Postanowienie z dnia 1978-06-23 sygn. IV CR 268/78

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV CR 268/78

Postanowienie z dnia 23 czerwca 1978 r.

Określenie na podstawie art. 12 ust. 7 ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 27, poz. 250) obszaru działki według stanu wynikającego z ewidencji gruntów nie oznacza jeszcze, że nabywca może przesunąć swe granice na niekorzyść drugiej strony. Jeżeli granice są sporne, to nie organ administracji, lecz sąd jest właściwy do rozstrzygnięcia sprawy o rozgraniczenie.

Przewodniczący: sędzia SN J. Majorowicz (sprawozdawca). Sędziowie SN: K. Olejniczak, W. Kuryłowicz.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym sprawy z wniosku Janiny I. z udziałem uczestników postępowania Józefa G. i Janiny G. o rozgraniczenie na skutek rewizji uczestnika postępowania od postanowienia Sądu Rejonowego w Wieluniu z dnia 27 grudnia 1977 r.

postanowił rewizję oddalić.

Uzasadnienie

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Wieluniu dokonał rozgraniczenia nieruchomości Janiny I. oraz Józefa i Janiny małż. G. Nieruchomości położone są we wsi G., linię graniczną między działkami nr 408-409-848-849, 364-365 wyznaczył Sąd wzdłuż linii czerwonej, od pkt 18-21 i od pkt 24-27, oznaczonej na mapie z dnia 27.XI.1977 r., sporządzonej przez geodetę Władysława Szydłę. Linię graniczną między działkami 431-432, 865-866, 871 i 872 ustalił Sąd wzdłuż linii czerwonej od pkt 15 do pkt 16, a następnie wzdłuż stodoły do pkt 9, dalej do pkt 10, z pkt 10 do 12 i do 13.

Sąd Rejonowy ustalił, co następuje:

Józef G. i jego żona Janina G. otrzymali akt własności ziemi wydany w dniu 27 sierpnia 1975 r. przez Naczelnika Gminy K., dotyczący ośmiu działek o ogólnej powierzchni 3,29 ha wraz z zabudowaniami. Spośród tych ośmiu działek przedmiotem rozgraniczenia jest sześć działek, oznaczonych numerami: 364, 409, 432, 849, 866, 872, liczących ogółem - według powierzchni wymienionej w rejestrze pomiarowym ewidencji gruntów - 2,99 ha.

Janina I., siostra uczestnika postępowania, otrzymała akt własności ziemi wydany w dniu 27 października 1975 r. przez Naczelnika Gminy K. dotyczący sześciu działek, oznaczonych numerami: 365, 408, 431, 848, 865, 871 wraz z zabudowaniami. Działki te liczą zgodnie z danymi w ewidencji gruntów 2,10 ha i wszystkie są przedmiotem rozgraniczenia.

W tym zakresie stanowiska uczestników co do rozgraniczenia działek 364-365, 848-849, 408-409, 431-432, 865-866 są zgodne i przyjęty został obszar wynikający z danych zawartych w ewidencji gruntów.

Spór między uczestnikami dotyczy tylko linii granicznej między działkami siedliskowymi nr 871 (własność J.I.) a nr 872 (własność małż. G.). Dane ewidencyjne oparte są na pomiarach z 1965 roku. Wnioskodawczyni wystawiła później na działce 871 budynki, które posiadała przed 4.II.1971 r. i nadal posiada. Budynków tych uczestnicy postępowania małż. G. nigdy nie posiadali. Linia graniczna, gdyby przyjąć za podstawę dane z ewidencji gruntów z 1965 r., dzieliłaby te budynki na części.

Sąd Rejonowy doszedł do wniosku, że o stanie prawnym granic nieruchomości decyduje stan posiadania w dniu 4.XI.1971 r. i stosownie do tego rozgraniczył oba siedliska linią łamaną w taki sposób, że należące do wnioskodawczyni budynki znajdują się na jej działce w całości. Wskutek tego działka nr 871, która według danych ewidencyjnych ma 0,15 ha, mieć będzie po rozgraniczeniu 0,18 ha, działka zaś nr 872, która według danych ewidencyjnych ma 0,34 ha, mieć będzie po rozgraniczeniu 0,31 ha.

Powyższe postanowienie Sądu Rejonowego zaskarżone zostało rewizją przez uczestnika postępowania. Rewizja zarzuca naruszenie art. 153 k.c. i wnosi o zmianę zaskarżonego postanowienia w części dotyczącej rozgraniczenia działek siedliskowych w ten sposób, że linia graniczna powinna przebiegać zgodnie z danymi ewidencji gruntów.

Przy rozpoznaniu rewizji Sądowi Wojewódzkiemu w Łodzi nasunęła się następująca wątpliwość prawna, którą w trybie art. 391 k.p.c. przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia.

Sprowadza się ona do pytania, czy przy ustaleniu stanu prawnego nieruchomości (art. 153 k.c.), nabytej przez właściciela w trybie przepisów ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 27, poz. 250), Sąd jest związany wymienioną w decyzji powierzchnią nieruchomości, czy też w przypadku gdy powierzchnia została określona z naruszeniem art. 12 ust. 7 powołanej ustawy, Sąd w postępowaniu rozgraniczeniowym samodzielnie ustala powierzchnię zgodnie z przesłankami art. 1 powołanej ustawy.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zarzut podniesiony w rewizji sprowadza się do twierdzenia, że dokonane przez Sąd Rejonowy rozgraniczenie działek siedliskowych prowadzi w konsekwencji do pomniejszenia obszaru uczestnika postępowania o 3 ary, co wykracza poza wytyczenie granicy i stanowi korektę tytułu własności.

Jak trafnie uznał Sąd Wojewódzki, rozpoznanie tego zarzutu zależne jest od rozstrzygnięcia zagadnienia, czy sąd może, dokonując rozgraniczenia, samodzielnie ustalić obszar każdej z tych działek zgodnie ze stanem samoistnego posiadania w dniu 4.II.1971 r., czy też takiej korekty dokonać nie może, czy zatem w tym drugim przypadku dopiero decyzja zmieniona w trybie postępowania administracyjnego może stanowić podstawę do takiego wytyczenia granicy, jaką ustalił Sąd Rejonowy.

W związku z postawionym w ten sposób pytaniem należy opowiedzieć się za pierwszym z przedstawionych rozwiązaniem, a to z przyczyn następujących. Ustawa z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych uzależnia uwłaszczenie rolników - samoistnych posiadaczy od spełnienia w dniu wejścia w życie ustawy, a więc w dniu 4.XI.1971 r., przesłanek określonych w art. 1 ust. 1 i ust. 2. Istnienie tych przesłanek jest warunkiem koniecznym do nabycia z mocy samego prawa określonych nieruchomości, wchodzących w skład gospodarstw rolnych. Dotyczy to również obszaru nieruchomości. Uwłaszczeniu bowiem podlegają na rzecz rolnika tylko te nieruchomości i w takich granicach, w jakich znajdowały się one w jego samoistnym posiadaniu w dniu 14.XI.1971 r. Jak już wyjaśniono w orzecznictwie i piśmiennictwie prawniczym, decyzja właściwego organu administracji rolnej, wydana na podstawie art. 1 ust. 1 i 2 ustawy, ma charakter jedynie stwierdzający nabycie nieruchomości przez samoistnego posiadacza, ma więc charakter deklaratywny.

Zgodnie z art. 12 ust. 7 ustawy stan posiadania rolników oraz powierzchnię nieruchomości określa się według danych zawartych w ewidencji gruntów, z uwzględnieniem zmian w stanie samoistnego posiadania, które nastąpiły przed dniem wejścia w życie ustawy. Jeżeli jednak, jak to miało miejsce w sprawie niniejszej, organ administracji w swej decyzji oznaczył jedynie poszczególne działki z ewidencji gruntów, bez dokonania korekty związanej ze zmianą w stanie posiadania sąsiadujących działek siedliskowych, to z tego oczywiście nie wynika, że uczestnik postępowania stał się właścicielem działki w rozmiarach określonych w ewidencji gruntów, mimo że w dniu 4.XI.1971 r. zakres przedmiotowy jego posiadania był mniejszy. Jak to bowiem już wyjaśnił Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 4.IV.1975 r. II CZP 92/74 (OSNCP 1976, poz. 34), na którą zresztą powołał się Sąd Wojewódzki w uzasadnieniu swego postanowienia wydanego w trybie art. 391 k.p.c., decyzja organu administracji wydana na zasadzie art. 12 ust. 1 ustawy nie może przenosić własności nieruchomości, której rolnik z mocy prawa nie nabył. Samo zaś określenie na podstawie art. 12 ust. 7 ustawy obszaru działki, według stanu wynikającego z ewidencji gruntów, nie oznacza jeszcze, że nabywca może przesunąć swe granice na niekorzyść drugiej strony.

Jeżeli granice są sporne, jak to ma miejsce w sprawie niniejszej, to nie organ administracji, lecz sąd jest właściwy do rozstrzygnięcia sprawy o rozgraniczenie. Ustawa bowiem nie przekazała tych spraw organom administracji przeprowadzającym akcję uwłaszczeniową.

Stąd też rozgraniczenie spornych działek powinno nastąpić na podstawie art. 153 k.c.

Skoro zaś ustalenie granicy obu działek siedliskowych nie jest możliwe według stanu prawnego, w grę wchodzi druga podstawa rozgraniczenia, którą prawidłowo przyjął Sąd Rejonowy, ustalając granice według ostatniego spokojnego stanu posiadania.

Z tych względów rewizja uczestnika postępowania jako nieuzasadniona podlega oddaleniu.

OSNC 1979 r., Nr 3, poz. 55