Uchwała z dnia 1988-09-21 sygn. III AZP 13/88

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Tezy

Inwestor zastępczy występujący z wnioskiem o wywłaszczenie gruntów rolnych na cele nierolnicze nie jest nabywcą tych gruntów w rozumieniu art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1971 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji gruntów /Dz.U. nr 27 poz. 249/.

Sentencja

Sąd Najwyższy w sprawie ze skargi Wojewódzkiej Dyrekcji Inwestycji w C. na decyzję Głównego Geodety Wojewódzkiego w C. z dnia 18 sierpnia 1986 r. w przedmiocie naliczenia należności za nabycie gruntów rolnych na cele nierolnicze po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie postanowieniem z dnia 18 maja 1988 r. II SA 1783/87 do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 Kpc:

Czy inwestor zastępczy - Dyrekcja Rozbudowy Miast i Osiedli Wiejskich albo Wojewódzka Dyrekcja Inwestycji - występujący z wnioskiem o wywłaszczenie gruntów rolnych na cele nierolnicze jest ich nabywcą w rozumieniu art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1971 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji gruntów /Dz.U. nr 27 poz. 249/, zobowiązanym do uiszczenia należności i opłat z tytułu zmiany przeznaczenia tychże gruntów?

podjął następującą uchwałę:

Uzasadnienie

Usługowa Spółdzielnia Pracy w C. jako inwestor bezpośredni zawarła umowę o zastępstwo inwestycyjne z Wojewódzką Dyrekcją Miast i Osiedli Wiejskich w C., która jako inwestor zastępczy wystąpiła o wywłaszczenie działek rolnych na cele nierolnicze.

Decyzją z dnia 26 marca 1981 r. Prezydent Miasta C. wywłaszczył działki na rzecz Państwa, a następnie przekazał je w użytkowanie wymienionej Usługowej Spółdzielni, która zamierzała tam wybudować przychodnię lekarską. W wyniku rezygnacji Spółdzielni z tej inwestycji przedmiotowe działki wróciły do zasobów Zarządu Gospodarki Terenami Urzędu Miasta C.

Decyzją z dnia 20 czerwca 1986 r. Prezydent Miasta C. obciążył Wojewódzką Dyrekcję Inwestycji, jako następcę prawnego Wojewódzkiej Dyrekcji Miast i Osiedli, opłatą z tytułu nabycia gruntów rolnych na cele nierolnicze z powołaniem się na art. 10 ustawy z dnia 26 października 1971 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji gruntów /Dz.U. nr 27 poz. 249/. Decyzja ta została utrzymana w mocy przez organ II instancji, a rozpoznając skargę na decyzję organu odwoławczego Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie przedstawił sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne przytoczone w sentencji uchwały.

Zdaniem NSA, inwestor zastępczy podejmuje w ramach umowy o zastępstwo inwestycyjne czynności w imieniu i na rzecz inwestora bezpośredniego i nie może być w rozumieniu art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1971 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji gruntów /Dz.U. nr 27 poz. 249/ uznany za nabywcę gruntów rolnych wywłaszczonych na cele inwestycyjne.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Istota zagadnienia sprowadza się do dokonania wykładni artykułu 10 ust. 1 powołanej ustawy o ochronie gruntów rolnych. Według tego przepisu nabywca gruntów rolnych lub leśnych przeznaczonych na cele nierolnicze lub nieleśne, nabywanych w drodze cywilnoprawnej, na podstawie przepisów o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości, uiszcza na rzecz Skarbu Państwa należność z tytułu nabycia gruntów rolnych lub leśnych oraz stałą opłatę roczną z tytułu ich użytkowania. Przepis ten odmiennie niż art. 13 obecnie obowiązującej ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych /Dz.U. 1982 nr 11 poz. 79/ wiązał sprawę wyłączenia gruntu z produkcji rolnej z nabyciem tego gruntu w drodze czynności cywilnoprawnych, wywłaszczeniem, przekazaniem nieruchomości, jednakże przepisy tej ustawy nie zawierają ustawowej definicji pojęcia nabywcy. Jeśli się zważy, że przewidziane w ustawie obciążenie związane z wyłączeniem gruntów z produkcji rolnej, mające przeciwdziałać wyłączeniu gruntów, dotyczy wszystkich osób fizycznych i prawnych, w tym także jednostek gospodarki uspołecznionej, przyjąć należy, że nabywcą jest osoba fizyczna bądź prawna, która w następstwie wyłączenia będzie wykorzystywała grunt na inne cele nie związane z produkcją rolną.

W stanie faktycznym sprawy, na tle którego powstało zagadnienie prawne, chodzi o wywłaszczenie gruntów rolnych na cele inwestycyjne. A zatem przy rozważaniu tego zagadnienia wymaga wyjaśnienia kwestia, kto staje się nabywcą gruntów wywłaszczeniowych. Kwestię tę z uwagi na datę decyzji wywłaszczeniowej należy rozważać na gruncie przepisów ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości /Dz.U. 1974 nr 10 poz. 64/. Zgodnie z art. 2 tej ustawy właścicielem wywłaszczonego gruntu staje się Państwo. Tereny państwowe stosownie do art. 8-10 ustawy z dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach /t.j. Dz.U. 1969 nr 22 poz. 159/ były przekazywane podmiotom cywilnym w użytkowanie lub użytkowanie wieczyste. Przepisy te w zestawieniu z przepisami omawianej ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych, które wiążą obowiązek uiszczenia opłat z faktem nabycia gruntów rolnych dla celów nierolniczych, prowadzą do wniosku, że przez nabycie należy rozumieć otrzymanie w użytkowanie lub użytkowanie wieczyste gruntu rolnego /leśnego/ z przeznaczeniem na cele nie związane z produkcją rolną lub leśną.

W konsekwencji jedynie logiczny wniosek, jaki można wyprowadzić z art. 10 omawianej ustawy o ochronie gruntów rolnych, jest taki, że podmiotem zobowiązanym do uiszczenia opłat z tytułu wyłączenia gruntów z produkcji rolnej, jest osoby nabywająca grunt na własność, w użytkowanie wieczyste.

Inwestor zastępczy kryteriom tym nie odpowiada. Stosownie do par. 1 ust. 1 pkt. 1 lit. "a" rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 kwietnia 1984 r. w sprawie określenia rodzajów przedsiębiorstw państwowych, zakładów i innych jednostek państwowych, podległych radom narodowym poszczególnych stopni /Dz.U. nr 25 poz. 127/ wojewódzkie dyrekcje inwestycji są zakładami obsługi inwestycyjnej i działają w imieniu inwestora bezpośredniego, na podstawie zawartej z nim umowy o zastępstwo inwestycyjne. Inwestor zastępczy występuje o wywłaszczenie gruntów rolnych na potrzeby inwestycji inwestora bezpośredniego, działa więc w imieniu i na rzecz inwestora bezpośredniego. Nie obejmuje wyłączonych gruntów we władanie i nie wykorzystuje ich na cele nie związane z produkcją rolną. Nie jest zatem nabywcą tych gruntów w rozumieniu art. 10 omawianej ustawy o ochronie gruntów rolnych.

Za takim rozwiązaniem przemawia też unormowanie art. 12 tej ustawy, według którego należność z tytułu nabycia gruntu i opłaty roczne uiszczane w okresie budowy obiektów stanowią element kosztów inwestycji, które ponosi inwestor bezpośredni.

Z tych względów na przedstawione zagadnienie prawne udzielono odpowiedzi jak w sentencji.