Wyrok z dnia 2006-08-30 sygn. I OSK 314/06

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Jan Paweł Tarno /spr./, Sędziowie NSA Izabella Kulig – Maciszewska, Marek Stojanowski, Protokolant Kamil Wertyński, po rozpoznaniu w dniu 30 sierpnia 2006 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej D. O. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 14 października 2005 r. sygn. akt II SA/Lu 651/05 w sprawie ze skargi D. O. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] z dnia [...] nr [...] w przedmiocie przyznania pomocy żywnościowej oddala skargę kasacyjną

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 14 października 2005r., sygn. akt II SA/Ol 756/04 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie oddalił skargę D. O. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] z dnia [...], nr [...], w przedmiocie przyznania pomocy w postaci jednego gorącego posiłku dziennie za odpłatnością 30% jego kosztu. W uzasadnieniu Sąd stwierdził, że celem pomocy społecznej w myśl art. 2 i 3 ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 539 ze zm. – cyt. dalej jako "ups") - jest wspieranie osób i rodzin w ich wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i przezwyciężenia trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości, a także umożliwianie im życia w warunkach odpowiadających godności człowieka. Ustawodawca zastrzega, w art. 3 ust. 3 ustawy, że rodzaj, forma i rozmiar świadczenia powinny być odpowiednie do okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy. Pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom w szczególności z powodu: ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, bezrobocia, niepełnosprawności, długotrwałej lub ciężkiej choroby, przemocy w rodzinie, potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności, bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych, braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo-wychowawcze, trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy, trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego, alkoholizmu lub narkomanii, zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej, klęski żywiołowej lub ekologicznej (art. 7 ustawy).

W myśl przepisów ustawy o pomocy społecznej, organ pomocy społecznej, stwierdzając w trakcie prowadzonego postępowania, że zachodzą okoliczności uzasadniające udzielenie pomocy zobligowany jest przyznać właściwe świadczenie osobie ubiegającej się o pomoc. W art. 11 ups przewidziano sytuacje, w których pomimo wystąpienia przesłanek do udzielenia pomocy, orzekający organ ma prawo ograniczyć przyznane już świadczenia, odmówić ich przyznania albo przyznać pomoc w formie świadczenia niepieniężnego. Natomiast w przypadku stwierdzonych przez pracownika socjalnego dysproporcji między udokumentowaną wysokością dochodu, a sytuacją majątkową osoby ubiegającej się o pomoc, wskazującą, że osoba ta jest w stanie przezwyciężyć trudną sytuację życiową, wykorzystując własne zasoby majątkowe, w postaci znacznych zasobów finansowych, wartościowych przedmiotów majątkowych lub nieruchomości, można odmówić przyznania świadczenia (art. 12).

W ocenie Sądu okoliczności, przemawiające za udzieleniem skarżącemu pomocy w postaci częściowo odpłatnych posiłków, zostały przez orzekające organy należycie przeanalizowane, co znalazło wyraz w ostatniej decyzji organu I instancji z dnia [...] oraz decyzji Kolegium z dnia [...]. Dokonana przez organy administracyjne w niniejszej sprawie ocena stanu faktycznego - wbrew twierdzeniom skarżącego - nie nosi cech dowolności. Ustawa nie przewiduje udzielania pomocy społecznej osobom, które przede wszystkim nie spełniają tzw. kryterium dochodowego, wynoszącego dla osoby samotnie gospodarującej 461 zł (art. 8 ust. 1). W myśl art. 8 ust. 3 ups za dochód uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej. Dochód pomniejsza się m.in. o kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób, Orzekające organy prawidłowo ustaliły, że w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku, tj. w październiku 2004 r. dochód skarżącego wyniósł 691,02 zł i przekraczał kryterium dochodowe dla osoby samotnie gospodarującej, wynoszącego 461 zł. Otrzymał on bowiem rentę inwalidzką w wysokości 553,51 zł oraz dodatek mieszkaniowy w kwocie 137,51 zł. Jak prawidłowo ustalono, skarżący zapłacił na rzecz syna alimenty w wysokości 750 zł, przekraczającej wykazywany dochód. Z akt sprawy wynika, że skarżący w okresie przed złożeniem wniosku o przyznanie prawa pomocy uiszczał i regulował terminowo opłaty czynszowe, co potwierdza Spółdzielnia Mieszkaniowa C. w [...]. Wcześniej regulował także zobowiązania alimentacyjne. Z tych względów uzasadnione jest stanowisko organów, iż skarżący w okresie ubiegania się o pomoc społeczną był w stanie przezwyciężyć swoją trudną sytuację. Co więcej powstały dysproporcje pomiędzy deklarowaną sumą przychodów a rzeczywistą sytuacją majątkową. Potwierdzało te dysproporcje pismo Urzędu Miejskiego w [...] - Wydziału Spraw Administracyjnych Miejskiego Inspektoratu Komunikacji z dnia 26 października 2004 r., z którego wynikało, że D. O. figuruje nadal w rejestrze jako współwłaściciel samochodu marki Renault Kangoo (k. 648 akt administracyjnych). Dysproporcje potwierdzało także wspólne oświadczenie skarżącego i G. R. z dnia 3 grudnia 2004 r. (k. 653 akt). Skarżący sam powinien ujawnić tę okoliczność, biorąc pod uwagę, iż otrzymuje on pomoc społeczną od wielu lat. Zgodnie z art. 109 ups, skarżący miał obowiązek odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń. Wskazana w skardze wysokość uiszczonych alimentów w kwocie 1000 zł oraz wykazywane dużo wyższe dochody - niż to przyjęto w decyzji - nie zmieniają istoty dysproporcji pomiędzy dochodami skarżącego, a jego sytuacją majątkową. Trudno uznać, aby te dysproporcje - jak tego chce skarżący powinny zostać ponownie ustalone i przeanalizowane przez organ, pod kątem przyznania pomocy społecznej, z której skarżący skorzystał w odległym już czasowo okresie od 1 stycznia do 30 kwietnia 2004 r.

Od tego wyroku D. O. złożył skargę kasacyjną, zaskarżając go w całości i wnosząc o jego uchylenie w całości oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, a także zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa radcy prawnego wg norm przepisanych. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucono:

1) naruszenie art. 145 § l pkt l lit. c ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, z późn. zm.) poprzez nieuwzględnienie skargi pomimo naruszenia przez organ administracji przepisów art. 7, 77 § l, 80 i 104 kpa, a także przyjęcie wadliwego stanu faktycznego przez Sąd, co miało zasadniczy wpływ na wynik sprawy oraz nierozpoznanie istoty sprawy,

2) naruszenie art. 141 § 4 ustawy o postępowaniu przed sądami administracyjnymi poprzez niewskazanie w uzasadnieniu wyroku powodu pominięcia dowodów w sprawie.

3) naruszenie prawa materialnego przez niewłaściwe zastosowanie art. 12 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej poprzez uznanie, że przepis ten daje podstawę do takiego jego rozumienia, iż posiadanie udziału we współwłasności samochodu o wartości 1 zł świadczy o istnieniu dysproporcji między udokumentowaną wysokością dochodu a sytuacją majątkową skarżącego oraz stanowi zasoby majątkowe, dzięki którym skarżący jest w stanie przezwyciężyć swoją sytuację życiową, a także stanowi podstawę do odmowy przyznania świadczenia,

4) naruszenie prawa materialnego przez niewłaściwe zastosowanie art. 109 ustawy o pomocy społecznej poprzez uznanie, że przepis ten daje podstawę do takiego jego rozumienia, iż posiadanie udziału we współwłasności samochodu o wartości 1 zł, świadczy o zmianie sytuacji osobistej, dochodowej lub majątkowej, która wiąże się z podstawą do przyznania świadczeń i pociąga za sobą obowiązek poinformowania organu pomocy społecznej,

5) naruszenie prawa materialnego przez niewłaściwe zastosowanie art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej poprzez uznanie, że przepis ten daje podstawę do takiego jego rozumienia, iż niepoinformowanie organu pomocy społecznej o posiadaniu udziału we współwłasności samochodu o wartości l zł, świadczy o braku współdziałania, które wiąże się z możliwością odmowy przyznania świadczeń z pomocy społecznej.

W uzasadnieniu tej skargi podniesiono, że Sąd za organami administracyjnymi przyjął stan faktyczny, nie dokonując własnych, samodzielnych ustaleń. Przyjął, iż dochód skarżącego w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku tj. w październiku 2003 r. wyniósł 691,02 zł. Na tak określoną wysokość dochodów składała się renta inwalidzka w wysokości 553,51 zł oraz dodatek mieszkaniowy w wysokości 137,51 zł. Ustalono również, że skarżący zapłacił na rzecz syna alimenty w kwocie przekraczającej wykazywany dochód tj. 750 zł. Ponadto w okresie przed złożeniem wniosku o przyznanie mu pomocy uiszczał terminowo opłaty czynszowe, jak również zobowiązania alimentacyjne. Co więcej, jak przyjął Sąd za organami administracji, dysproporcje pomiędzy deklarowaną sumą przychodów a rzeczywistą sytuacją majątkową potwierdzało pismo Urzędu Miejskiego w [...] z którego wynikało, że D. O. figuruje nadal w rejestrze jako współwłaściciel samochodu marki Renault Kangoo. Z tych względów - zdaniem Sądu - uzasadnione jest stanowisko organów, iż skarżący w okresie ubiegania się o pomoc był w stanie przezwyciężyć swoją trudną sytuację.

W istocie Sąd pominął wynikające z akt sprawy oraz oświadczeń skarżącego dowody poświadczające wbrew ustaleniom Sądu o odmiennie kształtującej się sytuacji majątkowej skarżącego w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku o udzielenie pomocy. Przede wszystkim podkreślenia wymaga, iż wysokość dochodu skarżącego w październiku 2003 r. obejmowała następujące składniki: a) rentę inwalidzką w kwocie 553,51 zł, b) dodatek czynszowy w wysokości 137,51 zł oraz c) zasiłek stały wyrównawczy wypłacony jednorazowo przez MOPR za okres od czerwca do października 2003 r. w kwocie: 531,20 zł. Łączna zatem kwota którą dysponował skarżący w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku o udzielenie pomocy wynosiła: 1084,71 zł ponieważ dodatek czynszowy w kwocie 137,51 zł został bezpośrednio przelany na konto zarządcy domu. Z tej kwoty skarżący przekazał na rzecz swojego syna Michała alimenty w łącznej wysokości 1000 zł.

W zupełności Sąd pomija znajdujące się w aktach sprawy oświadczenie skarżącego potwierdzone na piśmie przez matkę dziecka dokumentujące wysokość obciążenia alimentacyjnego uiszczonego na rzecz syna w miesiącu październiku 2003 r. Z pisma z dnia 9 grudnia 2003 r. wynika, iż tytułem alimentów skarżący zapłacił na rzecz G. R. kwotę 750 zł oraz 250 zł na zakup odzieży dziecięcej. Okoliczności wskazujące na prawdziwą wysokość dochodu oraz sposób jego rozdysponowania, a także wyjaśnienia skarżącego w sprawie posiadanego udziału we współwłasności auta w wysokości l zł, były podnoszone przez skarżącego zarówno przed organami administracji, jak również w skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie. Żaden jednak z organów administracji nie uwzględnił mających istotny wpływ na wynik przedmiotowej sprawy okoliczności. Należy podkreślić, iż Miejski Ośrodek Pomocy Rodzime Filia Nr 4 w [...] również w innych sprawach badał sytuację majątkową i dochodową skarżącego i we wszystkich sprawach uznawano, iż skarżący w miesiącu październiku 2003 r. dysponował gotówką w kwocie 1084,71 zł, a alimenty zapłacił w kwocie 1000 zł.

Zatem suma dochodów skarżącego w miesiącu październiku 2003 r. wbrew ustaleniom Sądu wynosiła 1084,71 zł, z której skarżący wypłacił alimenty na rzecz syna w kwocie 1000 zł. Do dyspozycji skarżącego pozostała kwota 84,71 zł. Wydatki wynikające z obowiązku alimentacyjnego nie przekroczyły wiec dochodu skarżącego. Oświadczenie skarżącego potwierdzone przez matkę dziecka w sprawie wysokości alimentów znane było organom administracji. Zatem załatwienie sprawy administracyjnej przez wydanie decyzji opartej na błędnie ustalonym stanie faktycznym jest sprzeczne z obowiązującą w postępowaniu administracyjnym zasadą prawdy obiektywnej, naruszając w ten sposób przepisy kodeksu postępowania administracyjnego, przede wszystkim art. 7 kpa, ale także inne przepisy tego kodeksu normujące sposób dochodzenia do ustalenia rzeczywistego stanu faktycznego sprawy. Takie naruszenie przepisów procedury ma wpływ na wynik sprawy, jeżeli błąd w ustaleniach faktycznych doprowadził do innego rozstrzygnięcia od tego, które powinno zapaść na podstawie prawidłowych ustaleń (wyrok NSA z 14 maja 1985 r. SA/Wr 198/85). Obowiązek przeprowadzenia całego postępowania, co do wszystkich istotnych okoliczności spoczywa na organie i nie może być przerzucony na stronę. Ciężar dowodu na mocy art. 77 § l kpa obciąża organ administracyjny. Jeżeli strona przedstawi niepełny materiał dowodowy, organ ma obowiązek z własnej inicjatywy go uzupełnić (wyrok NSA z 7 maja 1985r. II SA 318/85). Oparcie rozstrzygnięcia na domniemanej okoliczności faktycznej, nie ustalonej w postępowaniu administracyjnym, której prawdziwości skarżący przeczy, stanowi o wadliwości postępowania (wyrok NSA z 14 listopada 1996 r. SA/Rz 1162/95). Obowiązek rozpatrzenia całego materiału dowodowego jest związany ściśle z przyjętą w kodeksie postępowania administracyjnego zasadą swobodnej oceny dowodów (art. 80 kpa). Zarówno w nauce, jak i w praktyce orzeczniczej podkreśla się, iż swobodna ocena dowodów, aby nie przerodziła się w samowolę, musi być dokonana zgodnie z normami prawa procesowego oraz z zachowaniem reguł tej oceny, tj.: a) po pierwsze - opierać się należy na materiale dowodowym zebranym przez organ, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w przepisach prawa, b) po drugie - ocena powinna być oparta na wszechstronnej ocenie całokształtu materiału dowodowego, c) po trzecie - organ powinien dokonać oceny znaczenia i wartości dowodów dla toczącej się sprawy z zastrzeżeniem ograniczeń dotyczących dokumentów urzędowych, które mają na podstawie art. 76 § l kpa szczególną moc dowodową. Organ może odmówić wiary określonym dowodom jednakże dopiero po wszechstronnym ich rozpatrzeniu, wyjaśniając przyczyny takiej ich oceny, d) po czwarte rozumowanie, w wyniku którego organ ustala istnienie okoliczności faktycznych, powinno być zgodne prawidłami logiki (wyrok NSA z 17 maja 1994 r. SA/Lu 1921/93). Skarżący zarówno w postępowaniu przed organami administracji, jak i przed Sądem, powoływał się na okoliczności potwierdzające wysokość faktycznie uzyskanego dochodu oraz uiszczonej alimentacji, przedłożył również stosowne oświadczenie. Dowody te w zupełności zostały pominięte. Uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie wskazuje, z jakiego powodu dowody te nie zostały uwzględnione.

Ponadto należy podkreślić, iż skarżący figuruje w rejestrze prowadzonym przez Urząd Miasta [...] Wydział Spraw Administracyjnych Miejski Inspektorat Komunikacji jako współwłaściciel samochodu marki Renault Kangoo. Jednak udział skarżącego we współwłasności samochodu wynosi 1 zł. Tę informację posiadał zarówno organ administracji, jak i Sąd. Zgodnie natomiast z art. 109 ustawy o pomocy społecznej osoby i rodziny korzystające ze świadczeń z pomocy społecznej są obowiązane niezwłocznie poinformować organ, który przyznał świadczenie o każdej zmianie ich sytuacji osobistej, dochodowej i majątkowej, która wiąże się z podstawą do przyznania świadczeń. Należy kategorycznie podkreślić, iż posiadanie udziału we współwłasności samochodu o wartości 1 zł absolutnie nie stanowiło zmiany sytuacji majątkowej skarżącego, która miałaby wpływ na podstawę przyznanych świadczeń z pomocy społecznej. Ponadto, zgodnie z oświadczeniem z dnia 3 grudnia 2004 r. - w aktach sprawy - skarżący nie miał prawa do korzystania z samochodu i dysponowania nim, co nie wiązało z uzyskiwaniem przez skarżącego żadnych dochodów z tego tytułu.

Na podstawie art. 12 ustawy o pomocy społecznej w przypadku stwierdzonych przez pracownika socjalnego dysproporcji między udokumentowaną wysokością dochodu a sytuacją majątkową osoby lub rodziny, wskazującą, że osoba ta lub rodzina jest w stanie przezwyciężyć trudną sytuację życiową, wykorzystując własne zasoby majątkowe, w szczególności w przypadku posiadania znacznych zasobów finansowych, wartościowych przedmiotów majątkowych lub nieruchomości, można odmówić przyznania świadczenia. Mając na względzie cytowany wyżej przepis, organ decydując o odmowie przyznania świadczeń z pomocy społecznej winien stwierdzić dysproporcję między udokumentowaną wysokością dochodu a sytuacją majątkową wskazującą, iż osoba ubiegająca się o pomoc jest w stanie przezwyciężyć swoją sytuację wykorzystując własne zasoby majątkowe. Ustawa przykładowo wymienia składniki majątku, przy wykorzystaniu których może nastąpić przezwyciężenie trudnej sytuacji życiowej, są to: a) znaczne zasoby finansowe, b) wartościowe przedmioty majątkowe, c) nieruchomości. Zatem każdorazowo interpretacja istnienia takich składników majątku, które pozwalają przezwyciężyć trudną sytuację życiową osoby ubiegającej się o świadczenia z pomocy społecznej, musi odbywać się w świetle wyliczenia tych składników, zawartego w art. 12 ustawy o pomocy społecznej.

Z całą stanowczością należy podkreślić, iż skarżący nie posiada ani znacznych zasobów finansowych, wartościowych przedmiotów majątkowych oraz nieruchomości. Bez w wątpienia nie można uznać udziału we współwłasności samochodu o wartości 1 zł za wartościowy przedmiot majątkowy. Nie ma zatem mowy o jakiekolwiek dysproporcji między udokumentowaną wysokością dochodu a sytuacją majątkową skarżącego.

Aktualnie skarżący pobiera świadczenia z pomocy społecznej, pomimo, iż sytuacja życiowa, dochodowa i majątkowa skarżącego od dłuższego czasu nie uległa zmianie - stosowne decyzje znajdują się w aktach sprawy. Zatem te same organy pomocy społecznej w oparciu o ten sam stan faktyczny aktualnie nie są przeświadczone o tym, iż istnieją dysproporcje między udokumentowaną wysokością dochodu skarżącego a jego sytuacją majątkową oraz że skarżący jest w stanie przezwyciężyć swoją sytuację życiową.

Powyższe okoliczności świadczą o tym, iż Sąd wadliwie przyjął - za organami administracji - stan faktyczny, pomimo ewidentnego złamania szeregu wyżej powoływanych przepisów kpa, co miało zasadniczy wpływ na wynik sprawy.

Sąd powołuje się na treść art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej, wskazując na brak współdziałania strony. Nie jest jasne natomiast, na czym miałby polegać brak współdziałania ze strony skarżącego, który wyczerpywałby przesłanki wskazane w art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej. Skarżący nigdy nie odmówił współdziałania w zakresie rozwiązywania trudnej sytuacji życiowej, nie odmówił współdziałania również w zakresie innych sytuacji wskazanych w tym przepisie. Nie jest jasne zatem, w jakim celu Sąd powołuje w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej, bowiem w przedmiotowym stanie faktycznym nie miał on zastosowania.

Wojewódzki Sąd Administracyjny nie uchylił zaskarżonej decyzji, pomimo istnienia ewidentnego naruszenia przepisów postępowania, co miało istotny wpływ na wynik sprawy, przez co naruszył art. 145 § 1 pkt l lit c) ustawy prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Argumenty podniesione w niniejszej skardze potwierdzają również naruszenie prawa materialnego przez niewłaściwe zastosowanie art. 12 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej poprzez uznanie, że przepis ten daje podstawę do takiego jego rozumienia, iż posiadanie udziału we współwłasności samochodu o wartości l zł, świadczy o istnieniu dysproporcji między udokumentowaną wysokością dochodu, a sytuacją majątkową skarżącego oraz stanowi zasoby majątkowe, dzięki którym skarżący jest w stanie przezwyciężyć swoją sytuację życiową, a także stanowi podstawę do odmowy przyznania świadczenia. Na tle powyższego stanu faktycznego zapadły dwa wyroki NSA w Warszawie w sprawach pod sygnaturą I OSK 829/05 i I OSK 830/05 ze skargi kasacyjnej D. O., uchylające wyroki WSA w Lublinie i przekazujące sprawę do ponownego rozpoznania.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

W myśl art. 174 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz U nr 153, poz. 1270 ze zm.) skargę kasacyjną można oprzeć na następujących podstawach: 1) naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie; 2) naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Naczelny Sąd Administracyjny jest związany podstawami skargi kasacyjnej, albowiem według art. 183 § 1 ustawy - p.p.s.a. rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, biorąc z urzędu pod uwagę jedynie nieważność postępowania. Związanie NSA podstawami skargi kasacyjnej wymaga prawidłowego ich określenia w samej skardze. Oznacza to konieczność powołania konkretnych przepisów prawa, którym - zdaniem skarżącego - uchybił sąd, określenia, jaką postać miało to naruszenie, uzasadnienia zarzutu ich naruszenia, a w razie zgłoszenia zarzutu naruszenia prawa procesowego - wykazania dodatkowo, że to wytknięte uchybienie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Kasacja nieodpowiadająca tym wymaganiom, pozbawiona konstytuujących ją elementów treściowych uniemożliwia sądowi ocenę jej zasadności. Ze względu na wymagania stawiane skardze kasacyjnej, usprawiedliwione zasadą związania Naczelnego Sądu Administracyjnego jej podstawami sporządzenie skargi kasacyjnej jest obwarowane przymusem adwokacko - radcowskim (art. 175 § 1 - 3 p.p.s.a). Opiera się on na założeniu, że powierzenie czynności sporządzenia skargi kasacyjnej wykwalifikowanym prawnikom zapewni jej odpowiedni poziom merytoryczny i formalny, umożliwiający Sądowi II instancji dokonanie kontroli zaskarżonego orzeczenia.

Złożona w rozpatrywanej sprawie skarga kasacyjna odpowiada przedstawionym wymogom, niemniej podniesionych w niej zarzutów nie można uznać za usprawiedliwione.

Ad 1) Zarzut naruszenia art. 145 § l pkt l lit. c ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o postępowaniu przed sądami administracyjnymi poprzez nieuwzględnienie skargi pomimo naruszenia przez organ administracji przepisów art. 7, 77 § l, 80 i 104 kpa, a także przyjęcie wadliwego stanu faktycznego przez Sąd, jest nietrafny, w tym znaczeniu, że miało to istotny wpływ na wynik sprawy.

Na wstępie należy stwierdzić, że myli się strona skarżąca twierdząc, że ciężar dowodu na mocy art. 77 § l kpa obciąża organ administracyjny. Z przepisu tego wynika bowiem obowiązek zebrania i rozpatrzenia pełnego materiału dowodowego w sprawie. Realizacja tego obowiązku polega zaś na przeprowadzeniu postępowania dowodowego co do wszystkich okoliczności stanowiących fakty prawotwórcze, a więc takich, z którymi w świetle przepisów obowiązującego prawa związane są określone skutki prawne. Przy tym, organ powinien dążyć do wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy, nawet wbrew chęciom strony. Wykonanie omawianego tu obowiązku, zapewniają organowi uprawnienia procesowe (art. 77 § 2 i 3, art. 78), czyniące go dysponentem zakresu postępowania dowodowego. Jest to bowiem warunek sine qua non prawidłowego, a więc zgodnego z istniejącym stanem faktycznym i obowiązującymi przepisami prawa, rozstrzygnięcia sprawy. Na organach prowadzących postępowanie spoczywają zatem dwa obowiązki: po pierwsze - określenia z urzędu, jakie dowody są niezbędne dla ustalenia stanu faktycznego i - po drugie – obowiązek przeprowadzenia niezbędnych dowodów (z urzędu lub wskazanych przez stronę). Niemniej jednak wskazane obowiązki organu nie przeczą tezie, że w postępowaniu administracyjnym ciężar przeprowadzenia dowodu spoczywa na tym, kto z określonego faktu wywodzi dla siebie skutki prawne. W takiej sytuacji, kiedy ciężar dowodu spoczywa na stronie postępowania, wypływający z zasady prawdy obiektywnej obowiązek organu administracji ogranicza się do wezwania jej, aby przedstawiła stosowne dowody na okoliczność, która warunkuje korzystne dla niej rozstrzygnięcie sprawy. Wówczas wyciągnięcie w stosunku do strony negatywnych skutków nieprzedstawienia przez nią żądanych dowodów, jest jednak możliwe dopiero po uprzednim zakreśleniu stronie terminu do dostarczenia tych dowodów. Jeżeli zaś okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy nie były znane organowi administracji nie z powodu jego zaniedbań, lecz z powodu zatajenia ich przez stronę, to takie postępowanie strony wyłącza możliwość skutecznego podnoszenia przez nią zarzutu, że zaskarżona decyzja jest niezgodna z prawem.

Tak więc uznać należy, że w rozpoznawanej sprawie to na ubiegającym się o pomoc społeczną spoczywał ciężar wykazania, że znalazł się w sytuacji uzasadniającej przyznanie mu tej pomocy. Wniosek ten można dodatkowo wzmocnić nałożeniem na wnioskodawcę obowiązku współdziałania z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej pod rygorem odmowy, wstrzymania lub cofnięcia świadczenia (art. 11 ust. 2 ups). Tymczasem składane przez stronę w toku postępowania wyjaśniającego oświadczenia co do jego stanu majątkowego są zawiłe, pokrętne i nie znajdujące potwierdzenia w pozostałym materiale dowodowym. Przykładowo – k. 626 akt administracyjnych (oświadczenie z 9 grudnia 2003 r.) – strona stwierdza, że nie zaskarżyła postanowienia Sądu Rejonowego w Lublinie o podwyżce alimentów do kwoty 750 zł miesięcznie, mimo że zdaje sobie dobrze sprawę z faktu, że posiada stałe dochody (renta inwalidzka i dodatek mieszkaniowy) w kwocie 691,02 zł (k. 629-628 akt administracyjnych), a więc niższe niż zasądzone alimenty. Nie bez znaczenia jest fakt, że takie dochody strona zeznała w aktualizacji wywiadu środowiskowego, przeprowadzonej 9 grudnia 2003 r., co potwierdziła własnoręcznym podpisem.

Można zatem śmiało założyć, że takie działanie jest świadome i ma na celu osiąganie kolejnych świadczeń z pomocy społecznej. Świadczą o tym chociażby dalsze wyjaśnienia strony zawarte w oświadczeniu z 9 grudnia 2003 r., z których wynika, że wysokość świadczonych alimentów (przy zgodzie matki dziecka) jest różna w różnych miesiącach w zależności od dochodów D. O, ale zawsze o kilkadziesiąt złotych niższa, niż deklarowane przez niego dochody.

W konsekwencji należało uznać, że Sąd prawidłowo ocenił sytuację majątkową skarżącego, a popełnione przez niego uchybienia procesowe nie miały wpływu na wynk sprawy.

Ad 2) Zarzut naruszenia art. 141 § 4 ustawy o postępowaniu przed sądami administracyjnymi poprzez niewskazanie w uzasadnieniu wyroku powodu pominięcia dowodów w sprawie także nie ma usprawiedliwionych podstaw. Fakt, że skarżący zarówno w postępowaniu przed organami administracji, jak i przed Sądem, powoływał się na okoliczności potwierdzające wysokość faktycznie uzyskanego dochodu oraz uiszczonej alimentacji, a także przedłożenia przez niego stosownego oświadczenia w tym względzie nie wniósł nic nowego do sprawy. Z dowodów tych wynika bowiem jednoznacznie, że skarżący nie jest w stanie racjonalnie wytłumaczyć, z jakich źródeł jest w stanie pokrywać tak wysokie świadczenia alimentacyjne, zaspakajając jednocześnie swoje niezbędne potrzeby życiowe. Mówiąc innymi słowy istnieje dysproporcja między udokumentowaną wysokością jego dochodu, a jego sytuacją majątkową, co wskazuje, że jest on w stanie przezwyciężyć trudną sytuację życiową w oparciu o własne zasoby majątkowe. Nie można więc uznać, że naruszenie art. 141 § 4 p.p.s.a. mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Ad 3) NSA nie podziela również zarzutu naruszenia prawa materialnego przez niewłaściwe zastosowanie art. 12 ustawy o pomocy społecznej poprzez uznanie, że przepis ten daje podstawę do takiego jego rozumienia, iż posiadanie udziału we współwłasności samochodu o wartości 1 zł świadczy o istnieniu dysproporcji między udokumentowaną wysokością dochodu a sytuacją majątkową skarżącego oraz stanowi zasoby majątkowe, dzięki którym skarżący jest w stanie przezwyciężyć swoją sytuację życiową, a także stanowi podstawę do odmowy przyznania świadczenia.

W tej kwestii Sąd i organy dysponowały dwoma dowodami: 1) dokumentem urzędowym (zaświadczeniem wydanym 24 maja 2004 r. przez Miejski Inspektorat Komunikacji - k. 635 akt administracyjnych), stwierdzającym, że D. O. jest współwłaścicielem samochodu osobowego Renault Kangoo, nr rej. [...] i 2) oświadczeniem, złożonym przez skarżącego 3 grudnia 2003 r. (k. 653 akt administracyjnych), że jego wkład we własności samochodu osobowego Renault Kangoo wynosi jeden zł. Stosownie do art. 76 § 1 kpa dokumenty urzędowe sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy w ich zakresie działania stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo stwierdzone. Nie wyłącza to możliwości przeprowadzenia dowodu przeciwko treści takich dokumentów (art. 76 § 3 kpa. Dopóki jednak taki przeciwdowód nie zostanie przeprowadzony organy administracji obowiązane są przyjmować stan faktyczny wynikający z treści dokumentu urzędowego. Skarżący nie przeprowadził takiego przeciwdowodu. Wszak jest on osobą zainteresowaną w sprawie i jego oświadczenie nie może obalić stwierdzenia wynikającego z dokumentu urzędowego. Prawidłowo zatem Sąd I instancji ocenił, że organy administracyjne prawidłowo ustaliły w tej kwestii stan faktyczny sprawy, nie naruszając w tym względzie przepisów postępowania.

Ad 4) W konsekwencji zarzut naruszenia prawa materialnego przez niewłaściwe zastosowanie art. 109 ustawy o pomocy społecznej poprzez uznanie, że przepis ten daje podstawę do takiego jego rozumienia, iż posiadanie udziału we współwłasności samochodu o wartości 1 zł, świadczy o zmianie sytuacji osobistej, dochodowej lub majątkowej, która wiąże się z podstawą do przyznania świadczeń i pociąga za sobą obowiązek poinformowania organu pomocy społecznej jest oczywiście błędny. Skoro z zawartych w sprawie dokumentów urzędowych wynika, że skarżący jest współwłaścicielem samochodu osobowego Renault Kangoo, nr rej. [...] i dowód ten nie został obalony, to miał on obowiązek względem organu administracji określony w art. 109 ups.

Ad 5) Wreszcie zarzut naruszenia prawa materialnego przez niewłaściwe zastosowanie art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej poprzez uznanie, że przepis ten daje podstawę do takiego jego rozumienia, iż niepoinformowanie organu pomocy społecznej o posiadaniu udziału we współwłasności samochodu o wartości l zł, świadczy o braku współdziałania, które wiąże się z możliwością odmowy przyznania świadczeń z pomocy społecznej również jest nietrafny. Zdaniem NSA, ubiegający się o świadczenie z pomocy społecznej obowiązany jest udzielić organowi prowadzącemu postępowanie wszelkich informacji dotyczących jego sytuacji materialnej, choćby uznawał je za nieistotne, ponieważ to nie do niego, a do organu należy ich ocena w kontekście żądanego świadczenia. Nie ulega wszak wątpliwości, że pomoc społeczna świadczona jest z pieniędzy podatników i jak wynika z ups, jej celem jest przede wszystkim wspieranie osób i rodzin w ich wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i przezwyciężenia trudnych sytuacji życiowych, natomiast nie ma ona na celu zapewnienia stałego źródła utrzymania jej podopiecznym. Organ administracji musi mieć zatem wszelkie dane umożliwiające mu dokonanie oceny, czy wnioskowane świadczenie dotyczy zaspokojenia niezbędnej potrzeby ubiegającego się o pomoc.

Na marginesie Sąd pragnie zauważyć, że powołane w skardze kasacyjnej dwa wyroki NSA w Warszawie w sprawach pod sygnaturą I OSK 829/05 i I OSK 830/05 zapadły w odmiennych okolicznościach faktycznych i prawnych i Sąd orzekający w niniejszej sprawie nie jest związany sformułowanymi w nich ocenami prawnymi.

Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny uznał skargę kasacyjną za niemającą usprawiedliwionych podstaw i na podstawie art. 184 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi orzekł jak w sentencji.