Wyrok z dnia 2019-10-29 sygn. II SA/Bk 580/19

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w składzie następującym: Przewodniczący sędzia NSA Elżbieta Trykoszko, Sędziowie asesor sądowy WSA Marcin Kojło, sędzia WSA Marek Leszczyński (spr.), Protokolant st. sekretarz sądowy Anna Makal, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 29 października 2019 r. sprawy ze skargi M. M. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w B. z dnia [...] czerwca 2019 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania usług opiekuńczych oddala skargę.

Uzasadnienie

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w B. decyzją z dnia [...] czerwca 2019 r., nr[...], utrzymało w mocy decyzję Prezydenta Miasta B. z dnia [...] kwietnia 2019 r., nr [...], znak: [...], w sprawie odmowy przyznania świadczenia z pomocy społecznej w formie specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi na rzecz dziecka – L. M.

Decyzja SKO B. wydana została przy następujących ustaleniach stanu faktycznego i ocenie prawnej sprawy.

Wnioskiem z dnia [...] listopada 2018 r. M. M. zwrócił się do Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w B. z prośbą o udzielenie pomocy w formie specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi dla niepełnosprawnej córki L. M. w wymiarze 25 godzin tygodniowo w miejscu zamieszkania (w domu). Do wniosku dołączył zlecenie specjalistycznych usług opiekuńczych z dnia 23 lipca 2018 r. podpisane przez lekarza psychiatrę specjalistę terapii środowiskowej J. G.. W zleceniu specjalista powołała się na § 2 pkt 1 lit. a oraz pkt 3 lit. b rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 22 września 2005 r. w sprawie specjalistycznych usług opiekuńczych, wskazując na wymiar 25 godzin tygodniowo (uczenie i rozwijanie umiejętności niezbędnych do samodzielnego życia oraz usprawnianie zaburzonych funkcji organizmu).

Prezydent Miasta B. decyzją z dnia [...] stycznia 2019 r., nr [...], znak: [...], odmówił przyznania przedmiotowego świadczenia, ale SKO w B. decyzją z dnia [...] lutego 2019 r., nr[...], uchyliło tę decyzję i przekazało sprawę do ponownego rozpatrzenia.

Po ponownie przeprowadzonym postępowaniu Prezydent Miasta B. decyzją z dnia [...] kwietnia 2019 r., nr [...], znak: [...], odmówił przyznania M. M. świadczenia z pomocy społecznej w formie specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi na rzecz małoletniej L. M.

W uzasadnieniu rozstrzygnięcia organ wyjaśnił, że uzupełnił materiał dowodowy i na jego podstawie ustalił, że łączny dochód rodziny wnioskodawcy w listopadzie 2018 r. wynosił 19965,95 zł., czyli na osobę w rodzinie wynosił 6655,32 zł, a więc przekroczył kwotę kryterium dochodowego trzyosobowej rodziny, tj. 1584 zł. Wnioskodawca prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z żoną i z dwuletnią córką L. Ubiega się on o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu niepodejmowania lub rezygnacji z pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad niepełnosprawną L. M., zasiłku pielęgnacyjnego z tyt. niepełnosprawności dla dziecka i dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu kształcenia i rehabilitacji niepełnosprawnego dziecka, ale obecnie postępowania w tych sprawach zostały zawieszone.

Dalej organ wyjaśnił, że małoletnia L. M. ma 2 lata, nie uczęszcza do żłobka, pozostaje pod opieką ojca, który nie pracuje zawodowo, gdyż zrezygnował z podjęcia zatrudnienia z uwagi na konieczność sprawowania opieki nad niepełnosprawną córką. Małoletnia aktualnie uczęszcza do Dziecięcego Szpitala Klinicznego w B., gdzie objęta jest bezpłatną, kompleksową rehabilitacją fizjoterapeuty, psychiatry i logopedy. Pozostaje ona także pod kontrolą poradni ortopedycznej, okulistycznej, neurologicznej oraz ma skierowanie do poradni genetycznej. W okresie od kwietnia do lipca 2018 r. była ona także konsultowana w Ośrodku dla Dzieci z Autyzmem Fundacji S. w W. Lekarz specjalista w/w Ośrodka zaleca zapewnienie dziecku specjalistyczne usługi opiekuńcze w wymiarze 25 godzin tygodniowo, w ramach których prowadzone byłyby uczenie i rozwijanie umiejętności niezbędnych do samodzielnego życia oraz usprawnienie zaburzonych funkcji organizmu. Ojciec dziecka oczekuje, że specjalistyczne usługi opiekuńcze będą świadczone w miejscu zamieszkania.

Zdaniem organu małoletnia L. M. wymaga specjalistycznych usług opiekuńczych, w związku z czym wystąpiono do Departamentu Spraw Społecznych UM w B, o informację odnośnie podmiotów, w tym organizacji pożytku publicznego działających na terenie miasta B., uprawnionych do realizacji specjalistycznych usług opiekuńczych dla dzieci z autyzmem. Z uzyskanej informacji wynika, że na terenie miasta B. nie ma podmiotu, który na zlecenie gminy B. świadczyłby pomoc w formie specjalistycznych usług opiekuńczych dla dzieci z autyzmem. Na terenie miasta świadczone są usługi opiekuńcze przez PCK i PKPS wyłącznie dla osób dorosłych. Organizacje te nie posiadają jednak kadry wyspecjalizowanej w świadczeniu usług dla dzieci. W 2018 r. Miasto B. ogłosiło otwarty konkurs ofert na realizację zadań w zakresie rehabilitacji dzieci i młodzieży pn. "Rehabilitacja dzieci i młodzieży z autyzmem", w wyniku którego propozycje dofinansowania otrzymało 10 podmiotów. Ponadto zarządzeniem Prezydenta Miasta B. z dnia [...] lutego 2019 r. rozstrzygnięto konkurs w sprawie ofert na realizację zadań publicznych w zakresie działalności na rzecz osób niepełnosprawnych na 2019 r. pn. "Rehabilitacja dzieci i młodzieży z autyzmem" i zaproponowano dofinansowanie konkretnym podmiotom (wymieniono je). Także Departament Edukacji UM w B. poinformował, iż wszystkie żłobki miejskie są przygotowane do przyjęcia dzieci niepełnosprawnych. Żłobek Miejski Nr 1 Integracyjny posiada specjalistyczną kadrę prowadzącą indywidualny program zajęć wspierający rozwój dziecka w zależności od charakteru zaburzeń. Jednocześnie poinformował, iż w momencie, gdy dziecko ukończy 2,5 roku jego rodzice mogą starać się o zapisanie do przedszkola prowadzonego przez Miasto B., jednocześnie wskazał podmioty, które są szczególnie przygotowane, aby sprawować opiekę nad dziećmi posiadającymi orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, tj. Przedszkole Samorządowe Nr [...]Integracyjne im. J., Przedszkole Samorządowe Nr [...] z Oddziałami Integracyjnymi "B. ", Przedszkole Samorządowe Nr [...] Integracyjne, Przedszkole Samorządowe Nr [...] z Oddziałami Integracyjnymi, Przedszkole Samorządowe Nr [...] Integracyjne im. J.

Dalej organ wyjaśnił, że wystąpił do Narodowego Funduszu Zdrowia w Białymstoku o wskazanie podmiotów działających na rzecz dzieci z autyzmem i otrzymał odpowiedź, że świadczenia opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień dla osób z autyzmem dziecięcym lub innymi całościowymi zaburzeniami w ramach ubezpieczenia zdrowotnego realizuje Niepubliczny Z. przy ul. A.

Ponadto z Krajowego Towarzystwa Autyzmu Oddział w B. pozyskano informacje o możliwości skorzystania z odpłatnych zajęć indywidualnych (pedagogicznych, logopedycznych i sensorycznych) dla dzieci z autyzmem - dla grupy wiekowej 2 lata w cenie 90,00 zł za godzinę. W przypadku posiadania przez dziecko opinii o wczesnym wspomaganiu rozwoju istnieje możliwość skorzystania od września 2019 r. z nieodpłatnej terapii.

Zdaniem organu, w myśl art. 18 ust. 1 pkt 3 ustawy o pomocy społecznej organizowanie i świadczenie specjalistycznych usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania dla osób z zaburzeniami psychicznymi należy do zadań zleconych z zakresu administracji rządowej. Rodzaje specjalistycznych usług opiekuńczych i kwalifikacje osób świadczących te usługi oraz warunki i tryb ustalenia i pobierania opłat za specjalistyczne usługi opiekuńcze osobom z zaburzeniami psychicznymi jak również warunki częściowego zwolnienia z tych opłat, ze względu na szczególne potrzeby osób korzystających z usług, uwzględniając sytuację materialną tych osób reguluje rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 22 września 2005 r. w sprawie specjalistycznych usług opiekuńczych. Zgodnie z przepisem art. 2 ust. 1 i art. 3 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej, pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Poprzez tę instytucję państwo wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka. Jednocześnie w art. 3 ust. 3 i 4 ustawy o pomocy społecznej ustawodawca wskazał, iż rodzaj, forma i rozmiar świadczenia powinny być odpowiednie do okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy, a potrzeby osób i rodzin korzystających z pomocy powinny zostać uwzględnione, jeżeli odpowiadają celom i mieszczą się w możliwościach pomocy społecznej.

Zdaniem organu, nie dysponuje on możliwością realizacji wnioskowanych przez stronę specjalistycznych usług opiekuńczych dla dziecka w domu. Organizacje świadczące usługi opiekuńcze, w tym specjalistyczne usługi opiekuńcze mieszkańcom Miasta B., specjalizują się w organizacji usług opiekuńczych tylko na rzecz osób starszych z zaburzeniami psychicznymi. W ocenie organu istnieje możliwość korzystania przez wnioskodawcę z terapii we wskazanych wyżej żłobkach czy przedszkolach samorządowych. Świadczenia z pomocy społecznej, w tym świadczenia w formie specjalistycznych usług opiekuńczych przysługują tylko wtedy, gdy ich przyznanie uzasadnia nieporadność wnioskującego lub nieskuteczność podjętych przez niego działań. Subsydiarny charakter wsparcia w formie specjalistycznych usług opiekuńczych w stosunku do własnych możliwości i uprawnień jednostki dodatkowo podkreśla ustawodawca, wskazując, że w przypadku usług, których adresatem jest osoba w rodzinie, usługi te mogą być przyznane, jeżeli rodzina nie może jej takiej pomocy zapewnić. W ocenie organu możliwość korzystania przez wnioskodawcę z zajęć oferowanych przez żłobki, przedszkola oraz publiczne placówki ochrony zdrowia czy inne wyżej wymienione podmioty, wskazuje na to, że najbardziej niezbędne potrzeby dziecka, w tym określone w zaświadczeniach lekarskich mogą być zaspokojone. Dodatkowo można wskazać, że wnioskodawca wykorzystując własne możliwości zapewnia dziecku zajęcia rehabilitacyjne w Dziecięcym Szpitalu Klinicznym w B..

W ocenie więc organu, brak możliwości zorganizowania specjalistycznych usług opiekuńczych w ramach kompetencji organu (na dzień dzisiejszy na terenie miasta B. nie ma podmiotu, który miałby możliwość świadczenia pomocy w formie specjalistycznych usług opiekuńczych na rzecz dzieci z autyzmem w ich miejscu zamieszkania) oraz fakt znacznego zaspokojenia potrzeb dziecka poprzez starania rodziny, uzasadnia odmowę przyznania świadczenia.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł M. M., w którym wskazał, że w ramach rehabilitacji w DSK w B. dziecko nie było objęte opieką psychiatry, zaś uzyskiwana dotychczas pomoc jest niewystarczająca. Nie zgodził się też ze stanowiskiem organu, że brak podmiotu świadczącego usługi specjalistyczne daje podstawę organowi do odmowy przyznania świadczenia.

Po rozpoznaniu odwołania, SKO w B. decyzją z dnia [...] czerwca 2019 r., nr [...], utrzymało w mocy decyzję Prezydenta Miasta B. z dnia [...] kwietnia 2019 r., nr [...], znak: [...].

W uzasadnieniu rozstrzygnięcia organ odwoławczy opisał dotychczasowy przebieg postępowania oraz wskazał i omówił przepisy regulujące omawianą materię. Wyjaśnił też, że w wyniku ponownie przeprowadzonego postępowania organ I instancji uzupełnił materiał dowodowy w ten sposób, że wystąpił do Departamentu Spraw Społecznych Urzędu Miejskiego w B. o informację odnośnie podmiotów, w tym organizacji pożytku publicznego, działających na terenie Miasta B., uprawnionych do realizacji specjalistycznych usług opiekuńczych dla dzieci z autyzmem. Z uzyskanej informacji wynika, że brak jest podmiotu na terenie Miasta B., który miałby możliwość świadczenia pomocy w formie specjalistycznych usług opiekuńczych na rzecz dzieci z autyzmem w miejscu zamieszkania dziecka. Usługi takie są świadczone przez PCK i PKPS wyłącznie dla osób dorosłych, jednakże organizacje te nie posiadają kadry wyspecjalizowanej w świadczeniu usług dla dzieci.

Zdaniem organu odwoławczego organ I instancji prawidłowo ustalił sytuację zdrowotną i finansową dziecka, jego potrzeby i aktualne zajęcia oraz uzasadnił brak możliwości ośrodka pomocy społecznej do udzielenia żądanych usług. W tym stanie rzeczy należy podzielić stanowisko tego organu, że z uwagi na brak możliwości Ośrodka, pomoc w formie specjalistycznych usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania dziecka, nie może być udzielona.

Ponadto zdaniem organu odwoławczego, fakultatywność udzielania pomocy może być również uzasadniona możliwościami Ośrodka Pomocy Społecznej, który musi zaspokajać potrzeby wielu osób i rodzin, wymagających wsparcia. W sprawie niniejszej nie zostały przekroczone granice uznania administracyjnego, gdyż organ wnikliwie zbadał stan sprawy i przedstawił w sposób wyczerpujący własne stanowisko. Kolegium dostrzega potrzeby dziecka, należy jednak zauważyć, że dziecko korzysta z zajęć w Dziecięcym Szpitalu Klinicznym w B., co pozwala mieć nadzieję, że przynajmniej w części otrzymuje ono odpowiednie zabiegi i rehabilitację.

Organ odniósł się też do zarzutów z odwołania i wyjaśnił, że są one niezasadne. W sprawie nie budzi wątpliwości, że córce skarżącego przysługują specjalistyczne usługi opiekuńcze. Trafnie jednak organ I instancji wskazuje, że wniosku nie można było uwzględnić z uwagi na fakt, że brak jest podmiotu na terenie Miasta B., który miałby możliwość świadczenia pomocy w formie specjalistycznych usług opiekuńczych na rzecz dzieci z autyzmem w ich miejscu zamieszkania. Gdyby bowiem w realiach sprawy przyznać takie świadczenie, to decyzja byłaby niewykonalna, gdyż w postępowaniu administracyjnym ośrodkowi pomocy społecznej nie udało się zapewnić realizacji orzeczenia przez odpowiedni podmiot. Organ powołał się w tym względzie na wyrok NSA z dnia 19 grudnia 2008 r., sygn. akt I OSK 147/08.

Skargę na powyższą decyzję, do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku, wniósł M. M., w której zaskarżonej decyzji zarzucił naruszenie:

- art. 50 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej poprzez błędną jego wykładnię i ustalenie, że osobie niepełnosprawnej potrzebującej pomocy specjalisty można odmówić przyznania takich usług z uwagi na brak podmiotu na terenie gminy świadczącego pomoc w formie specjalistycznych usług opiekuńczych na rzecz dzieci z autyzmem w ich miejscu zamieszkania;

- błędne wnioski z orzecznictwa NSA – chodzi o wyrok z dnia 19 grudnia 2008 r., sygn. akt I OSK 147/08 (Lex nr 603722);

- niewłaściwe zastosowanie art. 7 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, dla dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo w kontekście specjalistycznych usług opiekuńczych i pomocy dzieciom z autyzmem;

- niewłaściwe zrozumienie jaką pomocą objęta jest w tej chwili córka skarżącego i błędne przedstawienie faktów (choroba umysłowa, opieka psychiatry).

W oparciu o powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji.

W uzasadnieniu skargi skarżący nie zgodził się z argumentacją organów. W kontekście art. 50 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej cytowany wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego słusznie zwraca uwagę na "osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje zawodowe" a nie na podmioty świadczące pomoc w zakresie specjalistycznych usług opiekuńczych, jakich poszukiwał Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie oraz na które powołuje się w swojej decyzji SKO w B. Również orzecznictwo WSA w Białymstoku w sprawie przyznawania specjalistycznych usług opiekuńczych dziecku z autyzmem zwraca uwagę na osoby, a nie jedynie podmioty świadczące takie usługi (np. wyrok w sprawie II SA/Bk 461/13). MOPR nie podjął żadnych starań, żeby znaleźć osoby (nie podmioty) mogące świadczyć pomoc w zakresie specjalistycznych usług opiekuńczych. Faktem jest, że w B. jest bardzo wiele osób mogących pomóc w tym zakresie, np. L. ma bardzo dobry kontakt z psychologiem, logopedą i terapeutką od zaburzeń integracji sensorycznej w ramach wczesnego wspomagania rozwoju. Są to osoby specjalizujące się w pomocy dzieciom z autyzmem a podobnych jest bardzo wiele. SKO w uzasadnieniu decyzji szeroko podejmuje temat pomocy osobom upośledzonym umysłowo, co jest zupełnie innym zagadnieniem w stosunku do pomocy o jaką się ubiega skarżący dla jego córki (nawiązanie do art. 7 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, dla dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo) i błędne jest omawianie tego tematu w przypadku córki skarżącego, u której upośledzenia umysłowego nie zdiagnozowano.

Na koniec skarżący podniósł, że organy mylnie wskazały, że L. jest objęta pomocą psychiatry w ramach rehabilitacji w Dziecięcym Szpitalu Klinicznym w B.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie i wyjaśnił, że nie podziela zarzutu skarżącego co do nie podjęcia przez organ I instancji żadnych starań w zakresie znalezienia osoby (nie podmiotu) mogącej świadczyć pomoc w zakresie specjalistycznych usług opiekuńczych. Na terenie miasta B. nie ma podmiotu, który na zlecenie gminy B. świadczyłby w ramach kompetencji organu pomoc w formie specjalistycznych usług opiekuńczych dla dzieci z autyzmem. Ponadto istnieje możliwość korzystania przez skarżącego z zajęć oferowanych przez żłobki, przedszkola oraz publiczne placówki ochrony zdrowia czy inne podmioty co wskazuje na to, że najbardziej niezbędne potrzeby dziecka, w tym określone w zaświadczeniach lekarskich, mogą być zaspokojone. Skarżący wykorzystuje również własne możliwości bowiem zapewnia dziecku zajęcia rehabilitacyjne w Dziecięcym Szpitalu Klinicznym w B..

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku zważył, co następuje:

Skarga podlega oddaleniu.

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 2107) oraz art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 1302; dalej: "p.p.s.a.") sąd administracyjny sprawuje kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, stosując środki przewidziane w ustawie. Natomiast stosownie do art. 134 § 1 p.p.s.a. sąd rozstrzyga w granicach sprawy, nie będąc związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Przedmiotem kontroli dokonywanej przez Sąd w niniejszej sprawie, z punktu widzenia kryterium legalności, jest zaskarżona decyzja SKO w B. z dnia [...] czerwca 2019 r., nr[...], która utrzymała w mocy decyzję Prezydenta Miasta B. z dnia [] kwietnia 2019 r., nr [...], znak: [...], w sprawie odmowy przyznania M. M. świadczenia specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi na rzecz małoletniej L. M.

Materialnoprawną podstawę dla wydania przedmiotowych decyzji stanowiły przepisy ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2018 r., poz. 1507 ze zm.; dalej: u.p.s.) oraz rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 22 września 2005 r. w sprawie specjalistycznych usług opiekuńczych (Dz. U. z 2005 r. Nr 189, poz. 1598 ze zm.) i rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 lipca 2018 r. w sprawie zweryfikowania kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (Dz. U. z 2018 r., poz. 1358).

Zgodnie z art. 36 pkt 2 lit. m u.p.s. świadczeniami z pomocy społecznej są specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania oraz w ośrodkach wsparcia. Z kolei z art. 17 ust. 1 pkt 11 u.p.s. wynika, że do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym należy organizowanie i świadczenie usług opiekuńczych, w tym specjalistycznych, w miejscu zamieszkania, z wyłączeniem specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Art. 18 ust. 1 pkt 3 u.p.s. stanowi zaś, że do zadań zleconych z zakresu administracji rządowej realizowanych przez gminę należy organizowanie i świadczenie specjalistycznych usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania dla osób z zaburzeniami psychicznymi.

Z wniosku skarżącego z dnia 7 listopada 2018 r. wynika, że wniósł on o przyznanie jego córce specjalistycznych usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania. Potwierdza to pierwszy zarzut skargi, w którym skarżący przyznaje, że przedmiotem postępowania są specjalistyczne usługi opiekuńcze na rzecz dzieci z autyzmem w ich miejscu zamieszkania.

Zgodnie z art. 50 ust. 2 u.p.s. wskazane usługi mogą być przyznane osobie, która wymaga pomocy innych osób, a rodzina, a także wspólnie niezamieszkujący małżonek, wstępni, zstępni nie mogą takiej pomocy zapewnić. Specjalistyczne usługi opiekuńcze to usługi dostosowane do szczególnych potrzeb wynikających z rodzaju schorzenia lub niepełnosprawności, świadczone przez osoby ze specjalistycznym przygotowaniem zawodowym (ust. 4 wskazanego przepisu). Natomiast rodzaje specjalistycznych usług opiekuńczych świadczonych dla osób z zaburzeniami psychicznymi, kwalifikacje osób świadczących takie usługi, zasady i tryb ustalania i pobierania opłat za te usługi, jak również warunki częściowego lub całkowitego zwolnienia z opłat określa rozporządzenie w sprawie specjalistycznych usług opiekuńczych. Przyznanie tych usług następuje w formie decyzji administracyjnej, w której organ ma obowiązek określić zakres, okres i miejsce ich świadczenia, w taki sposób, aby decyzja ta była wykonalna. Decyzja taka w zakresie dotyczącym określenia ich rozmiaru, jest decyzją uznaniową, a to oznacza, że organ nie jest zobligowany, nawet gdy strona spełnia przesłanki uzyskania danej formy i rodzaju pomocy, do przyznania tej pomocy w wymiarze, który strona uznaje za wystarczający, ale może ją przyznać w rozmiarze, który uzna za niezbędny i w takim, który może być przyznany z uwagi na możliwości organu (por. wyrok WSA w Białymstoku z dnia 19 czerwca 2018 r., sygn. akt II SA/Bk 269/18). Przede wszystkim jednak organ musi wszcząć procedurę w celu wyłonienia podmiotu uprawnionego do świadczenia tych usług, tj. osoby/osób ze specjalistycznym przygotowaniem zawodowym, aby następnie móc zlecić ich wykonanie i dokonać rozliczenia z wykonania decyzji i świadczonych na jej podstawie usług (por. wyrok WSA w Krakowie z dnia 11 października 2017 r., sygn. akt III SA/Kr 1076/17).

W stanie faktycznym niniejszej sprawy organy stanęły na stanowisku, że małoletnia L. M. wymaga specjalistycznych usług opiekuńczych w formie i zakresie wskazanym w zaświadczeniu Ośrodka dla Dzieci z Autyzmem "S." w W. z dnia [...] lipca 2018 r. Pomimo tego odmówiły przyznania tego świadczenia z kilku przyczyn. Po pierwsze stanęły na stanowisku, że organ pomocy społecznej nie dysponuje możliwością realizacji wnioskowanych specjalistycznych usług opiekuńczych dla dziecka w domu, gdyż brak jest możliwości zorganizowania tych usług w ramach kompetencji organu (na dzień dzisiejszy na terenie Miasta B. nie ma podmiotu, który miałby możliwość świadczenia pomocy w formie specjalistycznych usług opiekuńczych na rzecz dzieci z autyzmem w ich miejscu zamieszkania). Jako drugą przyczynę odmowy wskazały fakt znacznego zaspokojenia potrzeb dziecka poprzez starania rodziny – chodzi o rehabilitację w Dziecięcym Szpitalu Klinicznym w B. Trzecią zaś podstawą odmowy było powołanie się na przepisy art. 2 ust. 1 i art. 3 ust. 1 u.p.s. i stwierdzenie, że subsydiarny charakter wsparcia w formie specjalistycznych usług opiekuńczych w stosunku do własnych możliwości i uprawnień jednostki dodatkowo podkreśla ustawodawca wskazując, że w przypadku usług, których adresatem jest osoba w rodzinie, usługi te mogą być przyznane, jeżeli rodzina nie może jej takiej pomocy zapewnić. W tej mierze przytoczyły zaś fakt, iż dochód na osobę w trzyosobowej rodzinie wnioskodawcy wyniósł w listopadzie 2018 r. kwotę 6655,32 zł i przekroczył kryterium dochodowe wynoszące kwotę 528 zł.

Zdaniem Sądu niezasadne jest stanowisko organów w zakresie braku na terenie Miasta B. wyspecjalizowanych podmiotów (osób) mogących świadczyć pomoc w formie specjalistycznych usług opiekuńczych na rzecz dzieci z autyzmem w ich miejscu zamieszkania (zarzut skarżącego w tej mierze jest zasadny). Z Zarządzenia Prezydenta Miasta B. z dnia [...] lutego 2018 r., Nr [...], w sprawie rozstrzygnięcia otwartego konkursu ofert na realizację zadań publicznych w zakresie działalności na rzecz osób niepełnosprawnych na 2018 rok pn. "Rehabilitacja dzieci i młodzieży z autyzmem" wynika, że na terenie B. działa co najmniej 10 takich wyspecjalizowanych podmiotów, którym zaproponowano dofinansowanie w kwotach średnio po 30.000 zł. (k. 114 i 114 v. akt adm.). Dodatkowo z pisma UM w B. z dnia [...] grudnia 2018 r. wynika, że na przełomie grudnia 2018 r. – stycznia 2019 r. planowane jest przeprowadzenie takiego samego konkursu na świadczenia na 2019 r. Konkurs taki się odbył i rozstrzygnięto go Zarządzeniem Prezydenta Miasta B. z dnia [...] lutego 2019 r., Nr[...]. W aktach sprawy brak jest tego Zarządzenia, ale wskazano podmioty którym zaproponowano dofinansowanie).

W ocenie Sądu nie jest prawdą, jak wskazują organy, że z pisma UM w B. Departamentu Spraw Społecznych (k. 115 -115v. akt adm.) wynika, że "na terenie Miasta B. nie ma podmiotu, który na zlecenie gminy B. świadczyłby pomoc w formie specjalistycznych usług opiekuńczych dla dzieci z autyzmem". Z pisma tego wynika bowiem, że "z informacji przekazanych przez organizacje (Polski Komitet Pomocy Społecznej Zarząd Okręgowy oraz P. Oddział Okręgowy Polskiego Czerwonego Krzyża) wynika, że świadczą one usługi wyłącznie dla osób dorosłych i nie posiadają kadry wyspecjalizowanej w świadczeniu usług dla dzieci". Obok bowiem tych dwóch organizacji w piśmie wskazano 10 innych podmiotów objętych Zarządzeniem Prezydenta Miasta B. z dnia [...] lutego 2018 r., Nr[...], które to podmioty zostały dofinansowane w działalności "Rehabilitacja dzieci i młodzieży z autyzmem".

Dodatkowo zauważenia wymaga, że także NFZ w piśmie z dnia 5 grudnia 2018 r. poinformował organ, że "świadczenia opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień dla osób z autyzmem dziecięcym lub innymi całościowymi zaburzeniami w ramach ubezpieczenia zdrowotnego i zawartej z P. Oddziałem Wojewódzkim NFZ w B. realizuje Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej A. L. T. w B.

Jak z powyższego zatem widać, na terenie B. działają podmioty specjalizujące się w świadczeniu usług opiekuńczych na rzecz dzieci z autyzmem. Czy usługi takie świadczą w miejscu zamieszkania dziecka, to organ winien to ustalić chociażby w ten sposób, że się do tych podmiotów zwróci ze stosownym zapytaniem. Dodać do tego jeszcze trzeba, że kwestia powyższa jest obowiązkiem organu wynikającym z art. 18 ust. 1 pkt 3 u.p.s. Zadaniem bowiem organu w zakresie rozpoznawania spraw dotyczących przyznania specjalistycznych usług opiekuńczych jest precyzyjne ustalenie, czy i jakiego rodzaju usługi w danym przypadku są niezbędne, ustalenie zakresu tych usług, a następnie znalezienie podmiotu (instytucji bądź osoby ze specjalistycznym przygotowaniem zawodowym), który na zlecenie organu usługi te będzie realizował po możliwie najniższych kosztach (por. wyrok WSA w Gliwicach z dnia 2 października 2007 r., sygn. akt IV SA/Gl 1408/06).

Niezależnie jednak od faktu, że organ w postępowaniu niniejszym kwestii powyższych nie wyjaśnił, zarówno okoliczność ta, jak i pozostałe zarzuty skargi nie podważyły legalności wydanych przez organy rozstrzygnięć. Zauważenia bowiem wymaga, że jak trafnie wskazano w wyroku WSA w Poznaniu z dnia z dnia 30 maja 2019 r., sygn. akt II SA/Po 152/18, uprawnienia wynikające z przepisów ustawy o pomocy społecznej mają charakter jedynie subsydiarny, co oznacza, że uzupełniają środki, możliwości i uprawnienia własne osoby objętej systemem świadczeń z pomocy społecznej. Osoba uprawniona do uzyskania pomocy w postaci usług opiekuńczych nie może zatem oczekiwać, że ta forma pomocy zaspokoi jej wszelkie oczekiwania i doprowadzi do sytuacji, w której sama nie będzie zmuszona do wykorzystania własnych możliwości, umiejętności czy środków w pokonywaniu trudności i ułomności z jakimi się boryka.

W stanie faktycznym niniejszej sprawy uzyskiwany przez rodzinę wnioskodawcy dochód na osobę w tej rodzinie wyniósł w listopadzie 2018 r. kwotę 6655,32 zł, a zatem ponad dwunastokrotnie przekroczył kryteriom dochodowe określone w § 1 pkt 1 lit. b rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 lipca 2018 r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (Dz. U. z 2018 r., poz. 1358), w kwocie 528 zł. Zgodzić się zatem należy z organami, że przepis art. 2 ust. 1 u.p.s. statuuje podstawową zasadę pomocy społecznej - pomocniczości (subsydiarności). Pomoc społeczna powinna być udzielana jednostce czy rodzinie dopiero w sytuacji, gdy dana osoba wykorzysta własne zasoby i możliwości, przez które należy rozumieć nie tylko sytuację materialną, ale i właściwości psychofizyczne, kwalifikacje zawodowe, aktywność jednostki w rozwiązywaniu własnych i rodzinnych problemów oraz gotowość współdziałania w tym celu (por. wyrok NSA z dnia 28 października 2016 r., sygn. akt I OSK 431/15).

W uzupełnieniu powyższego organy trafnie zauważyły, że dziecko wnioskodawcy korzysta z zajęć w Dziecięcym Szpitalu Klinicznym w B., co pozwala mieć nadzieję, że przynajmniej w części otrzymuje ono odpowiednie zabiegi i rehabilitację. Ponadto z ustaleń organu I instancji wynika, że wszystkie żłobki miejskie są przygotowane do przyjęcia osób niepełnosprawnych, w tym Żłobek Miejski nr 1 Integracyjny posiada specjalistyczną kadrę prowadzącą indywidualny program wspierający rozwój dziecka w zależności od charakteru zaburzeń. Po przekroczeniu zaś przez dziecko wieku 2,5 r. życia, może ono uczęszczać do przedszkoli specjalistycznych, które funkcjonują na trenie B. (organ je wymienił), które są szczególnie przygotowane aby sprawować opiekę nad dziećmi posiadającymi orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego.

Jako niezasadne należy uznać pozostałe podniesione w skardze zarzuty. I tak niezasadny jest zarzut dotyczący naruszenia art. 52 ust. 2 u.s.p. w powiązaniu z interpretacją wyroku NSA z dnia 19 grudnia 2008 r., sygn. akt I OSK 147/08. W orzeczeniu tym bowiem NSA jednoznacznie wyjaśnił, że w sytuacji, gdy mimo podjętych przez Ośrodek starań nie udało się zatrudnić osoby posiadającej odpowiednie kwalifikacje zawodowe i w konsekwencji z tego powodu odmówiono na wnioskowany okres przyznania tych świadczeń, za słuszne uznać należy stanowisko Sądu, że wskazana okoliczność uzasadniała odmowę przyznania świadczenia.

Sąd w składzie niniejszym podziela powyższy pogląd. Dodać jednak od razu trzeba, że pogląd ten jest uzasadniony tylko wtedy, gdy organ obiektywnie nie jest w stanie zatrudnić podmiotu (osoby) posiadającego odpowiednie kwalifikacje zawodowe. Sytuacja taka może przykładowo mieć miejsce w jakiejś małej gminie, w której brak jest wykwalifikowanych specjalistów z poszczególnych dziedzin. Nie ma ona jednak miejsca w sprawie niniejszej, gdzie sam organ wymienia funkcjonujące podmioty specjalistyczne działające na jego terenie. Brak jednak podjęcia przez organ stosownych czynności w kierunku pozyskania współpracy z tymi podmiotami pozostaje bez wpływu na trafność rozstrzygnięcia z uwagi na kwestie opisane powyżej.

Jako niezasadny należy ocenić także zarzut naruszenia art. 7 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 1878). W ocenie skarżącego pomoc osobom upośledzonym jest czymś zupełnie innym niż pomoc o jaką się on ubiega dla swej córki.

Skarżący ma rację, że w art. 7 ust. 1 powyższej ustawy uregulowano, że dla dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo bez względu na stopień upośledzenia organizuje się naukę i zajęcia rewalidacyjno-wychowawcze, w szczególności w przedszkolach, szkołach, placówkach opiekuńczo-wychowawczych, ośrodkach rehabilitacyjno-wychowawczych, w domach pomocy społecznej i podmiotach leczniczych, a także w domu rodzinnym. Jednakże podkreślenia wymaga, że na podstawie art. 7 ust. 4 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego uchwalono rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 stycznia 2014 r. w sprawie zajęć rehabilitacji społecznej w domach pomocy społecznej dla osób z zaburzeniami psychicznymi (Dz. U. z 2014 r., poz. 250), zaś na podstawie art. 7 ust. 3 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego uchwalono rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 kwietnia 2013 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania zajęć rewalidacyjno-wychowawczych dla dzieci i młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim (Dz. U. z 2013 r., poz. 529). W obu rozporządzeniach mówi się o zaburzeniach psychicznych, a to oznacza, że ustawodawca uznaje zaburzenie psychiczne za upośledzenie umysłowe. Zasadnie zatem organ odwoławczy nawiązał do powyższych rozporządzeń, skoro zgodnie z art. 18 ust. 1 u.s.p. przedmiotem niniejszego postępowania jest organizowanie i świadczenie specjalistycznych usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Na marginesie można tylko wskazać, że to sam wnioskodawca we wniosku z dnia 7 listopada 2018 r. wniósł o przyznanie jego córce specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi.

Sąd nie podziela także ostatniego z zarzutów, tj. że organy nie zrozumiały jaką pomocą jest objęta córka wnioskodawcy i jakiej opieki wymaga. W zaświadczeniu z dnia 23 lipca 2018 r. rozpoznano u córki wnioskodawcy autyzm dziecięcy oznaczony symbolem F84.0. Organ I instancji prawidłowo przywołał rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 czerwca 2019 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień (Dz. U. z 2013 r., poz. 1386). W załączniku nr 6 zatytułowanym "Wykaz świadczeń gwarantowanych realizowanych w warunkach ambulatoryjnych psychiatrycznych i leczenia środowiskowego (domowego) oraz warunki realizacji tych świadczeń", w pkt 12 uregulowano, że "program terapeutyczno - rehabilitacyjny dla osób z autyzmem dziecięcym - zespół świadczeń udzielanych świadczeniobiorcom z rozpoznaniem autyzmu dziecięcego lub innych całościowych zaburzeń rozwoju (F84) i ich rodzinom w celu redukcji objawów psychopatologicznych, poprawy w funkcjonowaniu emocjonalnym, społecznym i poznawczym, poprawy w porozumiewaniu się werbalnym i niewerbalnym, usamodzielnienia i przygotowania do życia w wieku dorosłym; programem mogą być objęte również osoby powyżej 18 roku życia z tym rozpoznaniem; program jest realizowany przez zespół specjalistów i obejmuje: (a) wizyty terapeutyczne, polegające na indywidualnej terapii psychologicznej, (b) terapię i poradnictwo psychologiczne dla rodzin, (c) terapię zaburzeń mowy oraz porozumiewania się, (d) psychoedukację rodziców, (e) grupowe zajęcia terapeutyczne (grupy 5-10 świadczeniobiorców, minimum 2 osoby personelu) - łącznie dla jednego świadczeniobiorcy do 360 godzin leczenia w ciągu roku; program może być realizowany w poradniach zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży jako świadczenie dodatkowe, wyraźnie wyodrębnione od innych świadczeń udzielanych w poradni oraz jako świadczenie podstawowe w poradniach dla osób z autyzmem dziecięcym". Jak więc z powyższego widać, zarówno kwestia kwalifikacji schorzenia córki wnioskodawcy, czyli autyzmu dziecięcego (F84.0) jako zaburzenia psychicznego, jak i rodzaju i zakresu świadczeń z tym związanych, jest szczegółowo uregulowany przez ustawodawcę, a to oznacza, że w omawianym zakresie organy działały w granicach prawa.

Reasumując, zdaniem Sądu, podniesione w skardze zarzuty, mimo częściowej ich zasadności, okazały się niewystarczające do podważenia legalności zaskarżonych decyzji, gdyż postępowanie przed obu organami zostało przeprowadzone w sposób na tyle wyczerpujący, że wystarczyło to do prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy. Właściwie zgromadzono także i oceniono materiał dowodowy. Prawidłowo również zinterpretowano, mające zastosowanie w sprawie, przepisy. Sąd nie doszukał się też innych naruszeń przepisów prawa procesowego, które skutkowałyby koniecznością uchylenia zaskarżonych decyzji.

W tym miejscu podkreślenia tylko wymaga, że przedmiotowy wyrok sądowy nie stoi na przeszkodzie, aby wnioskodawca ubiegał się o przyznanie przedmiotowych świadczeń w kolejnym wniosku, przy zmianie stanu faktycznego chociażby w zakresie uzyskiwanego dochodu.

Mając powyższe na uwadze, na mocy art. 151 p.p.s.a., należało orzec jak w sentencji.