Uchwała z dnia 1977-05-31 sygn. V PZP 2/77

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt V PZP 2/77

Uchwała 7 sędziów - zasada prawna z dnia 31 maja 1977 r.

Przewodniczący: prezes SN Fr. Rusek. Sędziowie SN: A. Filcek (sprawozdawca), W. Formański, S. Perestaj, S. Rejman, J. Wasilewski, K. Zieliński (współsprawozdawca).

Sąd Najwyższy, z udziałem Prokuratora Prokuratury Generalnej PRL, J. Mostowskiej-Długosz, w sprawie z wniosku Jana M. przeciwko Spółdzielni Kółek Rolniczych w C. o przywrócenie do pracy i zapłatę wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez skład trzech sędziów Sądu Najwyższego postanowieniem z dnia 8.II.1977 r.

"Czy należy uwzględnić żądanie pracownika o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach oraz o zapłatę wynagrodzenia za pracę (odszkodowanie) za czas pozostawania bez pracy z powodu nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia przez zakład pracy umowy o pracę w razie stwierdzenia w dacie wydania orzeczenia, że pracownik jest trwale niezdolny do podjęcia jakiegokolwiek zatrudnienia?"

i po zapoznaniu się z poglądem Centralnej Rady Związków Zawodowych

uchwalił i postanowił wpisać do księgi zasad prawnych następującą zasadę prawną:

W razie nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia przez zakład pracy umowy o pracę zawartej na czas nie określony trwała niezdolność pracownika do wykonywania jakiegokolwiek zatrudnienia nie wyłącza możliwości przywrócenia go do pracy i zasądzenia należnego mu wynagrodzenia.

Uzasadnienie

Przepisy art. 45 i 46 k.p. nie uzależniają przywrócenia do pracy od zdolności do jej świadczenia przez pracownika, z którym zakład pracy rozwiązał umowę o pracę w wyniku nieuzasadnionego lub sprzecznego z prawem wypowiedzenia. Takiej przesłanki orzeczenia o przywrócenie do pracy nie przewiduje także art. 56 k.p. w odniesieniu do pracownika, z którym rozwiązano umowę o pracę bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązaniu umów o pracę w tym trybie.

Co więcej, przepisy oddziału 6 rozdziału II działu drugiego kodeksu pracy wśród uprawnień pracownika w razie niezgodnego z prawem lub nieuzasadnionego wypowiedzenia przez zakład pracy umowy o pracę zawartej na czas nie określony nie przewidują odszkodowania, jakie przysługuje pracownikowi w razie niezgodnego z prawem rozwiązania z nim umowy o pracę bez wypowiedzenia. Przywrócenie do pracy oraz od niego pochodne wynagrodzenie za okres pozostawania bez pracy są jedynymi uprawnieniami pracownika, z którym wskutek nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia rozwiązana została umowa o pracę zawarta na czas nie określony.

W świetle art. 40 k.p. uzyskanie przez pracownika prawa do renty z powodu zaliczenia go do I lub II grupy inwalidów (a więc całkowitej niezdolności do pracy) zwalnia jedynie kierownika zakładu pracy od obowiązku konsultacji z radą zakładową zamiaru wypowiedzenia (art. 38 k.p.) oraz uchyla zakaz wypowiedzenia wynikający z art. 39 k.p. w odniesieniu do wymienionych w tym przepisie pracowników.

Trwałą niezdolność pracownika do pracy nie stanowi także podstawy do natychmiastowego rozwiązania z nim umowy o pracę; dopuszczalne jest ono - w drodze wypowiedzenia bądź też bez wypowiedzenia - po upływie prawem przewidzianych okresów ochronnych (art. 41 i 53 k.p.).

Z przytoczonych wyżej przepisów wynika, iż stosunek pracy może istnieć, mimo że pracownik nie jest zdolny do świadczenia pracy.

Zatem nie można przyjąć, że domaganie się przywrócenia do pracy przez pracownika trwale niezdolnego do pracy jest z reguły bezprzedmiotowe.

Argument o bezprzedmiotowości przywrócenia do pracy pracownika trwale niezdolnego do jej świadczenia nie jest ponadto adekwatny do sytuacji, w której domaga się on przed upływem okresu wypowiedzenia stwierdzenia bezskuteczności wypowiedzenia jako nieuzasadnionego lub dokonanego z naruszeniem przepisów o wypowiedzeniu (art. 45 i 46 k.p.). Bezskuteczność zaś takiego wypowiedzenia jest oczywista.

Przede wszystkim jednak pracownik trwale niezdolny do pracy ma interes prawny w przywróceniu go do pracy i nawiązaniu na nowo wadliwie rozwiązanego stosunku pracy. Interes ten obejmuje nie tylko wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy w granicach określonych w art. 47 § 1 k.p., lecz także zaliczenie do stażu pracy okresu zatrudnienia, wynikającego ze stosunku pracy nawiązanego na skutek przywrócenia do pracy, do chwili jego prawidłowego rozwiązania, z czego wynikać mogą rozliczne uprawnienia. Przykładowo można wskazać, że mimo nieświadczenia pracy pracownik w tym okresie będzie miał prawo do zasiłku chorobowego lub wynagrodzenia (np. nauczyciel), jeżeli przed przywróceniem do pracy upłynął okres, za który pracownikowi przysługiwał zasiłek chorobowy lub wynagrodzenie. Z kolei okres ten, jeżeli pracownik otrzymywał w nim zasiłek chorobowy lub wynagrodzenie za pracę, stanowi okres zatrudnienia w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 stycznia 1968 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, co może przesądzać o prawie pracownika do renty lub emerytury. Okres ten może też umożliwić pracownikowi nabycie prawa do kolejnego urlopu, a niekiedy pozwoli osiągnąć staż uprawniający do gratyfikacji jubileuszowej. Może mieć też wpływ, w razie śmierci pracownika, na wysokość odprawy pośmiertnej.

Argumenty za bezprzedmiotowością przywrócenia do pracy pracownika trwale niezdolnego do pracy nie należy doszukiwać się w art. 48 k.p. uzależniającym prawnomaterialną skuteczność orzeczenia o przywróceniu do pracy od zgłoszenia przez pracownika w określonym terminie gotowości niezwłocznego podjęcia pracy. Jak bowiem wyjaśnił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały składu 7 sędziów z dnia 28 maja 1976 r. V PZP 12/75 (OSNCP 1976, z. 9, poz. 187), przez gotowość do pracy w pojęciu powołanego wyżej przepisu rozumieć należy nie tylko faktyczną, lecz także prawną gotowość do pracy, polegającą na zgłoszeniu zamiaru kontynuowania stosunku pracy z jednoczesnym usprawiedliwieniem niemożliwości świadczenia pracy.

Nie można też uznać, aby domaganie się przez pracownika trwale niezdolnego do pracy przywrócenia do pracy było samo przez się sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 8 k.p.).

Nie można bowiem dopatrzyć się żadnej naganności w dochodzeniu przez takiego pracownika przywrócenia do pracy w zakładzie pracy, który wypowiedział mu umowę o pracę bezzasadnie lub niezgodnie z prawem, zwłaszcza w sytuacji, gdy od przywrócenia do pracy uzależnione są inne uprawnienia pracownika, a zakład pracy będzie mógł rozwiązać z nim umowę o pracę w sposób zgodny z prawem.

Z powyższych względów Sąd Najwyższy udzielił na przedstawione pytanie prawne odpowiedzi sformułowanej w sentencji. Jest ona zbieżna ze stanowiskiem reprezentowanym przez przedstawiciela Prokuratury Generalnej PRL oraz poglądem Centralnej Rady Związków Zawodowych wyrażonym w trybie art. 63 k.p.c.

Odpowiedź została dostosowana do stanu faktycznego sprawy, w której zostało zgłoszone rozpatrywane pytanie prawne.

OSNC 1977 r., Nr 9, poz. 149