Uchwała z dnia 1976-05-06 sygn. III PZP 2/76

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III PZP 2/76

Uchwała z dnia 6 maja 1976 r.

Przewodniczący: sędzia J. Wasilewski (sprawozdawca). Sędziowie: E. Brzeziński, A. Szczurzewski.

Sąd Najwyższy, z udziałem Prokuratora Prokuratury Generalnej PRL, Z. Paczyńskiego, w sprawie z wniosku Stefanii M. przeciwko Kombinatowi Kopalni i Zakładom Przetwórczym Siarki w T. o odszkodowanie, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie postanowieniem z dnia 1 marca 1976 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 66 ustawy z dnia 24 października 1974 r. o okręgowych sądach pracy i ubezpieczeń społecznych:

"1. Czy prawomocny wyrok okręgowego sądu ubezpieczeń społecznych (okręgowego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych) uznający związek inwalidztwa z wypadkiem przy pracy i ustalający prawo do renty inwalidzkiej jest wiążący w przedmiocie ustalenia zaistnienia wypadku w pracy w postępowaniu o jednorazowe odszkodowanie za poniesiony uszczerbek na zdrowiu w związku z wypadkiem przy pracy,

2. czy wręczenie pracownikowi pisma zawierającego w swej treści wypowiedzenie umowy o pracę może być potraktowane jako zdarzenie nagłe wywołane przyczyną zewnętrzną, które zaszło w związku z pracą, a więc kwalifikujące się jako wypadek przy pracy, w sytuacji gdy zdarzenie to wywołało gwałtowny wstrząs psychiczny i w dalszej konsekwencji trwały uszczerbek na zdrowiu?"

postanowił udzielić następującej odpowiedzi:

1. Prawomocny wyrok okręgowego sądu ubezpieczeń społecznych wydany w sprawie o rentę nie wiąże sądu, a także innych organów, orzekających o jednorazowym odszkodowaniu przewidzianym w art. 11 ustawy z dnia 23 stycznia 1968 r. o świadczeniach pieniężnych przysługujących w razie wypadków przy pracy (Dz. U. Nr 3, poz. 8), co do ustalenia wypadku przy pracy.
2. Wręczenie pracownikowi pisma zawierającego oświadczenie zakładu pracy o wypowiedzeniu umowy o pracę nie stanowi nagłego zdarzenia wywołanego przyczyną zewnętrzną w rozumieniu art. 2 ust. 1 cytowanej wyżej ustawy.

Uzasadnienie

Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych przedstawił na podstawie art. 66 ustawy o o.s.p. i u.s. przytoczone w sentencji uchwały zagadnienia prawne w związku z następującym stanem faktycznym sprawy:

Dyrektor zakładu pracy wręczył wnioskodawczyni w dniu 25.II.1971 r. pismo zawierające oświadczenie o wypowiedzeniu jej umowy o pracę. Wnioskodawczyni po wręczeniu jej tego pisma poczuła się źle. Lekarze stwierdzili u niej zawał mięśnia sercowego. Wnioskodawczyni twierdzi, że doznała zawału na skutek wstrząsu psychicznego, wywołanego niespodziewanym wypowiedzeniem jej umowy o pracę.

Opisane zdarzenie wnioskodawczyni potraktowała jako wypadek przy pracy i na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 23 stycznia 1968 r. o świadczeniach pieniężnych przysługujących w razie wypadków przy pracy (Dz. U. Nr 3, poz. 8) wniosła o zasądzenie na jej rzecz od zakładu pracy jednorazowego odszkodowania. Na podstawie wyroku okręgowego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, wydanego w innej sprawie, wnioskodawczyni przyznano rentę inwalidzką w związku z wypadkiem przy pracy.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

1. Pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy, przysługują na podstawie przepisów wymienionej wyżej ustawy świadczenia ubezpieczeniowe (renta, dodatek do renty) z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz świadczenia odszkodowawcze (jednorazowe odszkodowanie, świadczenia wyrównawcze, odszkodowanie za zniszczone przedmioty) od zakładu pracy. Artykuł 16 tej ustawy określa różny tryb postępowania w zależności od charakteru świadczeń dochodzonych przez pracownika. Sprawy o świadczenia ubezpieczeniowe są rozpatrywane w trybie przewidzianym w sprawach rent i zaopatrzeń oraz innych świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Natomiast sprawy o świadczenia odszkodowawcze rozpatrują komisje rozjemcze. Odwołania od orzeczeń wydanych w obu wymienionych rodzajach spraw rozpatrują okręgowe sądy pracy i ubezpieczeń społecznych (poprzednio okręgowe sądy ubezpieczeń społecznych).

Ze względu na przytoczone odrębności pracownik nie może dochodzić w jednej sprawie renty inwalidzkiej i jednorazowego odszkodowania, chociaż źródłem obu tych roszczeń jest jedno zdarzenie - wypadek przy pracy. Niezależnie od odmienności trybu postępowania w sprawie o rentę i w sprawie o jednorazowe odszkodowanie, inne organy są też właściwe do ich rozpatrzenia w pierwszym etapie, postępowanie zaś jest skierowane przeciwko różnym podmiotom. Są to zatem dwa niezależne od siebie postępowania. Ustalenia dokonane w sprawie o rentę i treść rozstrzygnięcia sporu nie wiąże organów rozpatrujących sprawę o jednorazowe odszkodowanie i odwrotnie. Podstawową bowiem zasadą rozpatrywania sporów przez powołane organy jest ich uprawnienie do samodzielnego dokonywania ustaleń faktycznych i oceny prawnej dochodzonych roszczeń. Odstępstwa od tej zasady są dopuszczalne tylko w wypadkach określonych w przepisach prawa. Przepisy kodeksu pracy i ustawy wypadkowej nie zawierają takiego wyjątku w odniesieniu do rozważanego przypadku. Brak jest więc podstawy prawnej, analogicznej do art. 11 k.p.c., pozwalającej na uznanie mocy wiążącej ustaleń prawomocnego wyroku wydanego w sprawie o rentę dla organu rozpatrującego spór o jednorazowe odszkodowanie. Zatem prawomocny wyrok sądu w sprawie rentowej ustalający związek inwalidztwa z wypadkiem przy pracy nie wiąże sądu ani innego organu w sprawie o jednorazowe odszkodowanie co do zaistnienia wypadku przy pracy. W tym zakresie ustawa z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. Nr 20, poz. 105) nie wprowadziła żadnych zmian.

2. Według art. 2 ustawy wypadkowej z 1968 r. (obecnie art. 6 ustawy wypadkowej z 1975 r.) za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w związku z pracą. Zawał serca ma znamiona zdarzenia nagłego. Nie można więc wykluczyć zasadności uznania zawału serca za wypadek przy pracy, pod warunkiem jednakże stwierdzenia, że zdarzenie to nastąpiło w związku z pracą, na skutek przyczyny zewnętrznej w znaczeniu nadanym temu pojęciu w ustawie wypadkowej. Zawał serca jest wykładnikiem przyczyn istniejących w samym organizmie człowieka, łączących się z jego stanem zdrowia, predyspozycjami ustrojowymi i właściwościami wewnętrznymi. Są to więc przyczyny wewnętrzne. Przy istnieniu tych przyczyn do wystąpienia zawału serca mogą też doprowadzić przyczyny zewnętrzne. Przy takim zaś zbiegu przyczyn wywołujących zawał, do uznania tego zdarzenia za wypadek przy pracy, istotne znaczenie ma rodzaj przyczyny zewnętrznej i jej rola w wystąpieniu zawału.

Wypowiedzenie pracownikowi umowy o pracę jest czynnością prawną, mieszczącą się w granicach uprawnień zakładu pracy. Jest to też zdarzenie, które nie wywołuje zawału serca u pracownika, którego organizm normalnie reaguje na tego rodzaju zewnętrzne działanie. Jeżeli więc dochodzi do zawału serca pracownika na skutek nienormalnej reakcji jego organizmu na dokonane mu wypowiedzenie umowy o pracę, to w zespole przyczyn, wywołujących ten stan, sam fakt wypowiedzenia umowy był przyczyną nieistotną. Decydujący wpływ na zawał wywarły bowiem przyczyny wewnętrzne. W takiej zaś sytuacji na podstawie art. 2 ustawy wypadkowej nie można uznać, że zawał serca został wywołany przyczyną zewnętrzną i jest wypadkiem przy pracy.

Należy też stwierdzić, że jeżeli przyczyna zewnętrzna, powodująca wypadek przy pracy, wynika z postępowania zakładu pracy wobec pracownika, to musi to być tego rodzaju postępowanie, które - uwzględniając nawet szczególny stan zdrowia pracownika - nie powinno być stosowane. Przykładowo można wskazać, że pracownik chory na serce nie powinien być zatrudniony przy dźwiganiu ciężarów, wymagających od niego wysiłku. Nie sposób natomiast uznać, że zakład pracy - ze względu na przepisy ustawy wypadkowej - został ograniczony w możliwości wypowiedzenia umów o pracę pracownikom o predyspozycjach zawałowych, gdyż mogłoby to doprowadzić do wypadku przy pracy, przepisy zaś nakazują zakładowi pracy stosowanie wszelkich dostępnych środków, zapobiegających wypadkom przy pracy. Zatem i z tego względu brak jest podstaw do uznania wypowiedzenia umowy o pracę za przyczynę zewnętrzną, która ze względu na skutki w stanie zdrowia pracownika uzasadnia ocenę zaistniałego zdarzenia jako wypadku przy pracy w znaczeniu art. 2 cyt. ustawy.

OSNC 1976 r., Nr 11, poz. 239