewłaściwości tylko do niewłaściwości nieusuwalnej. Powyższe argumenty, zmierzające do rozwiązania nietypowej sytuacji występującej w niniejszej sprawie, w sposób odpowiadający założeniom i celom uchwalonej przez skład siedmiu sędziów zasady prawnej, uzasadniają pogląd, że w wypadku przekazania przez sąd rejonowy sprawy według właściwości rzeczowej sądowi wojewódzkiemu już po doręczeniu pozwanemu pozwu sąd wojewódzki może wziąć z urzędu pod rozwagę swoją niewłaściwość, dającą się usunąć za pomocą umowy stron, tylko w stadium przygotowawczym, tj. do chwili nadania sprawie biegu w celu jej merytorycznego rozpoznania, w szczególności przez zawiadomienie stron o terminie rozprawy.

W rozpoznawanej sprawie Sąd Wojewódzki wydał zaskarżone postanowienie z urzędu już po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 30.XI.1979 r., na której strony wdały się w spór co do istoty sprawy. Uznając przeto swą niewłaściwość miejscową, która - w myśl art. 46 § 1 k.p.c. - mogła być usunięta za pomocą umowy stron, naruszył przepis art. 202 zdanie pierwsze k.p.c. Już z tego więc względu zaskarżone postanowienie podlega uchyleniu na podstawie art. 397 § 2 k.p.c. przy odpowiednim zastosowaniu art. 388 k.p.c., co oznacza, że Sąd Wojewódzki w Częstochowie obowiązany jest rozpoznać sprawę merytorycznie.

Ubocznie należy tylko zauważyć, że zdaniem Sądu Najwyższego - wbrew odmiennemu zapatrywaniu wyrażonemu w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia - właściwość miejscowa Sądu Wojewódzkiego w Częstochowie do rozpoznania niniejszej sprawy znajduje uzasadnienie w dyspozycji art. 35 k.p.c. Wprawdzie bowiem "zdarzenie wywołujące szkodę" nie zawsze następuje w miejscu, w którym powstaje szkoda, niemniej jednak jako takie zdarzenie w rozumieniu art. 35 k.p.c. można traktować opadanie w nadmiernej ilości na szklarnię powodowa pyłów emitowanych przez zakład przemysłowy strony pozwanej, położony w innym okręgu sądowym.

OSNC 1981 r., Nr 1, poz. 12