Wyrok z dnia 1980-02-27 sygn. II CR 552/79
Numer BOS: 2131186
Data orzeczenia: 1980-02-27
Rodzaj organu orzekającego: Sąd Najwyższy
Najważniejsze fragmenty orzeczenia w Standardach:
- Wymagalność roszczenia przyjmującego zamówienie o zapłatę wynagrodzenia (art. 642 k.c.)
- Faktura jako dokument rozliczeniowy
Sygn. akt II CR 552/79
Wyrok z dnia 27 lutego 1980 r.
Jeżeli strony umówiły się, że z umowy o dzieło rozliczą się fakturą, zamawiający obowiązany jest do zapłaty odsetek za opóźnienie w zapłacie, jeżeli nie uiścił wynagrodzenia za wykonanie robót w ciągu oznaczonych w niej 20 dni, liczonych od daty otrzymania faktury wystawionej przez przyjmującego zamówienie na podstawie protokołu odbioru robót, także wtedy, gdy zachodziła potrzeba sprawdzenia rozliczenia wierzyciela.
Jednakże, jeżeli protokół odbioru przedmiotu umowy, na podstawie którego wystawiono fakturę, nie określa danych pozwalających sprawdzić pod względem merytorycznym i rachunkowym zawartego w niej rozliczenia wierzyciela, dłużnik jest uprawniony do odmowy realizacji tej faktury i - w konsekwencji - brak jest podstaw do domagania się odsetek za opóźnienie w zapłacie wymienionej w niej należności.
Przewodniczący: Sędzia SN T. Bukowski. Sędziowie SN: H. Dąbrowski, J. Niejadlik (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu sprawy z powództwa Wojewódzkiej Spółdzielni Pracy w Z. - Oddział w W. przeciwko Zbigniewowi J., Halinie N., Krystynie K. o zapłatę, na skutek rewizji pozwanych od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Zielonej Górze z dnia 20 września 1979 r.
uchylił zaskarżony wyrok w części zasądzającej odsetki (pkt I) i orzekającej o kosztach procesu (pkt IV) i w tym zakresie sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu w Zielonej Górze do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania rewizyjnego.
Uzasadnienie
Dnia 30.XII.1977 r. pozwany Zbigniew J. zlecił Wojewódzkiej Spółdzielni Pracy w Z. rozbudowę kurnika w N., ale później zobowiązania inwestora przejęli zorganizowani w Zespół Rolników Indywidualnych nr 3 w O. także pozostali pozwani. W dniu 19.XII.1978 r. Zbigniew J., jako pełnomocnik tego Zespołu, w obecności inspektora Wojewódzkiego Zarządu Inwestycji Rolnych odebrał wykonany kurnik i w protokole odbioru robót zobowiązał się, że wykonawcy zapłaci kwotę 1.187.955 zł. Faktura z dnia 23.III.1979 r. opiewa więc na tę kwotę. Ustaliwszy, że w tym czasie pozwani przekazali stronie powodowej na poczet wynagrodzenia za te roboty kwotę 700.000 zł, Sąd Wojewódzki uwzględnił powództwo do kwoty 487.995 zł. Przyznał jednak wykonawcy odsetki za opóźnienie od dnia doręczenia pełnomocnikowi pozwanych wezwania o zapłatę (23.III.1979 r.) oraz - także od tej kwoty - koszty procesu w kwocie 30.400 zł.
W rewizji powołującej podstawy z art. 368 pkt 1 i 4 k.p.c. pozwani wnosili o uchylenie albo zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa o odsetki i o przyznanie im kosztów postępowania za pierwszą instancję.
Rewizja jest uzasadniona.
Zarzut niewyjaśnienia, czy powodowa Spółdzielnia miała możność wcześniejszego zaspokojenia zasądzonej na jej rzecz kwoty 487.995 zł, jest chybiony. Istotnie - 29.I.1977 r. pozwani przekazali tej Spółdzielni 2.500.000 zł, ale z wyraźnym zastrzeżeniem, że ją przeznaczają na poczet kosztów - prowadzonej w wykonaniu innej umowy - budowy kurnika w O. i przed wniesieniem pozwu w dyspozycji tą kwotą nie wprowadzili żadnych zmian. W braku inicjatywy z ich strony przepis art. 451 § 1 k.c. zabraniał Spółdzielni zaliczenia z niej 487.995 zł na wynagrodzenie należne za wybudowanie kurnika w N. Odmawiając dopuszczenia dowodów na tę okoliczność, nie naruszył tym samym Sąd Wojewódzki przepisów art. 217 § 1, 227 i 316 § 1 k.p.c.
Zarzut niewyjaśnienia, czy - a w każdym razie od jakiej chwili - pozwani opóźnili się z zapłatą kwoty 487.995 zł - można uznać za wykazany, ale przy podejściu od innej strony do tej kwestii.
Odsetki należą się wierzycielowi od dnia płatności wynagrodzenia za wykonane roboty (art. 481 § 1 k.c.). Zarówno z protokołu odbioru robót wykonanych przez powodową Spółdzielnię, jak i z dołączonego do rewizji zaświadczenia banku kredytującego wynika, że strony miały się rozliczyć końcową fakturą. Równorzędność stron stosunku zobowiązaniowego nakazuje umożliwić dłużnikowi sprawdzenie faktury, zawierającej jednostronne rozliczenie wierzyciela. Okoliczność, że umowa zawiera postanowienia, iż zamawiający obowiązany jest zapłacić wynagrodzenie w ciągu 20 dni od odebrania przez siebie wykonanych robót, pozwala jednak zająć stanowisko, że wynagrodzenie należne powodowej Spółdzielni było płatne w ciągu tych 20 dni od doręczenia pozwanym - mogącym ją w tym czasie sprawdzić - faktury końcowej wraz ze stanowiącym jej integralną część protokołem odbioru robót (art. 462 k.c.). Innymi słowy, jeżeli strony umówiły się, że z umowy o dzieło rozliczą się fakturą, zamawiający obowiązany jest do zapłaty odsetek za opóźnienie w zapłacie, jeżeli nie uiścił wynagrodzenia za wykonanie robót w ciągu oznaczonych w niej 20 dni, liczonych od daty otrzymania faktury wystawionej przez przyjmującego zamówienie na podstawie protokołu odbioru robót, także wtedy, gdy zachodziła potrzeba sprawdzenia rozliczenia wierzyciela. Prawo do odsetek powstaje bowiem wskutek samego faktu opóźnienia w zapłacie i odsetki należą się wierzycielowi bez względu na to, czy dłużnik dopuścił się winy (art. 481 § 1 k.p.c.).
Z natury rzeczy jednak wynika, iż mimo upływu tego terminu, nie będzie można uznać długu za płatny, jeśli okaże się, że dane w niej ujawnione nie były wystarczające do sprawdzenia końcowego rozliczenia, stanowiącego integralną część tej faktury. Oznacza to, że jeśli protokół odbioru przedmiotu umowy, na podstawie którego wystawiono fakturę, nie określa danych pozwalających sprawdzić pod względem merytorycznym i rachunkowym zawartego w niej rozliczenia wierzyciela, dłużnik jest uprawniony do odmowy realizacji tej faktury i - w konsekwencji - brak jest podstaw do domagania się odsetek za opóźnienie w zapłacie wymienionej w niej należności. Faktura spełnia funkcję dokumentu rozliczeniowego z reguły już wtedy, gdy wierzyciel wskazał w niej rozliczenia wierzyciela, dłużnik jest uprawniony do odmowy realizacji tej faktury i - w konsekwencji - brak jest podstaw do domagania się odsetek za opóźnienie w zapłacie wymienionej w niej należności. Faktura spełnia funkcję dokumentu rozliczeniowego z reguły już wtedy, gdy wierzyciel wskazał w niej rodzaj i ilość wykonanych robót oraz cenę jednostkową, bo już te dane umożliwiają dłużnikowi sprawdzenie rozliczenia wierzyciela. Wymaganiom tym czyni zadość faktura powodowej Spółdzielni z dnia 23.III.1979 r., bowiem z danych okazanych przez pozwanego Zbigniewa J. na rozprawie rewizyjnej wynika, że została ona wystawiona na podstawie skorygowanego już przez inspektora Wojewódzkiego Związku Inwestycji Rolnych końcowego rozliczenia wykonawcy.
Z tego wynika, że przy rozliczeniu fakturą samo wezwanie o zapłatę nie może decydować o chwili popadnięcia dłużnika w opóźnienie w zapłacie należności. Odpowiedź na pytanie, kiedy zasądzona kwota 487.995 zł stała się płatna, uzależniona zatem była od stwierdzenia daty doręczenia pozwanym faktury z dnia 23.III.1979 r. i od sposobu zareagowania przez nich na wadliwość tej faktury, sprowadzającą się jedynie do nieuwzględnienia bezspornej między stronami przedpłaty 700.000 zł na poczet wynagrodzenia w kwocie 1.187.995 zł. Tymi kwestiami jednak w ogóle się Sąd Wojewódzki nie zajął. Tymczasem 23.III.1979 r. w żadnej sytuacji nie mógł być uznany za dzień płatności tej kwoty 487.995 zł, skoro jest on zbieżny z dniem wystawienia faktury. Ustalenie, że pozwani w ciągu 20 dni od doręczenia im faktury opiewającej na 1.187.995 zł w ogóle nie zareagowali na wskazane w niej rozliczenia wierzyciela, usprawiedliwiałoby wniosek, że od zasądzonej kwoty 487.995 zł obowiązani są płacić odsetki z upływem czasu, danego im na sprawdzenie faktury. Gdyby się zaś okazało, że przed upływem tych 20 dni wytknęli wystawcy nieuwzględnienie przedpłat i zażądali - koniecznej im do realizacji wynagrodzenia z kredytu bankowego - wystawienia nowej faktury na kwotę 487.995 zł, w ogóle nie popadliby w opóźnienie, gdyż wydaje się być poza sporem, że na tę kwotę doręczono im fakturę w toku procesu, już po uznaniu obowiązku zapłaty tego wynagrodzenia.
W celu wyjaśnienia tej istotnej kwestii wyrok w zaskarżonej części uchylono (art. 388 § 1 k.p.c.).
W toku ponownego rozpoznania sprawy Sąd Wojewódzki powinien mieć na uwadze i to, że wymaganie sprawdzenia i zatwierdzenia faktur przez inspektora Wojewódzkiego Zarządu Inwestycji Rolnych, warunkujące jej realizację przez kredytujący bank, było adresowane do pozwanych, nie zaś do powodowej Spółdzielni. Przypomnieć również należy - co ma znaczenie w związku z zarzutem podniesionym w rewizji - że przepis art. 101 k.p.c., aby go można było stosować, wymaga jednoczesnego spełnienia dwóch przesłanek: niedania przez dłużnika powodu do wytoczenia powództwa i uznania przy pierwszej czynności żądania pozwu.
O kosztach postępowania rewizyjnego orzeczono w myśl art. 108 § 2 k.p.c.
OSNC 1980 r., Nr 10, poz. 195
Treść orzeczenia pochodzi z Urzędowego Zbioru Orzeczeń SN