Wyrok z dnia 1979-04-19 sygn. I PR 16/79

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I PR 16/79

Wyrok z dnia 19 kwietnia 1979 r. 

Zespół opieki zdrowotnej będący samodzielną jednostką organizacyjną zespalającą wszystkie lub niektóre placówki służby zdrowia działające na określonym obszarze jest zakładem pracy w rozumieniu art. 3 k.p.

Nie są natomiast zakładem pracy jednostki organizacyjne wchodzące w skład zespołu, chyba że w statucie tego zespołu przewidziane są - i w praktyce realizowane - dla kierowników tych jednostek organizacyjnych uprawnienia do nawiązywania, zmiany i rozwiązania stosunku pracy; wówczas są one zakładem pracy w rozumieniu przepisów kodeksu pracy.

Przewodniczący: sędzia SN T. Szymanek (sprawozdawca). Sędziowie SN: W. Dębicka, A. Grymaszewski.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 6 kwietnia 1979 r. sprawy z wniosku Henryka S. przeciwko Zespołowi Opieki Zdrowotnej w D. o wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy na skutek odwołania wnioskodawcy i pozwanego Zespołu od wyroku Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze z siedzibą w Sulechowie z dnia 20 grudnia 1978 r. zmienił zaskarżony wyrok i oddalił wniosek.

Uzasadnienie

Wnioskodawca we wniosku skierowanym do zakładowej komisji rozjemczej domagał się zasądzenia od pozwanego Zespołu Opieki Zdrowotnej w D. wynagrodzenia za okres urlopu wypoczynkowego pozwanego oraz okres jego nieobecności w pracy spowodowanej szkoleniem zawodowym z tytułu pracy dodatkowej w zespole wyjazdowym działu pomocy doraźnej.

Komisja rozjemcza na podstawie art. 263 k.p. przedstawiła sprawę Okręgowemu Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze w celu przyjęcia jej do rozpoznania.

Sąd ten przyjął sprawę do rozpoznania i wyrokiem z dnia 20 grudnia 1978 r. ustalił, że wnioskodawca nabył prawo do wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy za rok 1974 z uwzględnieniem wynagrodzenia pobieranego w zespole wyjazdowym działu pomocy doraźnej na podstawie umowy o pracę dodatkową, oddalił roszczenie o wynagrodzenie za okres nieobecności w pracy spowodowanej specjalistycznym szkoleniem zawodowym i orzekł o kosztach procesu.

W uzasadnieniu powyższego wyroku Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca był zatrudniony z pozwanego w charakterze lekarza w szpitalu w okresie od 1 lipca 1973 r. do 31 lipca 1977 r.

Na podstawie dodatkowej umowy o pracę z dnia 30 lipca 1973 r. (zmodyfikowanej 20 sierpnia 1973 r.) wnioskodawca został zatrudniony dodatkowo w dziale pomocy doraźnej pozwanego jako lekarz w zespole wyjazdowym. Umowa ta określała, że wnioskodawca jest obowiązany pełnić dyżury w zespole wyjazdowym w terminach określonych w harmonogramie (grafiku dyżurów) i że z tego tytułu przysługiwać mu będzie wynagrodzenie wynikające ze stawki osobistego zaszeregowania, ustalone na podstawie efektywnie przepracowanych godzin.

W tym samym okresie wnioskodawca był zatrudniony również w przychodni rejonowej, która także była jednostką organizacyjną pozwanego zespołu.

Bezsporne jest między stronami, że wnioskodawca nie otrzymał od pozwanego z tytułu pracy dodatkowej w zespole wyjazdowym działu pomocy doraźnej ekwiwalentu za urlop za rok 1974 oraz wynagrodzenia za okres nieświadczenia pracy spowodowanego udziałem w szkoleniu specjalistycznym.

Ustalając, że wnioskodawca nabył prawo do wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy za rok 1974 z tytułu pracy w zespole wyjazdowym działu pomocy doraźnej, Sąd ten powołał się na § 6 ust. 1 pkt 4 a rozporządzenia Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z dnia 21 października 1974 r. w sprawie pracowniczych urlopów wypoczynkowym (Dz. U. Nr 43, poz. 259) oraz na § 24 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 września 1972 r. w sprawie uposażenia pracowników zakładów społecznych służby zdrowia, zakładów pomocy społecznej i zakładów rehabilitacji zawodowej inwalidów (Dz. U. Nr 37, poz. 246). Nie nabył on natomiast - twierdzi Sąd Pracy - prawa do urlopu z tytułu pracy w zespole wyjazdowym.

Prawo do urlopu wypoczynkowego z tytułu dodatkowego zatrudnienia nabywa tylko taki pracownik, który wykonuje pracę w innym zakładzie pracy, tj. nie w macierzystym zakładzie.

Jeśli zaś chodzi o roszczenie o wynagrodzenie za okres specjalistycznego szkolenia zawodowego, to - zdaniem sądu - jego wysokość została ograniczona na podstawie § 5 pkt 2 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 3 sierpnia 1954 r. w sprawie powoływania lekarzy na dokształcenie zawodowe (Dz. U. Nr 48, poz. 231) do wynagrodzenia otrzymanego przez wnioskodawcę z tytułu zatrudnienia w pełnym wymiarze godzin. W takiej zaś wysokości wnioskodawca otrzymał wynagrodzenie z tytułu zatrudnienia w szpitalu, nie nabył zaś prawa do wynagrodzenia dodatkowego z tytułu zatrudnienia go w zespole wyjazdowym.

Powyższe orzeczenie zaskarżyły obie strony: wnioskodawca w części oddalającej jego roszczenie o wynagrodzenie - obliczone na podstawie średniego wynagrodzenia za trzy poprzedzające miesiące - za pracę w zespole wyjazdowym za okres szkolenia zawodowego, tj. od 1 do 20.X.1974 r., od 17.V. do 13.VI.1976 r. i od 1.IX. do 4.X.1976 r., oraz pozwany zespół w części ustalającej, iż wnioskodawca nabył prawo do wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy za 1974 r. z uwzględnieniem wynagrodzenia pobieranego w zespole wyjazdowym działu pomocy doraźnej. Wnioskodawca zarzuca Sądowi rażące naruszenie § 5 pkt 2 wymienionego wyżej rozporządzenia Ministra Zdrowia i wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku oraz zasądzenie na jego rzecz dochodzonego roszczenia.

Pozwany zespół zarzucił Sądowi naruszenie § 6 wymienionego wyżej rozporządzenia Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z dnia 21 października 1974 r. przez błędne jego zastosowanie. Zdaniem skarżącego w sprawie ma zastosowanie § 24 ust. 2 wyżej wymienionego rozporządzenia Rady Ministrów, według którego roszczenie wnioskodawcy nie może być uwzględnione. Wniósł on o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie wniosku.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Dla oceny roszczeń wnioskodawcy niezbędne jest określenie pojęcia zakładu pracy, a w szczególności - czy każda z jednostek organizacyjnych zatrudniających wnioskodawcę była jego pracodawcą. Odpowiedzi na powyższą wątpliwość należy szukać w przepisach rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 20 lutego 1973 r. w sprawie organizacji zespołów opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 7, poz. 52) obowiązującego od dnia 17 lipca 1978 r. oraz obecnie obowiązującego rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 czerwca 1975 r. w sprawie organizacji i zadań zakładów opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 25, poz. 134). W myśl powyższych przepisów zadaniem zespołu opieki zdrowotnej, jako jednostki organizacyjnej, jest zapewnienie na obszarze danego obwodu zapobiegawczo-leczniczego opieki zdrowotnej podstawowej oraz opieki specjalistycznej.

Zespół opieki zdrowotnej będący samodzielną jednostką organizacyjną zespalającą wszystkie lub niektóre placówki służby zdrowia działające na określonym obszarze jest zakładem pracy w rozumieniu art. 3 k.p.

Nie są natomiast zakładem pracy jednostki organizacyjne wchodzące w skład zespołu, chyba że w statucie tego zespołu przewidziane są - i w praktyce realizowane - dla kierowników tych jednostek organizacyjnych uprawnienia do nawiązywania, zmiany i rozwiązywania stosunku pracy; wówczas są one zakładem pracy w rozumieniu przepisów kodeksu pracy.

Z definicji zakładu pracy zawartej w art. 3 k.p. wynika, że jednostka organizacyjna może być uznana za zakład pracy, gdy spełnia jednocześnie dwa wymagania: posiada odpowiadającą zakładowi pracy formę organizacyjną, obejmującą substrat osobowy i techniczny potrzebny do wykonywania określonego rodzaju działalności i związanego z tym procesu pracy, oraz ma zdolność zatrudniania pracowników oraz dokonywania czynności prawnych w zakresie stosunków pracy.

Wymagania te spełnia pozwany Zespół Opieki Zdrowotnej, gdyż tylko on ma zdolność zatrudnienia pracowników oraz dokonywania czynności prawnych w zakresie stosunku pracy. Nie mają natomiast tej zdolności jednostki organizacyjne wchodzące w skład pozwanego zespołu.

W świetle powyższego zapatrywania nie można podzielić poglądu Okręgowego Sądu Pracy, że praca wnioskodawcy w zespole wyjazdowym działu pomocy doraźnej miała charakter dodatkowego zatrudnienia, mimo że strony tego stosunku tak to zatrudnienie określiły.

W okresie pełnienia przez wnioskodawcę dyżurów w zespole wyjazdowym obowiązywało zarządzenie nr 81 Prezesa Rady Ministrów z dnia 19 października 1973 r. w sprawie zatrudnienia pracowników w dodatkowych miejscach pracy oraz warunków zawierania z pracownikami umów zleceń i umów o dzieło. W świetle przepisów tego zarządzenia nie było przeciwwskazania do podjęcia zatrudnienia przez lekarza u tego samego pracodawcy, pod warunkiem jednak, aby łączny wymiar zatrudnienia w jednostkach resortu zdrowia i opieki społecznej nie przekraczał 54 godzin tygodniowo. Obecnie dodatkowe zatrudnienie określonych kategorii pracowników służby zdrowia w tym samym zakładzie pracy regulują przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1974 r. w sprawie niektórych obowiązków i uprawnień pracowników zatrudnionych w zakładach służby zdrowia (Dz. U. Nr 51, poz. 326).

Z obu tych aktów prawnych nie wynika zakaz dodatkowego zatrudnienia lekarza w tym samym zakładzie pracy i wbrew stanowisku Okręgowego Sądu Pracy, wyrażonemu w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, pracownik podejmujący dodatkowe zatrudnienie nabywa prawo do urlopu wypoczynkowego z tytułu dodatkowej pracy (zob. uchwały powiększonego składu Sądu Najwyższego z dnia 27.I.1977 r. V PZP 5/76, OSNCP 1977, z. 4, poz. 63 oraz uchwała z dnia 6.II.1979 r. V PZP/5/78 - nie publikowana). Jednakże wymienione wyżej przepisy prawa nie mają zastosowania do wnioskodawcy, a to ze względu na treść § 24 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 września 1972 r., który statuuje, że "wynagrodzenie za dyżury zakładowe i za gotowość do pracy nie podlega wliczeniu do wynagrodzenia za okres urlopu i innej nieobecności w pracy". Innymi słowy, czasu za pełnienie dyżurów zakładowych oraz za dodatkową pracę w zespołach wyjazdowych pomocy doraźnej nie wlicza się do czasu pracy (§ 12 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1974 r.). W świetle takiego uregulowania prawnego pozwany zespół nie mógł zawrzeć z wnioskodawcą umowy o dodatkowe zatrudnienie, jedynie zlecić mu jako lekarzowi zatrudnionemu w tej samej jednostce organizacyjnej pełnienie dyżuru w zespole wyjazdowym działu pomocy doraźnej za wynagrodzeniem wynikającym ze szczególnego przepisu prawa.

Przez dyżur zakładowy należy rozumieć wykonywanie pracy i pozostawanie w gotowości do jej wykonywania przez lekarza przebywającego stale w zakładzie poza godzinami normalnej ordynacji danego zakładu lub jego oddziału.

Do pełnienia dyżuru mogą być obowiązani lekarze zatrudnieni w zespole opieki zdrowotnej bez względu na to, w jakiej jednostce organizacyjnej, wchodzącej w skład tego zespołu, świadczą oni pracę.

Wnioskodawca za faktycznie wykonaną pracę w zespole wyjazdowym działu pomocy doraźnej otrzymał wynagrodzenie, a dalej idące jego żądanie - w świetle powyższych rozważań - nie może być uwzględnione.

Z tych przyczyn Sąd Najwyższy zmienił zaskarżony wyrok i oddalił wniosek o wynagrodzenie za urlop.

Nie jest także uzasadnione odwołanie wnioskodawcy zmierzające do zasądzenia wynagrodzenia za pracę w zespole wyjazdowym za okresy szkolenia zawodowego.

Lekarze powołani na dokształcenie zawodowe - jak to trafnie orzekł Okręgowy Sąd Pracy - otrzymują wynagrodzenie wynikające z umowy o pracę, a tak obliczone wynagrodzenie wnioskodawca otrzymał od pozwanego zespołu. Przy ustalaniu tego wynagrodzenia nie wlicza się wynagrodzenie za dyżur zakładowy, skoro nie podlegało ono wliczeniu do wynagrodzenia za okres urlopu i innej nieobecności w pracy.

Odwołanie nie zawiera zatem uzasadnionych podstaw i dlatego Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji wyroku.

OSNC 1979 r., Nr 10, poz. 205