Postanowienie z dnia 1979-12-05 sygn. I CR 174/79

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CR 174/79

Postanowienie z dnia 5 grudnia 1979 r. 

W sprawie o uznanie skuteczności wyroku sądu zagranicznego strona pozwana musi mieć w pełni zagwarantowaną realną możność zgłoszenia zarzutów merytorycznych we właściwym czasie i we właściwej formie w postępowaniu przed sądem zagranicznym. Ocena, czy strona pozwana nie była pozbawiona możności obrony, nie ogranicza się do badania zagranicznego prawa procesowego. Nawet zawiadomienie tej strony o rozprawie w sposób zgodny z zagranicznym prawem samo przez się nie oznacza, że nie była ona pozbawiona możności obrony. Ocena kwestii pozbawienia możności obrony następuje przy uwzględnieniu podstawowych zasad porządku prawnego w PRL, mianowicie - przy uwzględnieniu jednej z naczelnych zasad rządzących polskim prawem procesowym, do których należy zasada równouprawnienia stron.

Przewodniczący: Sędzia SN R. Czarnecki (sprawozdawca). Sędziowie SN: J. Ignatowicz, Z. Wasilkowska.

Sąd Najwyższy, przy udziale Prokuratora Prokuratury Generalnej, K. Dłużniewskiej, po rozpoznaniu sprawy z wniosku Stanisława Z. z udziałem Jadwigi Z. o uznanie skuteczności na obszarze Polski wyroku Sądu Wyższego dla powiatu Fairfield w Bridgeport, na skutek rewizji wnioskodawcy od postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Warszawie z dnia 7 grudnia 1978 r.

oddalił rewizję.

Uzasadnienie

Stanisław Z. domaga się uznania skuteczności na obszarze Polski wyroku Sądu Wyższego dla powiatu Fairfield w Bridgeport Stanu Connecticet, USA, z dnia 18.XII.1973 r., orzekającego rozwód jego małżeństwa z Jadwigą Z., z domu - K., zawartego w Warszawie w dniu 15.X.1956 r.

Według ustaleń i wniosków Sądu Wojewódzkiego w dniu 1.VIII.1973 r. wysłano do Jadwigi Z. zawiadomienie o rozprawie wyznaczonej na dzień 4.VIII.1973 r. Zawiadomienie zawierało w szczególności wezwanie do wypełnienia przed dniem rozprawy lub w tym dniu wobec sekretarza Sądu w Bridgeport oświadczenia o stawiennictwie, osobiście lub przez pełnomocnika, i do udzielenia odpowiedzi na zarzuty Stanisława Z. Zawiadomienie (wezwanie) Jadwiga Z. otrzymała po dniu 4.VIII.1973 r. wobec czego, nie podjęła korespondencji z Sądem w Bridgeport. Termin doręczenia Jadwidze Z. wezwania oraz jego treść uzasadniają stanowisko, że Jadwiga Z. wezwania oraz jego treść uzasadniają stanowisko, że Jadwiga Z. była pozbawiona możności obrony. Już z tej przyczyny wniosek ulega oddaleniu.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Obowiązujący system uznawania orzeczeń sądów zagranicznych (art. 1145 i nast. k.p.c.) polega na ograniczonej kontroli postępowania przed sądem zagranicznym oraz orzeczenia tego sądu, mianowicie - na kontroli jedynie z punktu widzenia przesłanek wymienionych w art. 1146 k.p.c., z założeń zaś wspomnianego systemu wypływa niedopuszczalność kontroli merytorycznej zasadności orzeczenia sądu zagranicznego.

W konsekwencji, strona pozwana nie może przenosić merytorycznego wyjaśnienia okoliczności sprawy i zasadności żądania przed sąd polski oceniający dopuszczalność uznania orzeczenia sądu zagranicznego, lecz powinna zgłosić w postępowaniu przed sądem zagranicznym wszystkie merytoryczne zarzuty przeciwko żądaniu strony powodowej. Strona pozwana musi więc mieć w pełni zagwarantowaną, realną możność zgłoszenia tych zarzutów we właściwym czasie i we właściwej formie w postępowaniu przed sądem zagranicznym. Dlatego spośród przesłanek art. 1146 k.p.c. szczególnie doniosłe okazuje się wymaganie, żeby strona pozwana nie była pozbawiona możności obrony (art. 1146 § 1 pkt 3 k.p.c.).

Ocena, czy strona pozwana nie była pozbawiona możności obrony, nie ogranicza się do badania zagranicznego prawa procesowego. Nawet więc zawiadomienie tej strony o rozprawie w sposób zgodny z zagranicznym prawem samo przez się nie oznacza, że nie była ona pozbawiona możności obrony. Ocena kwestii pozbawienia możności obrony następuje przy uwzględnieniu podstawowych zasad porządku prawnego PRL, mianowicie - przy uwzględnieniu jednej z naczelnych zasad rządzących polskim prawem procesowym, do których należy zasada równouprawnienia stron. Zasada ta polega zwłaszcza na zapewnieniu stronie możności przedstawienia w procesie swych twierdzeń, a także - na pouczeniu jej o skutkach niedokonania czynności procesowej i niestawiennictwa na posiedzenie sądowe.

Ponadto ocena pozbawienia możności obrony następuje na tle konkretnej sytuacji, w której się strona znalazła. Stąd w sprawie dla tej oceny nie bez znaczenia jest wezwanie uczestniczki do udzielenia odpowiedzi na zarzuty powoda w przeddzień lub w dzień rozprawy, osobiście lub przez pełnomocnika, bez pouczenia uczestniczki o skutkach niedokonania tej czynności w tym terminie i w tej formie oraz bez pouczenia, że w razie niestawiennictwa na rozprawę, dalsze zawiadomienia nie będą już doręczane.

W każdym razie, strona pozwana zostaje pozbawiona możności obrony, jeżeli w okresie pomiędzy datą doręczenia zawiadomienia i wezwania na rozprawę a terminem rozprawy nie jest w stanie, w normalnym toku czynności zrealizować swej obrony, tj. w sytuacji, gdy forma pisma procesowego jest właściwa, uzyskać tłumaczenia doręczonego jej pisma, zasięgnąć porady prawnej, zlecić opracowania lub opracować pismo procesowe obejmujące stosowne zarzuty i w terminie dostatecznie długim przed dniem rozprawy nadać to pismo w polskim urzędzie pocztowym. Strona ta zostaje tym bardziej pozbawiona możności obrony, jeżeli doręczenie zawiadomienia i wezwania na rozprawę było opóźnione, mianowicie - nastąpiło po terminie rozprawy.

Skoro wiec Sąd Wojewódzki niewadliwie przyjął, że uczestniczka była pozbawiona możności obrony, orzeczenie Sądu Wyższego dla powiatu Fairfield w Bridgeport nie może być uznane za skuteczne na obszarach Polski. Rewizja wnioskodawcy ulega więc oddaleniu.

OSNC 1980 r., Nr 5, poz. 100