Uchwała z dnia 1977-11-22 sygn. III CZP 91/77

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 91/77

Uchwała z dnia 22 listopada 1977 r.

Przewodniczący: sędzia SN Z. Marmaj (uzasadnienie). Sędziowie SN: H. Dąbrowski (sprawozdawca), Z. Świeboda.

Sąd Najwyższy w sprawie z urzędu o pozbawienie władzy rodzicielskiej Jerzego M. i Grażyny H. nad małoletnimi Rafałem M. i Robertem M. po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Poznaniu postanowieniem z dnia 30 września 1977 r., do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"1. Czy adwokat, wnoszący rewizję w imieniu uczestnika postępowania od orzeczenia sądu opiekuńczego zapadłego w sprawie wszczętej z urzędu, obowiązany jest uiścić opłatę stałą (wpis od rewizji) już przy wniesieniu środka odwoławczego?

2. Czy w sytuacji opisanej w punkcie I w wypadku nieuiszczenia przez adwokata przy wniesieniu rewizji należnej od niej opłaty w wysokości stałej:

1) rewizja powinna być zwrócona bez wzywania o uiszczenie opłaty (art. 17 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych - Dz. U. Nr 24 poz. 110);

2) należy najpierw wezwać o uiszczenie opłaty, a rewizję zwrócić dopiero po bezskutecznym upływie tygodniowego terminu (art. 16 ust. 1 powołanej ustawy);

3) należy nadać rewizji bieg mimo braku opłaty, przyjmując, że o obowiązku jej uiszczenia orzeknie sąd rewizyjny lub też sąd pierwszej instancji w wypadku uchylenia przez sąd rewizyjny zaskarżonego orzeczenia i przekazania mu sprawy do ponownego rozpoznania (art. 21 powołanej ustawy) albo też w trybie określonym w art. 13 powołanej ustawy?"

uchwalił:

Nieuiszczenie przez pełnomocnika będącego adwokatem opłaty w wysokości stałej, należnej od rewizji wniesionej od orzeczenia sądu opiekuńczego wydanego w sprawie podlegającej wszczęciu z urzędu, nie stoi na przeszkodzie nadaniu biegu rewizji. W takim wypadku o obowiązku uiszczenia opłaty orzeka sąd w orzeczeniu kończącym postępowanie w instancji (art. 21 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych - Dz.U. Nr 24, poz. 110).

Uzasadnienie

Sąd Rejonowy w Poznaniu w sprawie wszczętej z urzędu postanowieniem z dnia 22.IV.1977 r. ograniczył władzę rodzicielską Jerzemu M. i Grażynie H. nad ich małoletnimi dziećmi Robertem M. i Rafałem M., określając zarazem, że dzieci te mają przebywać u swej babki Krystyny H.; upoważnił Krystynę H. do pobierania należnych od rodziców alimentów oraz uregulował sposób kontaktowania się rodziców z ich dziećmi.

Postanowienie to zostało zaskarżone rewizją wniesioną przez pełnomocnika Jerzego M., będącego adwokatem. Opłata stała przypadająca od rewizji nie została uiszczona.

Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 3 sierpnia 1977 r. rewizję powyższą odrzucił, powołując się na przepis art. 17 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 24, poz. 110), a Sąd Wojewódzki w Poznaniu, rozpoznając zażalenie uczestnika postępowania wniesione od powyższego postanowienia, przedstawił Sądowi Najwyższemu w trybie art. 391 k.p.c. pytanie prawne przytoczone we wstępnej części niniejszej uchwały, jako budzące poważne wątpliwości.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Stosownie do dyspozycji § 27 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 czerwca 1967 r. w sprawie określenia wysokości wpisów w sprawach cywilnych (jedn. tekst: Dz. U. z 1973 r., Nr 21, poz. 127) nie pobiera się opłat sądowych od wniosków i pism będących podstawą wszczęcia przez sąd opiekuńczy postępowania z urzędu lub składanych sądowi opiekuńczemu w wykonaniu obowiązku wynikającego z ustawy albo nałożonego przez ten sąd.

To zwolnienie od opłat sądowych nie odnosi się jednak do rewizji, skargi o wznowienie postępowania i zażalenia, wnoszonych od orzeczeń wydanych w tych sprawach. Stosownie bowiem do treści § 20 ust. 2 powołanego rozporządzenia, jeśli wniosek o wszczęcie postępowania nie podlega opłacie, to od rewizji i skargi o wznowienie postępowania pobiera się wpis stały w wysokości 150 zł, a od zażalenia - w kwocie 100 zł. Jednocześnie art. 17 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych wprowadza rygor polegający na tym, że w przypadku gdy rewizję podlegającą wpisowi stałemu wnosi adwokat bez jednoczesnego uiszczenia należnej opłaty, pismo to podlega odrzuceniu, bez uprzedniego wezwania do jej uiszczenia. Rygor ten nie ma jednak zastosowania - z mocy art. 21 powołanej ustawy - w przypadku, gdy sąd obowiązany jest działać z urzędu.

Należy zatem rozważyć owe sytuacje działania sądu z urzędu. Chodzi tu niewątpliwie m.in. o sprawy z zakresu opieki, w których z mocy art. 570 k.p.c. i art. 145 § 2 k.r.o. sąd zobowiązany jest do działania z urzędu. Użytego bowiem w art. 570 k.p.c. określenia, że sąd opiekuńczy "może" wszcząć postępowanie z urzędu, nie należy rozumieć w ten sposób, że wszczęcie postępowania zależy od swobodnego uznania sądu. Ujęcie mających zastosowanie w tych sprawach przepisów prawa materialnego oraz istota zadań sądu opiekuńczego wskazują, że ilekroć sąd ten dowie się o okolicznościach uzasadniających jego ingerencję lub działanie, to ta ingerencja i działanie "musi", a nie tylko "może" mieć miejsce.

Wniesienie rewizji - bo o skutki niewniesienia opłaty stałej od rewizji chodzi w przedstawionym pytaniu - nie jest wprawdzie czynnością podejmowaną przez sąd z urzędu, jednakże treść art. 21 powołanej ustawy wskazuje, iż wyłączenie rygoru przewidzianego w art. 17 ustawy odnosi się właśnie do środków prawnych wnoszonych w sprawach podlegających wszczęciu z urzędu.

Odmienne rozumienie zdania pierwszego art. 21 ustawy pozbawiałoby sensu ten przepis prawa. Skoro bowiem art. 17 ustawy stanowi, iż rewizja, od której opłata stała nie została przez adwokata uiszczona, podlega odrzuceniu, natomiast art. 21 zdanie pierwsze tej ustawy uchyla stosowanie tego rygoru w odniesieniu do przypadków, gdy sąd obowiązany jest działać z urzędu, to staje się oczywiste, iż chodzi o niestosowanie rygoru względem środków prawnych wnoszonych w sprawach podlegających wszczęciu z urzędu i to bez względu na to, kto taki środek wnosi.

Rekapitulując powyższe, należy stwierdzić, iż nieuiszczenie przez adwokata opłaty od rewizji w wysokości stałej, wniesionej od orzeczenia sądu opiekuńczego wydanego w sprawie podlegającej wszczęciu z urzędu, nie stoi na przeszkodzie nadaniu tej rewizji biegu i rygor przewidziany w art. 17 ustawy o kosztach sądowych nie ma zastosowania (art. 21 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych).

Z przytoczonych względów należało orzec, jak w sentencji uchwały.

OSNC 1978 r., Nr 7, poz. 106