Uchwała z dnia 1977-03-11 sygn. III CZP 7/77

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 7/77

Uchwała z dnia 11 marca 1977 r.

Sąd rewizyjny może uchylić orzeczenie o podziale majątku wspólnego małżonków także na niekorzyść skarżącej, jeżeli przedmiot zaskarżenia jest integralnie związany z inną częścią lub z całością tego orzeczenia.

 Przewodniczący: Sędzia SN Z. Trybulski. Sędziowie SN: J. Ignatowicz (sprawozdawca), W. Kuryłowicz.

Sąd Najwyższy, w sprawie z wniosku Ryszarda K. z udziałem Elżbiety K. o podział majątku dorobkowego, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Lublinie postanowieniem z dnia 30 grudnia 1976 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.

"Czy zasada wyrażona w pkt I uchwały pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 26.X.1973 r. (III CZP 13/73) ma zastosowanie w postępowaniu o podział majątku wspólnego?"

uchwalił:

Sąd rewizyjny może uchylić orzeczenie o podziale majątku wspólnego małżonków także na niekorzyść skarżącej, jeżeli przedmiot zaskarżenia jest integralnie związany z inną częścią lub z całością tego orzeczenia.

Uzasadnienie

W przedstawionym przez Sąd Wojewódzki Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia pytaniu prawnym, nawiązującym w swym sformułowaniu do uchwały pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 26.X.1973 r. III CZP 13/73 (OSNCP 1974, poz. 144), chodzi o wyjaśnienie kwestii, czy w postępowaniu o podział majątku wspólnego małżonków sąd rewizyjny może wydać takie rozstrzygnięcie, które będzie dla strony skarżącej mniej korzystne aniżeli rozstrzygnięcie zawarte w zaskarżonym postanowieniu, w szczególności, czy sąd rewizyjny może uchylić to orzeczenie także w części nie zaskarżonej, w następstwie czego mniej korzystne w ostatecznym wyniku może się okazać orzeczenie, jakie zostanie następnie wydane przez sąd I instancji. Inaczej mówiąc, chodzi o wyjaśnienie, czy w wymienionym postępowaniu obowiązuje zakaz reformationis in peius.

Odpowiadając na to pytanie, należy przede wszystkim stwierdzić, że za zasadę orzecznictwo zawsze przyjmowało istnienie zakazu zmiany lub uchylenia zaskarżonego orzeczenia na niekorzyść strony skarżącej (por. uzasadnienie powołanej uchwały Izby Cywilnej SN). Obecnie zasada ta znalazła wyraz w art. 382 k.p.c., w myśl którego sąd nie może uchylić lub zmienić wyroku na niekorzyść strony wnoszącej rewizję, chyba że strona przeciwna również wniosła rewizję.

Powyższa zasada nie obowiązuje jednak bez żadnych wyjątków. W szczególności w orzecznictwie od dawna utrwalił się pogląd, że wymieniony zakaz nie obowiązuje w wypadku niepodzielności poszczególnych rozstrzygnięć zawartych w zaskarżonym częściowo orzeczeniu. Oznacza to, że w razie uzasadnionego zaskarżenia jednego z tych rozstrzygnięć sąd może zmienić lub uchylić także drugie rozstrzygnięcie, jeżeli jest ono z tym pierwszym rozstrzygnięciem niepodzielnie związane. Niepodzielnie w tym sensie, że nie sposób dokonać korekty zaskarżonego rozstrzygnięcia bez odpowiedniej modyfikacji drugiego.

W świetle utrwalonego orzecznictwa jako typowy przykład takiej niepodzielności można przytoczyć rozstrzygnięcia zawarte w orzeczeniu działowym lub w orzeczeniu o zniesieniu współwłasności. W szczególności zaskarżenie przez uczestnika postępowania, któremu został przyznany przedmiot działu na własność, orzeczenia sądu I instancji w części orzekającej o spłatach może uzasadniać uchylenie orzeczenia także w części orzekającej o przyznaniu własności. Tak jest oczywiście nie zawsze, lecz tylko wtedy, gdy ostateczne rozstrzygnięcie o spłacie może rzutować na zasadność rozstrzygnięcia o własności. Może to mieć np. miejsce wtedy, gdy trafna obrona skarżącego przed wysokimi, ale prawidłowo ustalonymi spłatami, może uzasadniać bądź przyznanie mu tylko części przedmiotu działu, bądź nawet przyznanie go innym uczestnikom. Sytuacja taka nie występuje, gdy w postępowaniu rewizyjnym chodzi jedynie o pewną korektę orzeczenia o spłatach.

Sprawy o podział majątku wspólnego małżonków nie różnią się z omawianego punktu widzenia do spraw o dział spadku lub o zniesienie współwłasności. Przeciwnie, co do istoty mają taki sam charakter, co zresztą znalazło normatywny wyraz w art. 567 § 3 k.p.c., w myśl którego do postępowania o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku.

Dlatego to, co wyżej powiedziano o niepodzielności poszczególnych rozstrzygnięć orzeczenia działowego (o zniesieniu współwłasności), odnosi się także do spraw o podział majątku wspólnego małżonków.

Wychodząc z tych zasad Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji niniejszej uchwały.

OSNC 1977 r., Nr 11, poz. 205