Uchwała z dnia 1980-02-12 sygn. III CZP 83/79

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 83/79

Uchwała z dnia 12 lutego 1980 r.

Przewodniczący: sędzia SN H. Dąbrowski. Sędziowie SN: K. Piasecki, F. Wesely (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Zofii O. z udziałem Mieczysława i Teresy małż. S. o nabycie w drodze zasiedzenia służebności po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Radomiu postanowieniem z dnia 5 października 1979 r. sygn. akt I Cr 411/79 do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy dopuszczalne jest nabycie przez zasiedzenie służebności okna w domu na nieruchomości władnącej, otwieranego na teren nieruchomości sąsiedniej (służebnej), gdy czasokres posiadania rozpoczął się pod rządem przepisów k.c. Nap., a zakończył się pod rządem przepisów obecnie obowiązującego kodeksu cywilnego?"

podjął następującą uchwałę:

Służebność okna może być nabyta przez zasiedzenie na podstawie art. 292 k.c., podobnie jak pod rządem art. 184 prawa rzeczowego z 1946 r., jeżeli okno otwierane jest na zewnątrz, tak że sięga w przestrzeń nad gruntem sąsiednim.

Uzasadnienie

Jak wynika z uzasadnienia przedstawionego Sądowi Najwyższemu w trybie art. 391 k.p.c. zagadnienia prawnego, Sąd Wojewódzki powziął wątpliwość, czy służebność okna, otwieranego na zewnątrz w ten sposób, że przy otwieraniu tego okna wkracza ona w słup powietrza znajdujący się nad nieruchomością sąsiednią, która to służebność w świetle art. 688 k.c. Nap. mogła być nabyta przez zasiedzenie, może być przedmiotem zasiedzenia pod rządem stanu prawnego obowiązującego od 1 stycznia 1947 r. Wątpliwość ta wiąże się jeszcze z tym, że w niniejszej sprawie wystąpiono o stwierdzenie zasiedzenia służebności widoku.

Jednakże należy stwierdzić, że sprawa niniejsza nie dotyczy służebności samego tylko widoku, bo tego rodzaju służebność nie mogła być nabyta przez zasiedzenie zarówno pod rządem k.c. Nap., jak i prawa rzeczowego (art. 184 § 1 pr. rzecz., dekret z dnia 11 października 1946 r.) oraz kodeksu cywilnego z 1964 r. (art. 292 k.c.), skoro nie polegała na trwałym i widocznym urządzeniu i korzystaniu z tego urządzenia. Dotyczy to w szczególności korzystania z widoku przez okno urządzone w ten sposób, że ani ono (wraz z futrynami), ani jego skrzydła nie wchodzą w przestrzeń powietrzną nieruchomości sąsiedniej. W rzeczywistości bowiem w sprawie niniejszej, mimo nieprecyzyjnych określeń żądania wniosku, chodzi o służebność korzystania z okna "wychodzącego na działkę sąsiadów" (określenie podane we wniosku, wszczynającym niniejszą sprawę). Trzeba podzielić trafność tych poglądów, wedle których trwałym i widocznym urządzeniem w rozumieniu powyższym jest okno otwierane na zewnątrz tak, że sięga ono w przestrzeń nad gruntem sąsiada, podobnie jak np. rynna odprowadzająca wodę. Korzystanie więc z takiego okna mogło - zarówno pod rządem k.c. Nap., jak i art. 184 § 1 pr. rzeczowego i art. 292 k.c. - prowadzić do nabycia służebności gruntowej, polegającej na prawie posiadania takiego okna i otwierania go. Nie można uznać za prawidłowy poglądu wyrażonego w niniejszej sprawie przez Sąd Rejonowy, że otwieranie okna w przestrzeń powietrzną sąsiada nie jest faktycznym władztwem nad cudzą nieruchomością, skoro ogranicza ono, i to w wyraźny i trwały sposób, jego przestrzeń, znajdującą się nad jego gruntem czy nawet budynkiem.

Dlatego kwestia zaliczania czasu biegu przedawnienia, rozpoczętego przed dniem 1 stycznia 1947 r., przy istnieniu stanu faktycznego takiego, jak to podano w pytaniu prawnym, nie nastręcza wątpliwości (por. art. XXXII § 2 przep. wprow. prawo rzeczowe z 1946 r. i art. XLI § 2 przep. wprow. kodeks cywilny z 1964 r.).

Niemniej jednak należy zauważyć, że do zasiedzenia tego rodzaju służebności może dojść tylko wówczas, gdy istnienie okna wychodzącego na grunt sąsiedni jest zgodne z porządkiem prawnym, a w szczególności z przepisami prawa budowlanego. Nie może bowiem dojść do sytuacji, że przez faktyczne nadużycie przepisów budowlanych powstaje służebność okna, którą następnie decyzją administracyjną trzeba by było skasować. Z materiału zaś sprawy wydaje się wynikać, że w niniejszej sprawie okno zostało w 1945 r. wykonane w ścianie przeciwpożarowej bez zezwolenia organów budowlanych i wbrew przepisom o bezpieczeństwie i następnie w 1978 r. przerobione (rozszerzone) wbrew nakazowi jego zlikwidowania. Na ten aspekt sprawy Sąd Wojewódzki nie zwrócił jednak uwagi.

Z tych względów z mocy art. 391 k.p.c. podjęto uchwałę jak w sentencji.

OSNC 1980 r., Nr 9, poz. 158