Uchwała z dnia 1977-11-21 sygn. III CZP 79/77

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 79/77

Uchwała z dnia 21 listopada 1977 r.

Przewodniczący: Sędzia SN J. Majorowicz. Sędziowie SN: W. Bryl (sprawozdawca), A. Gola.

Sąd Najwyższy, w sprawie z wniosku Jana J. z udziałem Janiny J. o rozłożenie spłaty działowej na raty, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Rzeszowie postanowieniem z dnia 27 lipca 1977 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.

"Czy "odroczenie" (...) "rat wymagalnych" w myśl art. 212 § 3 zdanie ostatnie k.c. obejmuje również możliwości "odroczenia" przez rozłożenie na raty spłaty już w całości wymagalnej?"

udzielił następującej odpowiedzi:

Sąd jest uprawniony na podstawie art. 212 § 3 zdanie ostatnie k.c. rozłożyć zasądzoną jednorazową spłatę na raty.

Uzasadnienie

Przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne wynikło na tle następującego stanu faktycznego: Postanowieniem z dnia 30.XII.1975 r. Sąd Rejonowy dokonał podziału majątku dorobkowego małżonków Janiny i Jana J. i m.in. zasądził od Jana J. na rzecz jego żony Janiny J. tytułem jednorazowej spłaty pieniężnej kwotę 157.667 zł.

Po uprawomocnieniu się wymienionego postanowienia Jan J. wystąpił do Sądu Rejonowego z wnioskiem o rozłożenie wymienionej kwoty na raty.

Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 1.IV.1977 r. odroczył wnioskodawcy Janowi J. płatność wymienionej kwoty na okres dwóch lat, ustalając termin płatności na 30.XII.1978 r., oddalił wniosek w pozostałej części i nie obciążył uczestniczki kosztami postępowania.

Wymienione postanowienie zaskarżyli wnioskodawca i uczestniczka rewizjami.

Sąd Wojewódzki, rozpoznając rewizje, przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia wymienione w sentencji zagadnienie prawne.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W art. 212 § 3 k.c. przewidziana jest możliwość rozkładania na raty dopłat i spłat na okres nie przekraczający 10 lat. Jest rzeczą zrozumiałą, że ustalenie terminu płatności dopłat i spłat albo rozłożenie ich na raty następuje w orzeczeniu sądu kończącym postępowanie. Jednakże § 3 art. 212 k.c. w zdaniu ostatnim dopuszcza możliwość odroczenia na wniosek dłużnika terminu zapłaty rat już wymagalnych w wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie i kwestia ta nie budziła w Sądzie Wojewódzkim wątpliwości. Sąd Wojewódzki powziął natomiast wątpliwość, czy dopuszczalne jest rozłożenie na raty prawomocnie ustalonej kwoty pieniężnej z tytułu dopłat i spłat. Gramatyczna wykładnia wymienionego przepisu przemawiałaby za niemożnością rozłożenia na raty jednorazowo zasądzonej kwoty z tytułu dopłat i spłat, skoro przepis ten przewiduje możliwość odroczenia terminu zapłaty rat już wymagalnych, a nie ma w nim mowy o możliwości odroczenia płatności kwot jednorazowo zasądzonych. Tego rodzaju wykładnia oparta li tylko na gramatycznym brzmieniu przepisu byłaby nietrafna. U podstaw wprowadzenia przy nowelizacji art. 212 § 3 k.c. przepisu dopuszczającego możliwość odroczenia płatności ustalonych już i wymagalnych rat leżało założenie, że mogą zajść w sytuacji dłużnika po prawomocnym rozstrzygnięciu sprawy tego rodzaju nadzwyczajne wypadki wpływające na jego zdolności płatnicze, że nie byłby on w stanie bez zagrożenia prawidłowego prowadzenia gospodarstwa rolnego, wywiązać się z ciążących na nim płatności. W podobnym położeniu może znaleźć się dłużnik, który według sądu w chwili rozstrzygania sprawy był w stanie jednorazowo spłacić w oznaczonym terminie przypadające na niego spłaty i dopłaty, ale w okresie późniejszym, zaszły szczególne okoliczności, takie jak nieurodzaj, pożar, który zniszczył zabudowania, inwentarz dłużnika itp. W razie zaistnienia tego rodzaju wyjątkowych okoliczności brak byłoby podstaw do negatywnego rozstrzygnięcia wniosku dłużnika o rozłożenie płatności jednorazowej spłaty lub dopłaty na raty.

Za przyjęciem takiego stanowiska przemawia przede wszystkim wykładnia funkcjonalna.

Celem bowiem przepisu art. 212 § 3 k.c. zdanie ostatnie, jak to wyżej wskazano, było takie usytuowanie rolnika pozostającego na gospodarstwie rolnym, aby przy obowiązku ciążących na nim spłat i dopłat mógł prawidłowo prowadzić to gospodarstwo. Skoro dłużnik, na którego nałożono obowiązek jednorazowej spłaty lub dopłaty, znalazł się z powodu wyjątkowych okoliczności w sytuacji, że bez rozłożenia na raty ciążącej na nim jednorazowej spłaty albo dopłaty prowadzone przez niego gospodarstwo nie mogłoby prawidłowo funkcjonować, to - mając na względzie cele wymienionego przepisu - należy przyjąć, że sąd może uwzględnić stosowny wniosek dłużnika w tym względzie.

Taka wykładnia wymienionego przepisu odpowiada zasadom i celom ustroju Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (art. 4 k.c.).

Z przytoczonych względów Sąd Najwyższy powziął wyżej wskazaną odpowiedź.

OSNC 1978 r., Nr 8, poz. 132