Uchwała z dnia 1979-02-20 sygn. III CZP 94/78

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 94/78

Uchwała  z dnia 20 lutego 1979 r.

Przewodniczący: sędzia SN A. Gola. Sędziowie SN: J. Majorowicz, J. Szachułowicz (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Teodora i Marianny małż. D. przeciwko Janowi i Mariannie małż. K. o wydanie nieruchomości na skutek skargi pozwanych o wznowienie postępowania w sprawie po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Kielcach postanowieniem z dnia 17 listopada 1978 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy pozwany może żądać wznowienia postępowania w sprawie zakończonej prawomocnym wyrokiem orzekającym o wydaniu nieruchomości rolnej na mocy aktu własności ziemi na tej podstawie, że akt ten został po prawomocnym zakończeniu procesu uchylony przez organ uwłaszczeniowy i wydany nowy akt własności stwierdzający, że prawo do spornej nieruchomości nabył pozwany?"

podjął następującą uchwałę:

Niedopuszczalne jest wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem opartym na ostatecznej decyzji administracyjnej na tej podstawie, że po wydaniu takiego wyroku w wyniku wznowienia postępowania administracyjnego wydano nową decyzję, odmienną od poprzedniej. W takim wypadku strona może poszukiwać swoich praw na drodze powództwa przeciwegzekucyjnego.

Uzasadnienie

Powodowie wystąpili o eksmisję pozwanych z przygranicznych pasów gruntu o łącznej pow. 19 m². Swoje żądanie opierali na tytule własności wydanym w trybie ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 27, poz. 250).

Były Sąd Powiatowy w K. uwzględnił powództwo, lecz na skutek rewizji pozwanych Sąd Wojewódzki w Kielcach zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że uznał wydanie spornych przygranicznych pasów gruntu za następstwo rozgraniczenia dokonanego w trybie art. 15 dekretu z dnia 13 września 1946 roku o rozgraniczeniu nieruchomości.

Wojewódzka Komisja do Spraw Uwłaszczenia w Kielcach decyzją z dnia 6 maja 1978 r. wznowiła postępowanie administracyjne zakończone ostateczną decyzją Wojewódzkiej Komisji do Spraw Uwłaszczenia i orzekła, że powodowie z mocy samego prawa stali się właścicielami nieruchomości, między innymi i siedliska, lecz z wyłączeniem spornych pasów przygranicznych, które w dacie wejścia w życie ustawy uwłaszczeniowej znajdowały się w samoistnym posiadaniu pozwanych.

Wobec tego, że decyzja dotycząca uwłaszczenia stała się ostateczna i wydane przez Sąd Wojewódzki reformatoryjne orzeczenie obecnie pozostaje w sprzeczności ze wspomnianą decyzją, pozwani wystąpili z wnioskiem o wznowienie postępowania sądowego i oddalenie powództwa.

Sąd Wojewódzki w Kielcach, jako właściwy do wznowienia postępowania na zasadzie art. 405 k.p.c., wznowił je i przedstawił Sądowi Najwyższemu wyżej przytoczone pytanie prawne.

W kwestii objętej pytaniem jedyną rozważaną podstawą prawną wznowienia postępowania, jaka może wchodzić w grę, jest przepis art. 403 § 2 k.p.c. Wykrycie nowych środków dowodowych może stanowić podstawę wznowienia postępowania, jeśli one istniały w czasie poprzedniego postępowania, które zakończyło się prawomocnym orzeczeniem, a zostały ujawnione dopiero po zakończeniu postępowania.

W sprawie mamy do czynienia z odmienną sytuacją, gdyż po uprawomocnieniu się wyroku nakazującego wydanie pasa gruntu wznowiono postępowanie administracyjne i w następstwie tego wznowienia wydano drugą ostateczną decyzję administracyjną, mocą której pozwany stał się właścicielem spornej części gruntu. Ta druga ostateczna decyzja uwłaszczeniowa powstała dopiero po uprawomocnieniu się wyroku, dlatego przy takim następstwie czasowym wydania drugiej ostatecznej decyzji administracyjnej stwierdzającej tytuł własności do spornego pasa gruntu nie może ona stanowić podstawy wznowienia.

W tym przedmiocie co do samej zasady wypowiedział się Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów w sprawie III CZP 63/68, OSNCP 1969, poz. 208. Sąd ten wyraził pogląd, że środek dowodowy, który powstał po uprawomocnieniu się wyroku, nie może stanowić podstawy wznowienia postępowania przewidzianej w art. 403 § 2 k.p.c.

W kwestii objętej pytaniem na tle nieco odmiennego stanu faktycznego zajął już stanowisko Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 stycznia 1976 r. III CRN 356/75, OSNCP 1976, poz. 250. Zdaniem tego Sądu "wydanie - po powstaniu tytułu wykonawczego - aktu własności ziemi na podstawie art. 1 i 12 ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 27, poz. 250) jest zdarzeniem uzasadniającym pozbawienie tego tytułu wykonalności na podstawie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. w takim zakresie, w jakim ze względu na fakt uwłaszczenia dłużnika zobowiązanie stwierdzone tym tytułem nie może być egzekwowane".

Ponadto należy podnieść, że w orzecznictwie ukształtowała się zasada, według której korzystanie z nadzwyczajnych środków zaskarżenia zmierzających do podważenia prawomocnych orzeczeń może mieć miejsce wówczas, gdy strona nie ma możliwości skorzystania z innych środków prawnych skutecznie zapewniających obronę jej interesów. W sytuacji faktycznej sprawy takim środkiem prawnym może być powództwo przeciwegzekucyjne określone w art. 840 § 1 k.p.c.

W sprawie mamy do czynienia z wydaniem drugiej ostatecznej decyzji administracyjnej, uchylającej poprzednią w zakresie objętym sporem, i dlatego wydanie drugiej decyzji uwłaszczeniowej należy traktować jako zdarzenie w rozumieniu wyżej powołanego przepisu.

Za pozytywnym udzieleniem odpowiedzi na postawione pytanie mogłyby przemawiać takie okoliczności, jak nabycie własności nieruchomości na podstawie art. 1 ustawy uwłaszczeniowej z mocy samego prawa z dniem wejścia w życie ustawy, to jest z dniem 4.XI.1971 r., a następnie, że uchylenie ostatecznej decyzji uwłaszczeniowej wywiera skutek wsteczny aż do dnia wejścia w życie ustawy. Jednakże przeciwko takiemu rozumowaniu przemawia sama konstrukcja ustawy związana z trybem stwierdzenia nabycia własności.

Stwierdzenie to należy wyłącznie do organu administracyjnego w formie decyzji i dlatego Sąd nie ma uprawnień do ustalenia, że nastąpiło nabycie własności nieruchomości na podstawie art. 1 ustawy uwłaszczeniowej, by w ten sposób zastąpić wydanie decyzji przez organ administracyjny. Jedynym więc dowodem stwierdzającym to nabycie jest wydanie decyzji administracyjnej, która ma charakter deklaratoryjny i dopóki samoistny posiadacz nie ma takiej decyzji, nie może skutecznie powoływać się nabycie prawa własności w trybie ustawy uwłaszczeniowej. Dlatego wydanie nowej, odmiennej w swej treści ostatecznej decyzji uwłaszczeniowej w miejsce poprzednio uchylonej, stanowiącej podstawę prawomocnego rozstrzygnięcia sądowego, należy traktować jako zdarzenie w rozumieniu art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c.

OSNC 1979 r., Nr 7-8, poz. 144