Wyrok z dnia 1979-07-17 sygn. IV CR 232/79

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV CR 232/79

Wyrok z dnia 17 lipca 1979 r.

Termin tygodniowy do uiszczenia wpisu od pozwu, przewidziany w art. 16 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 24, poz. 110), może być przywrócony (art. 168 § 1 k.p.c.).

Przewodniczący: Sędzia SN F. Wesely.

Sędziowie SN: S. Rudnicki, H. Ciepła (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu sprawy z powództwa Zbigniewa K. przeciwko Elżbiecie K. i Markowi K. o zaprzeczenie ojcostwa, na skutek rewizji powoda od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Katowicach z dnia 28 grudnia 1978 r.

uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Wojewódzkiemu w Katowicach do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania rewizyjnego.

Uzasadnienie

W pozwie wniesionym w dniu 23.IX.1978 r. powód wnosił zaprzeczenie ojcostwa w stosunku do małoletniego Marka K. urodzonego 24.III.1978 r.

Zarządzeniem przewodniczącego z dnia 27.IX.1978 r. został on wezwany do uiszczenia wpisu od pozwu. Zakreślony termin tygodniowy do uiszczenia tego wpisu upłynął dnia 7.X.1978 r., a powód wpis uiścił 12.X.1978 r.

Zarządzeniem przewodniczącego z dnia 20.X.1978 r. zarządzono zwrot pozwu, jednakże zarządzenie to nie zostało wykonane i wyznaczono termin rozprawy na dzień 11.XII.1978 r. W dniu 12.XII.1978 r. powód złożył wniosek o przywrócenie terminu do uiszczenia wpisu od pozwu, który nie został rozpoznany.

Sąd Wojewódzki po przeprowadzeniu dowodu z przesłuchania stron, w trakcie którego powód przyznał, że utrzymywał z żoną stosunki cielesne w okresie koncepcyjnym przed urodzeniem małoletniego Marka - wyrokiem z dnia 28.XII. 1978 r. powództwo oddalił, przyjmując, że zostało wniesione po upływie terminu zawitego z art. 63 k.r.o. Jako alternatywną podstawę oddalenia powołał przepis art. 67 k.r.o.

W rewizji opartej na podstawach z art. 368 pkt 1 i 2 k.p.c. powód wnosi o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa - ewentualnie jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rewizja zasługuje na uwzględnienie.

Rozstrzygnięcie sprawy co do meritum uzależnione było od uprzedniego rozpoznania wniosku o przywrócenie terminu do uiszczenia wpisu od pozwu.

W związku z tym wyłania się zagadnienie, czy z mocy art. 168 § 1 k.p.c. dopuszczalne jest przywrócenie terminu do uiszczenia wpisu od pozwu.

Rozstrzygnięcie tego zagadnienia zależy od wstępnego wyjaśnienia kwestii, czy uiszczenie opłaty jest czynnością procesową i czy jej nieuiszczenie od pozwu wywoła dla strony ujemne skutki procesowe.

Przepisy art. 126 i 187 § 1 k.p.c. traktujące o warunkach formalnych pozwu, nie wymieniają uiszczenia opłaty jako jego warunku, a zatem uiszczenie tej opłaty nie może być uważane za uzupełnienie pozwu.

Obowiązek uiszczenia opłaty został unormowany odrębnymi przepisami o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, które regulują w sposób samodzielny negatywne skutki jej nieuiszczenia (art. 15 i 16 u. o k.s.).

Przepisy tej ustawy nie regulują natomiast w sposób samodzielny przywrócenia terminu do uiszczenia opłaty, odsyłają w przepisie art. 28 do stosowania w postępowaniu dotyczącym kosztów przepisów k.p.c.

Wobec takiego unormowania wyłania się zagadnienie, czy do spraw nie uregulowanych przepisami ustawy o kosztach sądowych można stosować przepisy k.p.c. bez ograniczenia. W kwestii tej wykładnia werbalna art. 28 u. o k.s. zdaje się przemawiać za udzieleniem odpowiedzi twierdzącej. Przepis ten zawierając cytowane odesłanie nie wprowadza bowiem w tym względzie jakichkolwiek ograniczeń czy wyłączeń, poza zastrzeżeniem, "jeżeli ustawa nie stanowi inaczej". Skoro przepisy ustawy o kosztach sądowych w ogóle nie regulują zagadnienia przywrócenia terminu do uiszczenia opłaty, w tym przedmiocie - w konsekwencji powyższych rozważań - dopuszczalne jest stosowanie przepisu art. 168 § 1 i 2 k.p.c.

Ponieważ w świetle przepisu art. 168 § 2 k.p.c. niedopuszczalne jest przywrócenie terminu w sytuacji, gdy jego uchybienie nie pociąga za sobą ujemnych skutków procesowych, wyjaśnienia wymaga kolejna kwestia - czy nieuiszczenie wpisu od pozwu wywoła dla strony ujemne skutki procesowe.

Rozważając tę kwestię stwierdzić należy, że wniesienie pozwu jest czynnością procesową o szczególnym znaczeniu, gdyż wszczyna proces. Z aktem tym wiążą się nie tylko skutki materialnoprawne (przerwa biegu przedawnienia, terminów zawitych), ale też skutki procesowe, chociażby w zakresie właściwości sądu, konieczności podjęcia nowych czynności procesowych w przypadku jego zwrotu i związanych z tym kosztów.

Ujemne skutki procesowe, o jakich mowa w przepisie art. 168 § 2 k.p.c., w świetle orzecznictwa i doktryny obejmują konsekwencje, które wpływają ujemnie na sytuację strony w procesie, bez względu na to, czy uchybienie terminu wpłynie ujemnie na wynik sporu.

Skuteczność wniesienia pozwu zależy między innymi od uiszczenia wpisu (poza przypadkami zwolnienia od wpisu). Uiszczenie wpisu jest traktowane przez powołane wyżej przepisy o kosztach sądowych jako odrębna czynność od samego wniesienia pozwu. Odrębny charakter tej czynności potwierdza też zawarte w art. 28 u. o k.s. odesłanie do przepisów k.p.c., przy zastosowaniu którego przywrócenie terminu do uiszczenia wpisu dopuszczalne jest na tych samych zasadach co przywrócenie terminu do dokonania czynności procesowej. Nie można więc uważać, by żądanie przywrócenia terminu do uiszczenia wpisu od pozwu w istocie zmierzało do przywrócenia terminu do wniesienia pozwu. Dlatego też Sąd Najwyższy w obecnym składzie nie podziela poglądu Sądu Najwyższego wyrażonego w orzeczeniu z dnia 12.VII.1957 r. (I CZ 131/57, OSPiKA 1958, poz. 103).

Skoro więc z wniesieniem pozwu wiążą się ujemne skutki procesowe, a nieuiszczenie wpisu powoduje zwrot pozwu, tym samym spełniona jest przesłanka ujemnych skutków procesowych z art. 168 § 2 k.p.c. warunkująca dopuszczalność przywrócenia terminu.

Dopuszczalność przywrócenia terminu do uiszczenia wpisu od pozwu można też przyjąć na tych samych zasadach, na jakich przyjęto w orzecznictwie (por. orzeczenie z dnia 20.I.1967 r. I CZ 149/66, OSPiKA 1968, poz. 56) dopuszczalność przywrócenia terminu do uzupełnienia braków formalnych pozwu, mimo iż uiszczenie wpisu nie można uważać za brak formalny.

Przeciwne rozwiązanie stwarzałoby niczym nie dającą się uzasadnić rozbieżność między brakami formalnymi pozwu (art. 130 § 1 k.p.c.) a brakiem opłaty, z którym skutki wniesienia pozwu - tak samo jak przy brakach formalnych - pozostają w zawieszeniu. Za przyjętym rozwiązaniem przemawia identyczny tryb postępowania przy nieuzupełnieniu braków formalnych pozwu (art. 130 § 2 k.p.c.) z trybem przy nieuiszczeniu wpisu (art. 16 u. o k.s.).

Niezależnie od tego przyjęcia odmiennego rozwiązania stawiałoby powoda w niekorzystnej sytuacji - utraciłby bowiem roszczenie. Prawo procesowe służy ochronie stosunków materialnoprawnych. Dlatego prawo to musi także normować bezpośrednie skutki materialnoprawne czynności procesowych. W zakresie, w jakim przepisy proceduralne to czynią, istnieje więc ścisły związek (iunotim) między skutkiem procesowym i nierozerwalnie z nim związanym skutkiem materialnoprawnym.

Rozważania powyższe uzasadniają tezę, że termin tygodniowy do uiszczenia wpisu od pozwu, przewidziany w art. 16 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, może być przywrócony (art. 168 § 1 k.p.c.).

Dopuszczalność przywrócenia tego terminu nie przekreśla przepis art. 117 § 3 k.c. Nieuwzględnienie bowiem przez Sąd upływu terminu zapobiega tylko ujemnym skutkom materialnoprawnym, natomiast nie zapobiega związanym ze zwrotem pozwu - ujemnym skutkom procesowym. Nadto stosowanie przez analogię przepisu art. 117 § 3 k.c. do spraw o zaprzeczenie ojcostwa w świetle orzecznictwa nie jest dopuszczalne (por. orzeczenie z dnia 26.VI.1966 r. - OSNCP 1967, poz. 75).

Słuszności tej tezy nie podważają też argumenty o niedopuszczalności przywrócenia terminu prawa materialnego i nieprzysługiwaniu zażalenia na odmowę przywrócenia terminu do uiszczenia wpisu od pozwu (art. 394 § 1 k.p.c.). Przyjęte rozwiązanie nie zakłada bowiem dopuszczalności przywrócenia terminu do wniesienia samego pozwu, przepisy zaś k.p.c. w wielu innych przypadkach nie przewidują zażalenia na postanowienia Sądu I instancji.

W tych warunkach zarzuty rewizji należało uznać za uzasadnione i zaskarżony wyrok uchylić (art. 387 k.p.c.).

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd powinien rozpoznać wniosek o przywrócenie terminu do uiszczenia wpisu od pozwu, a w przypadku jego uwzględnienia poczynić ustalenia konieczne do merytorycznego rozstrzygnięcia w rozumieniu art. 67 k.r.o., których z naruszeniem przepisów art. 3 § 2 i art. 316 § 1 k.p.c. nie dokonał.

Z tych względów orzeczono jak w sentencji.

OSNC 1980 r., Nr 1-2, poz. 16