Uchwała z dnia 1978-12-18 sygn. I PZP 37/78

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I PZP 37/78

Uchwała z dnia 18 grudnia 1978 r.

Przewodniczący: Sędzia SN A. Grymaszewski. Sędziowie SN: J. Knap (sprawozdawca), M. Rafacz-Krzyżanowska.

Sąd Najwyższy, z udziałem Prokuratora Prokuratury Generalnej PRL, K. Soboty, w sprawie z wniosku Edwarda C. przeciwko Krajowemu Związkowi Szklarsko-Mineralnemu Spółdzielni Pracy w W. o wynagrodzenie za pracę, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu postanowieniem z dnia 18 października 1978 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 66 ustawy z dnia 24 października 1974 r. o okręgowych sądach pracy i ubezpieczeń społecznych

"Czy spór o wynagrodzenie za wykonane czynności między likwidatorem Spółdzielni a Związkiem Spółdzielni Pracy jest sporem ze stosunku pracy, czy też wynika z umowy zlecenia?"

udzielił następującej odpowiedzi:

Sprawa o wynagrodzenie należne likwidatorowi spółdzielni za wykonywanie zleconych mu obowiązków likwidatora nie jest sprawą o roszczenie wynikające ze stosunku pracy, wobec czego nie podlega ona właściwości organów powołanych do rozpatrywania sporów o roszczenia pracowników ze stosunku pracy (art. 242 k.p.).

Uzasadnienie

Walne zgromadzenie członków Spółdzielni Pracy Rzemiosł Budowlanych i Metalowych w M. w dniu 30.VII.1974 r. powzięło uchwałę o postawieniu Spółdzielni w stan likwidacji, zbycia jej składników majątkowych na rzecz Przedsiębiorstwa Remontowo-Budowlanego Przemysłu Maszynowego w O. i o ustanowieniu likwidatorem Spółdzielni Edwarda C., ówczesnego głównego księgowego tej Spółdzielni. Rada likwidującej się Spółdzielni w dniu 4.VIII.1974 r. podjęła uchwałę, że "Edward C. podczas pracy likwidatora Spółdzielni pozostaje nadal na tych samych, dotychczasowych warunkach pracy i płacy jako członek i pracownik Spółdzielni". W związku z tym Prezydium Rady Spółdzielni skierowało do Edwarda C. pismo z dnia 25.IX.1974 r. informujące adresata, że "z dniem 1.X.1974 r. pełnić będzie funkcję likwidatora Spółdzielni na warunkach i z zachowaniem dotychczasowych warunków pracy i płacy przez cały czas trwania prac likwidacji aż do jej zakończenia".

Edward C. twierdził, że funkcje likwidatora w czasie od 1.VII.1975 r. do 28.II.1978 r. wykonywał bez wynagrodzenia. Przyjmuje tedy opierając się na obowiązujących stawkach, że z tytułu wynagrodzenia za wykonanie funkcji likwidatora Spółdzielni jego należność w relacji miesięcznej wynosi 8.500 zł, a za cały czas 272.000 zł. Z konta likwidowanej Spółdzielni wnioskodawca pobrał 33.000 zł. Pozostaje do uregulowania kwota 239.000 zł.

Z żądaniem zasądzenia tej ostatniej sumy wnioskodawca wystąpił do Terenowej Komisji Rozjemczej we Wrocławiu przeciwko Krajowemu Związkowi Szklarsko-Mineralnemu Spółdzielni Pracy w tejże miejscowości w dniu 28.III.1978 r. W piśmie z dnia 9.V.1978 r. Edward C. zgłosił dalsze roszczenie o zasądzenie na jego rzecz od wskazanego Związku kwoty 34.000 zł z tytułu ekwiwalentów za nie wykorzystane urlopy z lat od 1975 do 1978 licząc po 8.500 zł miesięcznie.

Pozwany Związek domagał się oddalenia wniosku.

Terenowa Komisja Rozjemcza do Spraw Pracy dla Dzielnicy Wrocław-Stare Miasto orzeczeniem z dnia 11.V.1978 r. orzekła:

"1) iż spór o zapłatę należności za czynności likwidatora Spółdzielni nie jest sporem ze stosunku pracy i w tej części wniosek należy przekazać do rozpoznania właściwemu organowi, tj. Sądowi Rejonowemu Wrocław - Śródmieście Wydział Cywilny i 2) w pozostałej części wniosek oddalić".

W uzasadnieniu wydanego orzeczenia Komisja zaznaczyła, że wnioskodawca zgłosił dwa roszczenia:

1. o wynagrodzenie za prowadzenie likwidacji spółdzielni;
2. o ekwiwalent za urlop z okresu, gdy prowadził likwidację spółdzielni.

Po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego Komisja uznała, że spór o wynagrodzenie za likwidację spółdzielni nie jest sporem ze stosunku pracy. Stosunek prawny, jaki łączył likwidatora z likwidowaną spółdzielnią, jest stosunkiem cywilnoprawnym i wynika z umowy zlecenia. O tym, że wnioskodawca w okresie likwidacji spółdzielni nie był jej pracownikiem, świadczy również fakt, że w dniu 1.X.1974 r. rozpoczął pracę w przedsiębiorstwie, które przejęło likwidowaną spółdzielnię. W tym stanie rzeczy, roszczenie o ekwiwalent za urlop z okresu likwidacji spółdzielni jest również nieuzasadnione. Biorąc powyższe pod uwagę Komisja orzekła jak w sentencji.

W odwołaniu od zapadłego orzeczenia Komisji, Edward C. wniósł o uchylenie tego orzeczenia i zasądzenie na jego rzecz od pozwanego Związku poszukiwanej sumy.

Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych postanowił w trybie art. 66 § 1 ustawy o okręgowych sądach pracy i ubezpieczeń społecznych przedstawić Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości przytoczone w sentencji uchwały.

Uzasadnienie

Udzielając na postawione pytania odpowiedzi zawartej w powziętej uchwale, Sąd Najwyższy miał na uwadze, co następuje:

Według dyspozycji art. 76 § 1 ustawy z dnia 17 lutego 1961 r. o spółdzielniach i ich związkach likwidatorzy wstępują w prawa i obowiązki członków zarządu Spółdzielni, jeżeli przepisy o likwidacji nie stanowią inaczej. Likwidatorzy spółdzielni są zatem szczególnym organem samorządu spółdzielczego powołanym do zarządzania sprawami Spółdzielni w zakresie i dla celów określonych stanem jej likwidacji. Przepis art. 79 ustawy spółdzielczej ustala obowiązki likwidatora. W myśl art. 76 § 4 ustawy likwidatorzy mogą być odwołani w każdej chwili przez organ, który ich powołał. Ma do nich zastosowanie przepis art. 51 ustawy stanowiący, iż członek zarządu i rady, winny czynu lub zaniedbania, przez które Spółdzielnia poniosła szkodę, odpowiada za nią osobiście. W przepisie art. 85 § 1 ustawa o spółdzielniach i ich związkach ustanawia odpowiedzialność likwidatorów po wykreśleniu spółdzielni z rejestru wobec jej wierzycieli za szkody wyrządzone im przez niedopełnienie ustawowych obowiązków likwidatora.

Jak to na tle przytoczonych przepisów staje się widoczne, stosunek pomiędzy spółdzielnią w likwidacji a jej likwidatorami normuje ustawa spółdzielcza. Jest to zatem stosunek cywilnoprawny. Stosunek prawny, powstały pomiędzy Spółdzielnią a jej likwidatorem na skutek wyboru, nie może być skwalifikowany jako stosunek pracy także wówczas, gdy likwidowana Spółdzielnia zdecydowała, że będzie on realizowany "z zachowaniem dotychczasowych warunków pracy i płacy przez cały czas trwania prac likwidacji (...)".

Wynagrodzenie, jakie zapewnia się za wykonywanie obowiązków likwidatora, nie jest wynagrodzeniem z tytułu pracy na określonym stanowisku roboczym, na którym zatrudnienie jest wykonywane na podstawie umowy o pracę. Jak już bowiem wskazano, pozycja prawna likwidatora określona przepisami samej ustawy o spółdzielniach i ich związkach jest tego rodzaju, że wyklucza przypisanie likwidatorowi spółdzielni charakteru pracownika w każdym przypadku. Odmienne ewentualnie założenie umowne musiałoby być uznane za nieważne, jako sprzeczne z ustawą (art. 58 § 1 k.c.). Zresztą stosownie do przepisu art. 65 § 2 k.c. w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu, a zgodnie z § 1 tegoż artykułu oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają zasady współżycia społecznego i ustalone zwyczaje.

W świetle postanowień instrukcji w sprawie spółdzielni nieczynnych, w likwidacji i w upadłości, stanowiącej załącznik do uchwały nr 29 Zarządu Centralnego Związku Spółdzielczości Pracy z dnia 13 lutego 1962 r. (znak SC-2/Z/62) w sprawie zasad i trybu postępowania ze spółdzielniami nieczynnymi, w likwidacji i w upadłości (Biuletyn CZSP 1962, nr 7-8, poz. 20) warunki płatności wynagrodzenia (okresy) likwidatora reguluje umowa. Wzór umowy z likwidatorem stanowi załącznik nr 3 (§ 25 ust. 3 instrukcji). Załącznik nr 3 określa taką umowę jako umowę zlecenia.

Z podanych przyczyn i względów Sąd Najwyższy udzielił odpowiedzi jak w sentencji uchwały.

OSNC 1979 r., Nr 6, poz. 113