Wyrok z dnia 2006-01-24 sygn. I OSK 829/05

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Elżbieta Stebnicka, Sędziowie NSA Małgorzata Borowiec, Irena Kamińska (spr.), Protokolant Mariusz Bartosiak, po rozpoznaniu w dniu 24 stycznia 2006 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej D. O. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 20 kwietnia 2005 r. sygn. akt II SA/Lu 924/04 w sprawie ze skargi D. O. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] z dnia [...] nr [...] w przedmiocie usług opiekuńczych 1. uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Lublinie, 2. zasądza od Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] na rzecz D. O. kwotę 180,00 zł (słownie: sto osiemdziesiąt) tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie wyrokiem z dnia 20 kwietnia 2005r., sygn. akt II SA/Lu 924/04, po rozpoznaniu skargi D. O. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] z dnia [...], Nr [...] w przedmiocie usług opiekuńczych – oddalił skargę.

W uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał, iż celem pomocy społecznej, określonym w art. 2 i 3 ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (Dz.U. Nr 64, poz. 539 ze zm.), jest wspieranie osób i rodzin w ich wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i przezwyciężenia trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości, a także umożliwianie im życia w warunkach odpowiadających godności człowieka.

Organ pomocy społecznej stwierdzając, iż zachodzą okoliczności uzasadniające udzielenie pomocy, jest w zasadzie zobowiązany przyznać właściwe świadczenie osobie ubiegającej się o taką pomoc.

Ustalenie i ocena okoliczności przemawiających za udzieleniem, bądź odmową udzielenia pomocy należy do organu administracyjnego, który rozpoznając wniosek bierze pod uwagę całokształt zebranego materiału dowodowego i kieruje się określonymi ustawą celami pomocy społecznej.

W ocenie Sądu organy rozpoznające sprawę prawidłowo ustaliły, iż w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku, tj. w marcu 2004r. dochód skarżącego wyniósł 200,50 zł. i był niższy od kryterium dochodowego dla osoby samotnie gospodarującej, wynoszącego 461 zł. Skarżący otrzymał bowiem rentę inwalidzką w wysokości 561,05 zł. oraz dodatek mieszkaniowy w kwocie 89,45 zł., co łącznie stanowiło 650,50 zł., z której to kwoty wpłacił na rzecz swojego syna alimenty w wysokości 450 zł.

Skarżący jednak pomimo, dochodów niższych od wartości miesięcznych wydatków, w okresie poprzedzającym złożenie wniosku uiszczał terminowo wszelkie opłaty czynszowe i zobowiązania alimentacyjne.

Z powyższych względów stanowisko organów, iż skarżący w okresie ubiegania się o pomoc był w stanie przezwyciężyć swoją trudną sytuację, Sąd uznał za uzasadnione.

Sąd podkreślił, iż skarżący pomimo otrzymywania pomocy od wielu lat nie ujawnił okoliczności, iż jest współwłaścicielem samochodu marki Renault Kanoo. Zgodnie zaś z art. 109 ustawy o pomocy społecznej miał on obowiązek niezwłocznie informować organ o każdej zmianie w sytuacji osobistej, dochodowej i majątkowej, która wiąże się z podstawą przyznania świadczeń.

W ocenie Sądu zebrany w sprawie materiał dowodowy uprawnia do stwierdzenia, iż pomiędzy udokumentowaną wysokością dochodu skarżącego, a jego rzeczywistą sytuacją majątkową zachodzą dysproporcje, gdyż w rozpatrywanym okresie skarżący był w stanie samodzielnie przezwyciężyć trudną sytuację życiową, wykorzystując własne zasoby i możliwości.

Od powyższego wyroku skarżący, reprezentowany przez radcę prawnego wniósł do Naczelnego Sądu Administracyjnego skargę kasacyjną, domagając się uchylenia zaskarżonego wyroku w całości oraz przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, a także zasądzenia kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Zaskarżonemu wyrokowi pełnomocnik zarzucił:

- naruszenie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r.- Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) poprzez nieuwzględnienie skargi pomimo naruszenia przez organ

administracji przepisów art. 7, 77 § 1, 80 i 104 kpa, a także przyjęcie wadliwego stanu faktycznego przez Sąd, co miało zasadniczy wpływ na wynik sprawy, oraz nierozpoznanie istoty sprawy,

- naruszenie art. 141 § 4 ustawy o postępowaniu przed sądami administracyjnymi poprzez niewskazanie w uzasadnieniu wyroku powodu pominięcia dowodów w sprawie,

- naruszenie prawa materialnego przez niewłaściwe zastosowanie art. 12 ustawy o pomocy społecznej poprzez uznanie, że przepis ten daje podstawę do takiego jego rozumienia, iż posiadanie udziału we współwłasności samochodu o wartości 1 zł., a także nadpłaty w Spółdzielni Mieszkaniowej, świadczy o istnieniu dysproporcji między udokumentowaną wysokością dochodu, a sytuacją majątkową skarżącego oraz stanowi zasoby majątkowe, dzięki którym skarżący jest w stanie przezwyciężyć swoją sytuację życiową, a także stanowi podstawę do odmowy przyznania świadczenia.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej pełnomocnik wskazał, iż w wyniku pominięcia przez Sąd znajdujących się w aktach sprawy pism Spółdzielni Mieszkaniowej [...], przyjęto błędnie ustalony stan faktyczny, co miało zasadniczy wpływ na rozstrzygnięcie. Pisma Spółdzielni były znane wcześniej organom administracji, zatem wydanie decyzji na błędnie ustalonym stanie faktycznym jest sprzeczne z obowiązującą w postępowaniu administracyjnym zasadą prawdy obiektywnej. Obowiązek przeprowadzenia całego postępowania, co do wszystkich istotnych okoliczności spoczywa na organie i nie może być przerzucony na stronę. Ciężar zaś dowodu na mocy art. 77 § 1 kpa obciąża organ administracyjny.

Ponadto pełnomocnik podkreślił, iż wprawdzie skarżący figuruje w rejestrze, jako współwłaściciel samochodu marki Renault Kanoo, to jednak jego udział we współwłasności samochodu wynosi 1 zł., która to informacja była w posiadaniu organu administracji. 

Posiadanie zatem udziału we współwłasności samochodu o wartości 1 zł. absolutnie nie stanowiło zmiany sytuacji majątkowej skarżącego, która miałaby wpływ na podstawę przyznanych świadczeń w rozumieniu art. 109 ustawy o pomocy społecznej.

Podkreślił również, iż skarżący nie posiada ani znacznych zasobów finansowych, wartościowych przedmiotów majątkowych oraz nieruchomości, które pozwoliłyby na przezwyciężenie trudnej sytuacji życiowej, a tym samym mogłoby stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczenia.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w [...] nie skorzystało z prawa wniesienia odpowiedzi na skargę kasacyjną.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna jest zasadna.

W myśl art. 174 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ( Dz.U. nr 153, poz. 1270 ze zm.) skargę kasacyjną można oprzeć na następujących podstawach: 1) naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, 2) naruszenie przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Naczelny Sąd Administracyjny związany jest podstawami skargi kasacyjnej, bowiem według art. 183 § 1 wyżej powołanej ustawy rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, biorąc z urzędu pod uwagę jedynie nieważność postępowania.

W niniejszej sprawie skarżący oparł skargę kasacyjną na obu podstawach kasacyjnych, wskazanych w art. 174 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Wydając zaskarżony wyrok, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie przyjął za organami administracyjnymi, iż w rozpoznawanej sprawie wystąpiły dysproporcje, o których mowa w art. 12 ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (Dz.U. Nr 64, poz. 593 ze zm.), gdyż w badanym okresie skarżący był w stanie samodzielnie przezwyciężyć trudną sytuację życiową, wykorzystując własne zasoby i możliwości. Z tych względów przyznanie mu pomocy w formie płatnych w całości usług opiekuńczych było usprawiedliwione.

Tego rodzaju przekonanie, jak i stwierdzony przez Sąd brak dowolności organów w ocenie stanu faktycznego, winno jednak znajdować potwierdzenie w kompletnym i w pełni rozpatrzonym materiale dowodowym.

Należy podkreślić, iż jedną z naczelnych zasad postępowania administracyjnego jest zawarta w art. 7 kpa zasada nakazująca organom administracji publicznej prowadzącym postępowanie, podejmowanie wszelkich kroków niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy zgodnego z rzeczywistością. Z kolei art. 77 § 1 kpa stanowi, iż organ administracji publicznej zobowiązany jest w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy. Jako dowolne należy więc traktować ustalenia faktyczne znajdujące wprawdzie potwierdzenie w materiale dowodowym, ale niekompletnym, czy nie w pełni rozpatrzonym.

Zarzut dowolności zostaje wykluczony dopiero ustaleniami dokonanymi w całokształcie materiału dowodowego (art. 80 kpa), zgromadzonego i rozpatrzonego w sposób wyczerpujący, a wiec przy podjęciu wszelkich kroków niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego, jako warunku niezbędnego do wydania właściwej decyzji.

Oceniając decyzje organów administracji publicznej, Wojewódzki Sąd Administracyjny powinien zatem zbadać, czy zostały one wydane w zgodzie z wymienionymi powyżej przepisami kodeksu postępowania administracyjnego, a w przypadku uznania, że przepisy te zostały naruszone ustalić, czy naruszenie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. W przypadku bowiem naruszenia przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy sąd, zgodnie z art. 145 § 1 pkt.1 lit. c ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, uchyla zaskarżoną decyzję w całości lub części.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, w rozpoznawanej sprawie wyżej opisana analiza nie została przeprowadzona.

Skarżący zarówno w postępowaniu przed organami administracji, jak i przed Sądem powoływał się na zaświadczenia Spółdzielni Mieszkaniowej, które świadczyły o posiadanej przez skarżącego nadpłacie. Również okoliczność i zasady na jakich skarżący pozostawał współwłaścicielem samochodu były znane organom administracji.

Pominięcie okoliczności faktycznych mogących mieć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, zwłaszcza gdy strona powołuje się na nie w toku postępowania jako dla niej ważne, stwarza przesłankę do uznania naruszenia przepisów postępowania administracyjnego w stopniu wywierającym istotny wpływ na wynik sprawy.

Naruszenie wyżej wspomnianych zasad postępowania administracyjnego świadczy o braku należytej staranności w prowadzeniu sprawy, wyrażającym się w rozstrzyganiu o niej bez pełnej znajomości jej stanu faktycznego oraz materiału dowodowego występującego w sprawie. Brak takiej staranności mieści się natomiast w kategorii "innego naruszenia przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy" – stanowiącej podstawę uchylenia decyzji na mocy art. 145 § 1 pkt 1 lit. c ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Nieuwzględnienie skargi przez wojewódzki sąd administracyjny, mimo naruszenia przepisów przez organ w toku postępowania administracyjnego, stanowi naruszenie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c wyżej wskazanej ustawy i jest uchybieniem przepisom postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Podniesiony w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia przez sąd prawa materialnego, poprzez niewłaściwe jego zastosowanie, odniesiono do przepisu art. 12 ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (Dz.U. Nr 64, poz. 593 ze zm.).

Należy w tym miejscu podkreślić, iż naruszenie przez sąd pierwszej instancji prawa materialnego może nastąpić w dwóch różnych formach – bądź przez błędną wykładnię, co polega na mylnym zrozumieniu określonej normy prawnej, bądź przez błędne zastosowanie prawa materialnego, to jest wadliwe uznanie, iż ustalony w sprawie stan faktyczny odpowiada hipotezie określonej normy prawnej (tzw. błąd subsumpcji). Ocena zasadności zarzutu naruszenia prawa materialnego może być zatem dokonana wyłącznie na podstawie konkretnego ustalonego w sprawie stanu faktycznego.( wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 31 maja 2004r., FSK 103/04, niepubl.).

Przepis art. 12 ustawy o pomocy społecznej przykładowo wymienia składniki majątku, przy wykorzystaniu których może nastąpić przezwyciężenie trudnej sytuacji życiowej, zaliczając do nich znaczne zasoby finansowe, wartościowe przedmioty majątkowe oraz nieruchomości. Ustawa wprowadza tym samym pewien punkt odniesienia, wskazując jakiego typu (rozmiaru) zasoby majątkowe winny być brane pod uwagę.

Zgodzić się należy z poglądem wyrażonym w skardze kasacyjnej, iż każdorazowa ocena istnienia takich składników majątku, które pozwalają przezwyciężyć trudną sytuację życiową osoby ubiegającej się o świadczenia z pomocy społecznej, winna odbywać się w świetle wyliczenia tych składników, zawartego w art. 12 wyżej wskazanej ustawy.

Z materiałów zgromadzonych w sprawie nie wynika natomiast, aby skarżący dysponował tak rozumianymi zasobami majątkowymi.

Słusznie zatem w uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesiono, iż w wyniku przyjęcia wadliwie ustalonego stanu faktycznego, Sąd I instancji orzekając w niniejszej sprawie niewłaściwie zastosował art. 12 ustawy o pomocy społecznej poprzez uznanie, że przepis ten daje podstawę do takiego jego rozumienia, iż posiadanie udziału we współwłasności samochodu o wartości 1 zł., a także nadpłaty w Spółdzielni Mieszkaniowej świadczy o istnieniu dysproporcji między udokumentowaną wysokością dochodu, a sytuacją majątkową skarżącego oraz stanowi zasoby majątkowe, dzięki którym skarżący jest w stanie przezwyciężyć swoją sytuację życiową.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie, przyjmując niewłaściwie ustalony przez organ administracji stan faktyczny, dokonał wadliwej subsumcji, czyniąc tym samym zarzut naruszenia prawa materialnego zasadnym.

Z tych względów Naczelny Sąd Administracyjny na mocy art. 185 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, orzekł jak w sentencji wyroku.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 203 pkt 1 cytowanej wyżej ustawy.