Wyrok z dnia 1978-09-26 sygn. I PRN 54/78

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I PRN 54/78

Wyrok z dnia 26 września 1978 r.

W razie odmowy pracownika podjęcia innej pracy niż określona w umowie o pracę w warunkach przewidzianych w art. 42 § 4 k.p. oraz rozwiązania z tej przyczyny przez zakład pracy umowy o pracę na podstawie art. 52 k.p., do kompetencji organów rozpatrujących sprawy o roszczenia pracowników ze stosunku pracy należy ocena, czy potrzeby zakładu pracy uzasadniały skorzystanie z art. 42 § 4 k.p. i czy wobec tego odmowa przez pracownika podjęcia tej innej pracy mogła uzasadniać jego zwolnienie z pracy na podstawie art. 52 k.p.

Przewodniczący: sędzia SN E. Brzeziński. Sędziowie SN: E. Jachczyk, M. Rafacz-Krzyżanowska (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy z wniosku Haliny H. przeciwko Rejonowej Spółdzielni Zaopatrzenia i Zbytu "Zgoda" w K. o przywrócenie do pracy na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych od wyroku Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie z dnia 17 stycznia 1978 r.

uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Okręgowemu Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie w celu ponownego rozpatrzenia odwołania wnioskodawczyni od orzeczenia Terenowej Komisji Odwoławczej do Spraw Pracy w Puławach z dnia 6 października 1977 r.

Uzasadnienie

Wnioskodawczyni domagała się przywrócenia do pracy w pozwanej Spółdzielni.

Odwoławcza Komisja do Spraw Pracy oddaliła żądanie, ustalając następujący stan faktyczny:

Po powrocie z urlopu macierzyńskiego strona pozwana pismem z dnia 24.VIII.1977 r. powierzyła wnioskodawczyni obowiązki sprzedawcy w sklepie spożywczym nr 19 w K. ul. Czerniawy na okres 3 miesięcy, tj. do dnia 25.XI.1977 r. Na piśmie tym znajduje się adnotacja wnioskodawczyni, że warunki pracy jej nie odpowiadają, gdyż sklep odległy jest od miejsca zamieszkania, a ma małe dziecko, którym musi się opiekować.

Pismem z dnia 30.VIII.1977 r. pozwana Spółdzielnia wypowiedziała wnioskodawczyni warunki pracy i płacy na dzień 30.IX.1977 r., proponując jej funkcję kierownika sklepu nr 19 w K. ul. Czerniawy.

Pismem z dnia 5.IX.1977 r. zarząd Spółdzielni powierzył wnioskodawczyni funkcję kierownika sklepu nr 19 w okresie wypowiedzenia warunków pracy. W piśmie tym strona pozwana zaznaczyła, że w wypadku odmowy podjęcia pracy w sklepie nr 19 w okresie wypowiedzenia zajdzie konieczność rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Ponieważ wnioskodawczyni pracy w sklepie nr 19 nie podjęła, przeto strona pozwana pismem z dnia 19.IX.1977 r. rozwiązała z wnioskodawczynią umowę o pracę bez wypowiedzenia z dniem 20.IX.1977 r.

Komisja Odwoławcza stanęła na stanowisku, że odmowa pracy stanowi wystarczającą podstawę do rozwiązania umowy o pracę na podstawie art. 52 k.p.

Na skutek odwołania wnioskodawczyni Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił orzeczenie w ten sposób, że przywrócił wnioskodawczynię do pracy w pozwanej Spółdzielni na dotychczasowych warunkach.

Sąd Pracy ustalił, że wnioskodawczyni w dniu 15.IX.1977 r. złożyła podanie o udzielenie jej urlopu bezpłatnego dla opieki nad małym dzieckiem od dnia 1.X.1977 r. Zgodnie z § 3 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 listopada 1975 r. w sprawie bezpłatnych urlopów dla matek pracujących, opiekujących się małymi dziećmi (Dz. U. Nr 43, poz. 219) rozwiązanie umowy o pracę nie może nastąpić w razie złożenia przez pracownicę wniosku o udzielenie jej urlopu bezpłatnego po wypowiedzeniu umowy o pracę przez zakład pracy, jeżeli termin rozpoczęcia tego urlopu bezpłatnego przypadałby w czasie trwania stosunku pracy.

Zdaniem Sądu Pracy skoro podanie wnioskodawczyni o udzielenie jej urlopu bezpłatnego dla opieki nad małym dzieckiem wpłynęło jeszcze w czasie trwania stosunku pracy, to tym samym rozwiązanie umowy o pracę stało się bezprzedmiotowe.

Wyrok ten zaskarżył rewizją nadzwyczajną Minister Pracy, Płac i Spraw Socjalnych, wnosząc o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

Skarżący zarzuca naruszenie § 3 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 listopada 1975 r. w sprawie bezpłatnych urlopów dla matek pracujących, opiekujących się małymi dziećmi (Dz. U. Nr 43, poz. 219).

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W sprawie niesporne jest, że strona pozwana złożyła wnioskodawczyni dwa oświadczenia woli. Pierwszym z nich było wypowiedzenie warunków pracy i płacy na koniec września 1977 r., a drugim rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy wnioskodawczyni z dniem 20.IX.1977 r. To drugie oświadczenie woli nastąpiło w okresie wypowiedzenia wnioskodawczyni warunków pracy i płacy. Pierwszoplanowe więc znaczenie dla oceny zasadności roszczeń wnioskodawczyni ma rozwiązanie z nią stosunku pracy bez wypowiedzenia z dniem 20.IX.1977 r. oraz łącząca się z tym kwestia, czy i jakie znaczenie ma zasadność tego niezwłocznego rozwiązania umowy o pracę dla złożenia przez wnioskodawczynię w dniu 15.IX.1977 r. podania o udzielenie jej urlopu bezpłatnego dla opieki nad małym dzieckiem od dnia 1.X.1977 r. Z tego punktu widzenia Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych sprawy nie rozważył, w związku z czym już z tego względu zaskarżony wyrok wymaga uchylenia, a sprawa przekazania temu Sądowi do ponownego rozpoznania.

Przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 listopada 1975 r. w sprawie bezpłatnych urlopów dla matek pracujących, opiekujących się małymi dziećmi (Dz. U. Nr 43, poz. 129) nie zezwalają na rozwiązanie przez zakład pracy umowy o pracę po złożeniu przez pracownicę wniosku o udzielenie jej urlopu bezpłatnego, jeżeli termin rozpoczęcia tego urlopu przypadałby w czasie trwania stosunku pracy (§ 3 rozporządzenia). Ograniczenia zawarte w § 3 rozporządzenia dotyczą wyłącznie rozwiązania umowy o pracę na skutek wypowiedzenia dokonanego przez zakład pracy. Natomiast nie odnoszą się do rozwiązania przez zakład pracy umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownicy (art. 52 k.p.). Tym samym złożenie przez pracownicę podania o udzielenie urlopu bezpłatnego na zasadach przewidzianych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 29 listopada 1975 r. nie stoi na przeszkodzie dopuszczalności rozwiązania przez zakład pracy stosunku pracy w trybie przewidzianym w art. 52 k.p.

Z tych przeto względów złożenie przez wnioskodawczynię w dniu 15.IX.1977 r. podania o urlop bezpłatny dla opieki nad małym dzieckiem samo przez się w niczym nie podważało skuteczności oświadczenia zakładu pracy rozwiązującego z dniem 20.IX.1977 r. umowy o pracę w trybie art. 52 k.p.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy zachodzi natomiast potrzeba rozważenia, czy na tle konkretnych okoliczności zachodziły podstawy do skorzystania przez zakład pracy z art. 52 k.p. oraz czy przy zastosowaniu tego trybu zwolnienia zostały zachowane warunki formalne.

Przy ocenie tego zagadnienia Sąd Pracy weźmie pod uwagę uchwałę pełnego składu Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego z dnia 19.V.1978 r. V PZP 6/77 w przedmiocie wykładni przepisów kodeksu pracy normujących współdziałanie kierownika zakładu pracy z organami związków zawodowych przy rozwiązywaniu umów o pracę (OSNCP z 1978 r. z. 8, poz. 127).

Z pisma rozwiązującego z wnioskodawczynią stosunek pracy w sposób niedwuznaczny wynika, że przyczyną takiego rozwiązania umowy była odmowa wnioskodawczyni podjęcia pracy we wskazanym przez Spółdzielnię miejscu pracy w okresie wypowiedzenia warunków pracy i płacy. Zarząd strony pozwanej proponował wnioskodawczyni pracę w sklepie nr 19 (k. 23 akt osobowych), gdy natomiast w umowie o pracę miejsce pracy wnioskodawczyni zostało określone w sklepie nr 15. Jakkolwiek nie wynika to wyraźnie z materiału dowodowego, to jednak można przyjąć, iż w okresie wypowiedzenia wnioskodawczyni warunków pracy i płacy - strona pozwana skorzystała z uprawnień wynikających z art. 42 § 4 k.p., proponując wnioskodawczyni pracę w innym sklepie niż ten, który został wskazany w umowie o pracę i w którym wnioskodawczyni pracowała przed udaniem się na urlop macierzyński.

W zasadzie zakład pracy upoważniony jest powierzyć pracownikowi inną pracę niż określona w umowie o pracę na okres nie przekraczający 3 miesięcy w roku kalendarzowym bez zachowania okresu wypowiedzenia, jeśli nie powoduje to obniżenia wynagrodzenia i odpowiada kwalifikacjom pracownika (art. 42 § 4 k.p.). Wymieniony przepis uzależnia zasadność takiego przesunięcia pracownika od istnienia po stronie zakładu pracy uzasadnionych potrzeb.

W związku z powyższym przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Pracy rozważy, czy konkretne i obiektywne okoliczności sprawy uzasadniały istnienie po stronie pozwanego zakładu pracy wspomnianych uzasadnionych potrzeb z art. 42 § 4 k.p. Sąd Pracy oceni wagę tych potrzeb przy jednoczesnym wzięciu pod uwagę, że wnioskodawczyni w toku całego postępowania, jak również przed jego wszczęciem konsekwentnie odmawiała pracy w sklepie nr 19, tłumacząc się odległością tego sklepu od jej miejsca zamieszkania oraz koniecznością sprawowania bezpośredniej opieki nad jej nowo narodzonym dzieckiem najszybciej po zakończeniu pracy.

W razie odmowy pracownika podjęcie innej pracy niż określona w umowie o pracę w warunkach przewidzianych w § 4 art. 42 k.p. oraz rozwiązania z tej przyczyny przez zakład pracy umowy o pracę na podstawie art. 52 k.p., do kompetencji organów rozpatrujących sprawy o roszczenia pracowników ze stosunku pracy należy ocena, czy potrzeby zakładu pracy uzasadniały skorzystanie z § 4 art. 42 k.p. i czy wobec tego odmowa przez pracownika podjęcia tej innej pracy mogła uzasadniać jego zwolnienie z pracy na podstawie art. 52 k.p.

Uznanie zasadności niezwłocznego rozwiązania z wnioskodawczynią stosunku pracy mogłoby mieć miejsce jedynie w razie przyjęcia, iż potrzeby zakładu pracy były do tego stopnia istotne, że nawet w stosunku do wnioskodawczyni, obarczonej małym dzieckiem, istniały podstawy do skorzystania przez zakład pracy z § 4 art. 42 k.p.

Sąd pracy przy ponownym rozpoznawaniu sprawy weźmie też pod uwagę, że wnioskodawczyni zaskarżyła wypowiedzenie jej warunków pracy i płacy, w którym zaproponowano wnioskodawczyni pracę w sklepie nr 19, i że odwoławcza komisja do spraw pracy w P. orzeczeniem z dnia 12.IX.1977 r. nr (...) oddaliła to żądanie. Akta tej komisji nie pozwalają jednak na ustalenie, czy orzeczenie to zostało doręczone wnioskodawczyni i czy w związku z tym jest prawomocne. W razie ustalenia nieprawomocności orzeczenia należałoby poinformować wnioskodawczynię o możliwości jego zaskarżenia do okręgowego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Gdyby okazało się, że w wyniku takiego zaskarżenia orzeczenia z dnia 12.IX.1977 r. sąd pracy uznałby wypowiedzenie warunków pracy i płacy za nieuzasadnione, wówczas takie rozstrzygnięcie mogłoby mieć wpływ z punktu widzenia oceny zasadności skorzystania przez zakład pracy w okresie wypowiedzenia warunków pracy i płacy z art. 42 § 4 k.p., co nie byłoby również obojętne, jeśli chodzi o ocenę rozwiązania z wnioskodawczynią umowy o pracę na podstawie art. 52 k.p.

Z tych przeto względów Sąd Najwyższy - jakkolwiek z innych przyczyn - uwzględnił rewizję nadzwyczajną, przekazując sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Pracy.

OSNC 1979 r., Nr 3, poz. 60