Postanowienie z dnia 1978-07-25 sygn. IV CZ 115/78

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV CZ 115/78

Postanowienie z dnia 25 lipca 1978 r.

Na zarządzenie sądu, którego przedmiotem jest połączenie sprawy o zasiedzenie nieruchomości spadkowej z zawisłą przed nim sprawą o dział spadku w celu ich łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia o niej w postępowaniu o dział spadku, zażalenie nie jest dopuszczalne (art. 219, art. 394 § 1, art. 685, art. 688 k.p.c.).

Przewodniczący: Sędzia SN J. Majorowicz. Sędziowie SN: J. Niejadlik (sprawozdawca), K. Piasecki.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu sprawy z wniosku Michała M. i Julianny M. z udziałem Małgorzaty P., Barbary S., Marii M. i Romualda K. o stwierdzenie zasiedzenia, na skutek zażalenia wnioskodawcy Michała M. na postanowienie Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 7 grudnia 1977 r.

odrzucił zażalenie

Uzasadnienie

Nieruchomość stanowiąca działkę nr 2910 w P. wchodziła w skład spadku pozostałego po Józefie K. i Franciszce K. Julianna M. jest - obok dzieci po bracie Józefie K. - uczestniczką postępowania o dział spadku, wszczętego przez nich w dniu 17.X.1977 r. w Sądzie Rejonowym w Piotrkowie Trybunalskim. Julianna M. i jej mąż Michał M. złożyli mimo to w dniu 14.XI.1977 r. w tym samym Sądzie wniosek o stwierdzenie w odrębnym postępowaniu, że nabyli oni przez zasiedzenie własność działki nr 2910. Będącą w toku sprawę o zasiedzenie nieruchomości spadkowej Sąd Rejonowy przekazał zaskarżonym postanowieniem do dalszego rozpoznania w postępowaniu o dział spadku.

Wnioskodawca Michał M. zarzucił, że skoro on nie jest spadkobiercą K., postępowanie o stwierdzenie zasiedzenia powinno być prowadzone odrębnie. W zażaleniu więc wnosił o uchylenie postanowienia o przekazaniu sprawy. Przy rozpoznawaniu jego zażalenia powstało, przekazane Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia, następującej treści zagadnienie prawne: "Czy będąca w toku postępowania sprawa o zasiedzenie nieruchomości spadkowej podlega na zasadzie art. 618 § 2 w związku z art. 688 k.p.c. przekazaniu do sprawy działowej także wtedy, gdy o zasiedzenie jej ubiega się osoba nie będąca spadkobiercą, przy czym wnosi o zasiedzenie tej nieruchomości na prawach ustawowej wspólności majątkowej z małżonkiem, będącym spadkobiercą i uczestnikiem postępowania działowego?"

Sąd Najwyższy rozważył, co następuje.

Kwestia poruszona w przedstawionym pytaniu prawnym rzutuje na treść rozstrzygnięcia w przedmiocie zasadności zaskarżenia. Zażalenie jest jednak czynnością procesową, a dopuszczalność jest cechą, bez której dana czynność nie jest zdolna do wywołania skutków prawnych z jej dokonaniem związanych. Oznacza to, że badanie skuteczności zaskarżenia powinno było być poprzedzone zajęciem przez Sąd Wojewódzki stanowiska wobec wstępnego tu zagadnienia, czy według przepisów kodeksu było dopuszczalne zażalenie na przekazanie sprawy o zasiedzenie nieruchomości spadkowej do dalszego rozpoznania sądowi prowadzącemu postępowanie o dział spadku. Stwierdzenie niedopuszczalności zażalenia stałoby bowiem na przeszkodzie w badaniu przez ten Sąd skuteczności zaskarżenia. Z punktu widzenia zaś dopuszczalności zaskarżenia w drodze zażalenia nie ma istotnego znaczenia okoliczność, czy postępowanie o zasiedzenie nieruchomości spadkowej zostało wszczęte z inicjatywy spadkobiercy, czy też na wniosek osoby nie należącej do grona współspadkobierców.

Postanowienie, którego przedmiotem jest przekazanie sprawy właściwemu sądowi do dalszego rozpoznania, nie zamyka drogi do wydania orzeczenia kończącego postępowanie co do istoty sprawy. Zażalenie zaś do sądu rewizyjnego przysługuje tylko na takie postanowienie nie kończące postępowanie w sprawie, od którego kodeks wyraźnie je dopuszcza (art. 518 k.p.c.). W księdze drugiej części pierwszej kodeksu brak jest szczególnego przepisu, który by wyposażył w cechę zaskarżalności w drodze zażalenia postanowienia przekazujące odrębny spór między współspadkobiercami o to, czy pewien przedmiot należy do spadku, do dalszego rozpoznania sądowi prowadzącemu postępowanie o dział spadku. Odpowiedzi na pytanie, czy na takie postanowienie przysługuje zażalenie, należy zatem szukać - poprzez art. 13 § 2 k.p.c. - w przepisach księgi pierwszej kodeksu. Z przepisów tych wynika (art. 394 § 1 pkt 1 in fine), że w każdym wypadku może zainteresowany podmiot wnieść zażalenie na zarządzenie zmiany - co w rozpoznawanej sprawie nie nastąpiło - trybu postępowania dla przekazywanej sprawy (art. 201 k.p.c. w zw. z § 73 ust. 2 reg. sąd.). Inaczej natomiast przedstawia się sprawa tam, gdzie odrębne postępowanie toczyło się również w trybie nieprocesowym. Na tle przepisu art. 394 § 1 pkt 1 k.p.c. odróżnić bowiem należy sytuację, gdy postępowanie to wszczęto w innym sądzie, od takiej, w której toczy się ono w sądzie rozpoznającym sprawę o dział spadku.

Kodeks nakazuje (art. 618 § 2, art. 688 k.p.c.) kumulować ze sprawą o dział spadku spory między współspadkobiercami m.in. o to, czy pewien przedmiot należy do spadku. Oznacza to, że sąd rozpoznający spór o własność, traci swą kompetencję na rzecz innego - już dla nich właściwego - sądu prowadzącego postępowanie o dział spadku. Nakaz więc zawarty w powołanych przepisach realizuje sąd przez wydanie postanowienia o przekazaniu zawisłej przed nim sprawy do dalszego rozpoznania sądowi prowadzącemu postępowanie o dział spadku. Zażalenie - zgodnie z art. 394 § 1 pkt 1 k.p.c. - przysługuje na przekazanie sprawy sądowi równorzędnemu lub niższemu, tj. innemu niż sąd przekazujący (art. 200 k.p.c., w związku z § 155 ust. 2 i 171 reg. sąd.). Za zaskarżalne w drodze zażalenia należy zatem uznać postanowienie, którego przedmiotem jest przekazanie sprawy o zasiedzenie nieruchomości spadkowej do dalszego rozpoznania w postępowaniu o dział spadku, prowadzonym przez inny sąd.

Wszczęcie przez wnioskodawcę postępowania o zasiedzenie nieruchomości spadkowej w sądzie, w którym już zawisła lub zostanie w jego toku wszczęta - sprawa o dział spadku, wytwarza już sytuację, w której w tym samym sądzie toczy się oddzielnie kilka takich spraw, związanych ze sobą i mogących być objęte jednym wnioskiem. Nie można więc dla rozwikłania tej sytuacji posłużyć się przekazaniem, skoro instytucja przekazywania spraw miedzy wydziałami właściwego sądu nie jest znana kodeksowi postępowani cywilnego. Nakaz połączenia sprawy o zasiedzenie nieruchomości spadkowej ze sprawą o dział spadku reguluje więc tu sąd w sposób unormowany - w dostosowanym do takiej sytuacji i mającym odpowiednie zastosowanie w postępowaniu nieprocesowym (art. 13 § 3 k.p.c.) - przepisie art. 219 k.p.c. Wnioskodawca Michał M. żali się więc w istocie na postanowienie, którym Sąd Rejonowy zarządził połączenie dwóch toczących się przed nim spraw w celu ich łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia o nich w postępowaniu o dział spadku. W katalogu § 1 art. 394 k.p.c. - dającym taksatywne wyliczenie zaskarżalnych w drodze zażalenia postanowień sądu i zarządzeń przewodniczącego - nie wymieniono zarządzenia prze sąd łącznej rozprawy dla kilku spraw. Wynika z tego, że na zarządzenie sądu, którego przedmiotem jest połączenie sprawy o zasiedzenie nieruchomości spadkowej z zawisłą przed nim sprawą o dział spadku w celu ich łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia o niej w postępowaniu o dział spadku, zażalenie nie jest dopuszczalne (art. 219, art. 394 § 1, art 685, art. 688 k.p.c.).

Skoro tak, zażalenie wnioskodawcy Michała M. jest niedopuszczalne. Tym samym kwestia poruszona w przedstawionym przez Sąd Wojewódzki zagadnieniu prawnym, mogąca się zaktualizować dopiero w stadium rozpoznawania sprawy, nie mogła rzutować na treść orzeczenia o jego zażaleniu. Dlatego Sąd Najwyższy przejąwszy sprawę (art. 391 § 1 k.p.c.) odrzucił zażalenie, jeżeli ulegało ono odrzuceniu przez Sąd Rejonowy (art. 372, art. 375, art. 397 § 2 k.p.c.).

OSNC 1979 r., Nr 6, poz. 123