Uchwała z dnia 1977-04-22 sygn. I PZP 5/77

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I PZP 5/77

Uchwała z dnia 22 kwietnia 1977 r.

Przewodniczący: Sędzia SN S. Rejman. Sędziowie SN: E Brzeziński, A. Filcek (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Alojzego G. przeciwko Zakładom Mechanicznym "Zamet" w S. o odszkodowanie po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Katowicach postanowieniem z dnia 9 lutego 1977 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c. i art. 355 prawa o sądach ubezpieczeń społecznych:

1. Na jakich zasadach i w jakiej wysokości należy się pracownikowi odszkodowanie w razie odmowy zawarcia umowy przyrzeczonej?
2. Czy można wystąpić z wnioskiem o odszkodowanie, rezygnując z nawiązania przyrzeczonej umowy, czy też można domagać się odszkodowania iunctim z domaganiem się zawarcia przyrzeczonej umowy (art. 264 § 1 pkt 4 k.p. w związku z art. 390 § 1 k.c.)?"

- po zapoznaniu się z poglądem Centralnej Rady Związków Zawodowych podjął następującą uchwałę:

1. W razie odmowy przez zakład pracy zawarcia przyrzeczonej umowy o pracę na czas nie określony, poszkodowanemu przysługuje na podstawie art. 390 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p. roszczenie o odszkodowanie, którego wysokość z reguły nie powinna przekraczać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia za pracę na stanowisku objętym umową przedwstępną.
2. Dochodzenie tego odszkodowania nie jest uzależnione od żądania zawarcia umowy przyrzeczonej.

Uzasadnienie

Kodeks pracy nie zawiera przepisów regulujących powszechnie sprawę zawierania umów przedwstępnych, których przedmiotem byłoby przyrzeczenie nawiązania stosunku pracy. Zagadnienie powyższe nie było również unormowane w uprzednio obowiązujących przepisach prawa pracy z wyjątkiem przepisów dotyczących zatrudniania absolwentów szkół wyższych. Przepisy bowiem ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. o zatrudnianiu absolwentów szkół wyższych (Dz. U. Nr 8, poz. 48) i rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 czerwca 1964 r. w sprawie zatrudniania absolwentów szkół wyższych oraz orzekania o obowiązku zwrotu kosztów wykształcenia (tekst jednolity: Dz. U. z 1972 r. Nr 2, poz. 9), obowiązujące nadal po wejściu w życie kodeksu pracy (art. VII pkt 17 przep. wprow. k.p.), przewidują możliwość zawierania umów przedwstępnych pracę przez studentów z zakładami pracy objętymi planem zatrudniania absolwentów, a także określają skutki uchylania się stron od zawarcia przyrzeczonej umowy o pracę.

Jednakże przepisy te pod względem podmiotowym mają ograniczony zakres działania. Toteż w odniesieniu do innych osób podstawy prawnej do zawarcia umowy przedwstępnej o pracę dopatrywano się w stosowanych posiłkowo przepisach prawa cywilnego. Wyraz takiemu stanowisku dał Sąd Najwyższy m.in w uchwałach z dnia 21.VI.1972 r. III PZP 13/72 (OSNCP 1972, z. 12, poz. 201) oraz z dnia 26.VII.1974 r. III PZP 22/74 (OSNCP 1975, z. 2, poz. 23). Po wejściu w życie kodeksu pracy powyższe stanowisko zostało podtrzymane przez Sąd Najwyższy w orzeczeniach z dnia 29.VIII.1975 r. I PR 120/75 oraz z dnia 2.X.1975 r. I PRN 21/75. Również Sąd Najwyższy w składzie orzekającym w niniejszej sprawie podziela to stanowisko. Instytucja bowiem umowy przedwstępnej o pracę nie pozostaje w sprzeczności z zasadami prawa pracy, zwłaszcza że przewidują ją przepisy o zatrudnianiu absolwentów. Ma ona zatem zastosowanie w prawie pracy na podstawie art. 300 k.p. w związku z art. 389 k.c.

Z redakcji przedstawionego pytania prawnego wynika, że zgłaszający je Sąd Wojewódzki również podziela pogląd o możliwości zawarcia umowy przedwstępnej o pracę , a wątpliwości jego wiążą się z roszczeniami przysługującymi osobie poszkodowanej na skutek odmowy zakładu pracy zawarcia przyrzeczonej umowy o pracę. Kodeks pracy nie określa tych roszczeń, nie reguluje bowiem w ogóle instytucji umowy przedwstępnej w stosunkach pracy. Zagadnienie roszczeń przysługujących w razie odmowy zawarcia umowy przyrzeczonej zostało unormowane w art. 390 § 1 i 2 k.c. Przepis ten w związku z art. 300 k.p. - w konsekwencji przyjęcia dopuszczalności stosowania art. 389 k.c. do stosunków pracy - ma także odpowiednie zastosowanie do tych stosunków. Wśród wymienionych w art. 390 k.c. roszczeń znajduje się roszczenie o naprawienie szkody, którą osoba poszkodowana wskutek odmowy zawarcia umowy przyrzeczonej poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej.

W stosunkach pracy szkodę taką osoby ubiegającej się o zatrudnienie stanowić będą z reguły zarobki utracone wskutek pozostawania bez pracy. Wysokość odszkodowania uzależniona jest od okoliczności konkretnego wypadku. Wprawdzie art. 390 § 1 k.c. nie określa górnej granicy odszkodowania, jednakże w razie odmowy zawarcia przez zakład pracy przyrzeczonej umowy o pracę na czas nie określony (o jaką chodziło w niniejszej sprawie) wysokość odszkodowania nie powinna w zasadzie przekraczać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia za pracę na stanowisku objętym umową przedwstępną. Za takim rozwiązaniem przemawia okoliczność, że identyczną granicę odszkodowania przewidziano w § 31 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 czerwca 1964 w sprawie zatrudniania absolwentów szkół wyższych oraz orzekania o obowiązku zwrotu kosztów wykształcenia (tekst jednolity: Dz. U. z 1972 r. Nr 2, poz. 9) w razie odmowy przez zakład pracy zawarcia przyrzeczonej umowy o pracę z absolwentem oraz że wysokość wszelkich odszkodowań należnych za wadliwe rozwiązanie stosunku pracy jest w kodeksie pracy limitowana. Okoliczności powyższe muszą być uwzględnione w ramach odpowiedniego stosowania art. 390 k.c. w stosunkach pracy na podstawie art. 300 k.p. Rozwiązania bowiem kwestii związanych ze stosunkiem pracy, a nie unormowanych bezpośrednio w prawie pracy, należy poszukiwać przede wszystkim w samym prawie pracy, mianowicie w tych jego przepisach, które odnoszą się do podobnego stanu faktycznego. Takie rozwiązanie odpowiada samodzielności prawa pracy jako odrębnej gałęzi prawa i nie koliduje z posiłkowym charakterem przepisu art. 300 k.p.

W przeciwieństwie do roszczenia o wynagrodzenie za okres pozostawania bez pracy wskutek wadliwego rozwiązania umowy o pracę, które to roszczenie uzależnione jest w świetle art. 47 § 1 i art. 57 § 1 k.p. od jednoczesnego lub uprzedniego dochodzenia przywrócenia do pracy, a następnie od podjęcia w określonym terminie pracy, do której pracownik został przywrócony, art. 390 § 1 k.c. nie uzależnia roszczenia o odszkodowanie od domagania się zawarcia umowy przyrzeczonej. Są to dwa niezależne od siebie roszczenia.

Kierując się przedstawionymi wyżej przesłankami, Sąd Najwyższy udzielił na przedstawione zagadnienie prawne odpowiedzi sformułowanej w sentencji uchwały.

Nie przesądza ona o spornej w sprawie okoliczności, czy między stronami doszło do zawarcia ważnej umowy przedwstępnej w rozumieniu art. 389 k.c. Okoliczność ta musi być wyjaśniona przez Sąd Wojewódzki w pierwszej kolejności.

OSNC 1977 r., Nr 10, poz. 180