Postanowienie z dnia 2008-09-09 sygn. WZ 53/08

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt: WZ 53/08

POSTANOWIENIE

Dnia 9 września 2008 r.

Sąd Najwyższy w składzie :

SSN Wiesław Błuś (przewodniczący)

SSN Edward Matwijów

SSN Jan Bogdan Rychlicki (sprawozdawca)

Protokolant: Anna Krawiec

przy udziale prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej płk. Jarosława Ciepłowskiego w sprawie płk. S. W., wobec którego na podstawie art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k. w zw. z art. 1 § 2 k.k. umorzono postępowanie o czyn z art. 231 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. (pięciokrotnie), po rozpoznaniu w Izbie Wojskowej na posiedzeniu w dniu 9 września 2008 r. zażalenia prokuratora, na niekorzyść, na postanowienie Wojskowego Sądu Okręgowego w W. z dnia 24 lipca 2008 r., sygn. akt: So (...),

p o s t a n o w i ł:

uchylić zaskarżone postanowienie w całości i sprawę przekazać do ponownego rozpoznania, na rozprawę Wojskowemu Sądowi Okręgowemu w W.

U Z A S A D N I E N I E

Płk S. W. oskarżony został o to, że:

„ 1. w okresie od czerwca 2002 r. do października 2002 r., pełniąc obowiązki Dowódcy (...) w D., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej na rzecz Ośrodka Wypoczynkowego (...) w O. woj. (...), nie dopełnił obowiązków wymienionych w pkt 7 ppkt f zakresu obowiązków Dowódcy bazy w przedmiocie podejmowania decyzji dot. oszczędnego, celowego i zgodnego z przeznaczeniem użycia środków finansowych będących w dyspozycji oraz przekroczył swoje uprawnienia poprzez oddelegowanie podległego mu żołnierza zasadniczej służby wojskowej do (...) w ten sposób, że rozkazem dziennym nr (...) z dnia 19.06.2002 r. st. szer. D. M. oddelegował na okres od dnia 19.06.2002 r. do 18.09.2002 r. do pełnienia obowiązków służbowych w (...), gdzie pokrzywdzony podlegał szkoleniu wojskowemu i w rzeczywistości wykonywał nieodpłatnie prace gospodarcze, na rzecz tego WDW, a następnie w wystawieniu faktur przez ośrodek niezgodnie z przeznaczeniem środków finansowych będących w dyspozycji bazy, zatwierdził do wypłaty na rzecz (...) kwoty 1184,76 zł za fakturę VAT nr (...) z dnia 31.07.2002 r. i kwoty 680,40 zł za fakturę VAT nr (...) z dnia 25.10.2002 r. za prowiantowanie m.in. w/w żołnierza oraz dopuścił do wystawienia pokrzywdzonemu przepustek przez osobę cywilną – kierownika (...), na opieczętowanych stemplami (...) w D. blankietach, działając w ten sposób na szkodę interesu prywatnego w/w żołnierza i interesu (...) w D. przy czym (...) osiągnął korzyść majątkową z tytułu wykonania przez w/w pokrzywdzonego nieopłaconej pracy w wymiarze nie mniejszej niż 2280 zł,

2. czyn wypełniający dyspozycję art. 231 § 2 k.k.,w okresie od lipca 2003 r. do sierpnia 2003 r., pełniąc obowiązki Dowódcy (...) w D., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, na rzecz Ośrodka Wypoczynkowego (...) w O. woj. (...), nie dopełnił obowiązków wymienionych w pkt. 7 ppkt. f zakresu obowiązków Dowódcy bazy w przedmiocie podejmowania decyzji dot. oszczędnego, celowego i zgodnego z przeznaczeniem użycia środków finansowych będących w dyspozycji oraz przekroczył swoje uprawnienia poprzez oddelegowanie podległego mu żołnierza zasadniczej służby wojskowej do (...) w ten sposób, że rozkazem dziennym nr (...) z dnia 23.07.2003 r. szer. M. B. oddelegował na okres od dnia 23.07.2003 r. do dnia 22.08.2003 r. do pełnienia obowiązków służbowych w (...), gdzie pokrzywdzony nie podlegał szkoleniu wojskowemu i w rzeczywistości wykonywał nieodpłatne prace gospodarcze na rzecz WDW, a następnie po wystawieniu faktur przez ośrodek niezgodnie z przeznaczeniem środków finansowych będących w dyspozycji bazy, zatwierdził do wypłaty na rzecz (...) kwoty 1182,87 za fakturę nr (...) z dnia 31.07.2003 r. oraz kwoty 1324,41 za fakturę VAT nr (...) z dnia 31.08.2003 r. za prowiantowanie w/w żołnierza oraz dopuścił do wystawienia pokrzywdzonemu przepustek przez osobę cywilną - kierownika (...) na opieczętowanych stemplach (...) w D. blankietach, działając w ten sposób na szkodę interesu prywatnego w/w żołnierza i interesu (...) w D. przy czym (...) osiągnął korzyść majątkową z tytułu wykonania przez w/w pokrzywdzonego nieodpłatnej pracy w wymiarze nie mniejszej niż 800 zł,

3. czyn wypełniający dyspozycję art. 231 § 2 k.k.,

w okresie od kwietnia 2004 r. do września 2004 r. pełniąc obowiązki Dowódcy (...) w D., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, na rzecz Ośrodka Wypoczynkowego (...) w O. woj. (...), nie dopełnił obowiązków wymienionych w pkt 7 ppkt f zakresu obowiązków Dowódcy bazy w przedmiocie podejmowania decyzji dot. oszczędnego, celowego i zgodnego z przeznaczeniem użycia środków finansowych będących w dyspozycji oraz przekroczył swoje uprawnienia poprzez oddelegowanie podległego mu żołnierza zasadniczej służby wojskowej do (...) w ten sposób, że rozkazem dziennym nr (...) z dnia 28.04.2004 r. szer. T. J. na okres od dnia 28.04.2004 r. do dnia 21.06.2004 r., D. G., M. R., A. L. na okres od dnia 28.04.2004 r. do 27.07.2004 r. oddelegował do pełnienia obowiązków służbowych w (...), gdzie pokrzywdzeni nie podlegali szkoleniu wojskowemu i w rzeczywistości wykonywali nieodpłatnie prace gospodarcze na rzecz tego WDW, a następnie po wystawieniu faktur przez ośrodek niezgodnie z przeznaczeniem środków finansowych będących w dyspozycji bazy, zatwierdził do wypłaty na rzecz (...) kwoty za fakturę nr (...) z dnia 31.05.2004 r., kwoty 920,01 zł za fakturę VAT nr (...) z dnia 30.06.2004 r. kwoty 1071,66 za fakturę VAT nr (...) z dnia 1.09.2004 r. i kwoty 707,70 za fakturę VAT nr (...) z dnia 30.09.2004 r. oraz dopuścił do wystawiania pokrzywdzonym przepustek przez osobę cywilną - kierownika (...) na opieczętowanych stemplami (...) w D. blankietach, działając w ten sposób na szkodę interesu prywatnego w/w żołnierzy i interesu (...) w D. przy czym (...) osiągnął korzyść majątkową z tytułu wykonania przez w/w pokrzywdzonych nieodpłatnej pracy w wymiarze nie mniejszej niż 8800 zł,

4. czyn wypełniający dyspozycję art. 231 § 2 k.k.,

w okresie od kwietnia 2005 r. do września 2005 r., pełniąc obowiązki Dowódcy (...) w D., działając w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej na rzecz Ośrodka Wypoczynkowego (...) w O. woj. (...), nie dopełnił obowiązków wymienionych w pkt 7 ppkt f zakresu obowiązków Dowódcy bazy w przedmiocie podejmowania decyzji dot. oszczędnego, celowego i zgodnego z przeznaczeniem użycia środków finansowych będących w dyspozycji oraz przekroczył swoje uprawnienia poprzez oddelegowanie podległego mu żołnierza zasadniczej służby wojskowej do (...) w ten sposób, że rozkazami dziennymi: nr (...) z dnia 19.04.2005 r. szer. A. B., K. S., T. J., P. O. na okres od 19.04.2005 r. do 18.07.2005 r. , nr (...) z dnia 2.06.2005 r. szer. L. L. na okres 2.06.2005 r. do 18.07.2005 r., nr (...) z dnia 05.07.2005 r. szer. D. A. na okres 6.07.2005 r. do 5.10.2005 r., nr (...) z dnia 29.07.2005 r. szer. L. L., K. S., T. J. na okres 18.07.2005 r. do 28.10.2005 r. oddelegował do pełnienia obowiązków służbowych w (...), gdzie pokrzywdzeni nie podlegali szkoleniu wojskowemu i w rzeczywistości wykonywali nieodpłatne prace gospodarcze, na rzecz tego WDW, a następnie po wystawieniu faktur przez ośrodek niezgodnie z przeznaczeniem środków finasowych będących w dyspozycji bazy, zatwierdził do wypłaty na rzecz (...) kwoty 363,96 za fakturę VAT nr (...) z dnia 1.05.2005 r., kwoty 930,12 za fakturę VAT nr (...) z dnia 31.05.2005 r., kwoty 1119,36 za fakturę nr (...) z dnia 31.08.2005 r. i kwoty 623,04 za fakturę nr (...) z dnia 30.09.2005 r. oraz dopuścił do wystawienia pokrzywdzonym przepustek przez osobę cywilną - kierownika (...) na opieczętowanych stemplach (...) w D. blankietach, działając w ten sposób na szkodę interesu prywatnego w/w żołnierzy i interesu (...) w D. przy czym (...) osiągnął korzyść majątkową z tytułu wykonania przez w/w pokrzywdzonych nieodpłatnej pracy w wymiarze nie mniejszym niż 19102,50 zł,

5. czyn wypełniający dyspozycję art. 231 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.,

w okresie od maja 2006 r. do 1 sierpnia 2006 r., pełniąc obowiązki Dowódcy (...) w D., działając w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej na rzecz Ośrodka Wypoczynkowego (...) w O. woj. (...), nie dopełnił obowiązków wymienionych w pkt 7 ppkt f zakresu obowiązków Dowódcy bazy w przedmiocie podejmowania decyzji dot. oszczędnego, celowego i zgodnego z przeznaczeniem użycia środków finansowych będących w dyspozycji oraz przekroczył swoje uprawnienia poprzez oddelegowanie podległego mu żołnierza zasadniczej służby wojskowej do (...) w ten sposób, że rozkazami dziennymi: nr (...) z dnia 30.05.2006 r. szer. P. K., M. M., J. B., W. J. na okres od 19.04.2006 r. do 18.07.2006 r., nr (...) z dnia 30.06.2006 r. szer. M. H. na okres 30.06.2006 r. do 29.09.2006 r., nr (...) z dnia 18.07.2006 r. szer. G. P. na okres 18.07.2006 r. do 17.10.2006 r. , nr (...) z dnia 1.08,2006 r. szer. P. K. na okres 18.07.2006 r. do 4.08.2006 r. (rozkaz skrócający delegację nr (...) z dnia 7.08.2006 r.) i K. K. na okres 18.07.2006 r. do 25.10.2006 r. oddelegował do pełnienia obowiązków służbowych w (...), gdzie pokrzywdzeni nie podlegali szkoleniu wojskowemu i w rzeczywistości wykonywali nieodpłatnie prace gospodarcze na rzecz tego WDW, a następnie po wystawieniu faktur przez ośrodek niezgodnie z przeznaczeniem środków finansowych będących w dyspozycji bazy, zatwierdził do wypłaty na rzecz (...) kwoty 432,96 za fakturę VAT nr (...) z dnia 30.04.2006 r., kwoty 918,72 za fakturę VAT nr (...) z dnia 1.06.2006 r. i kwoty 908,16 za fakturę nr (...) z dnia 28.06.2006 r. oraz dopuścił do wystawienia pokrzywdzonym przepustek przez osobę cywilną - kierownika (...) na opieczętowanych stemplach (...) w D. blankietach, działając w ten sposób na szkodę interesu prywatnego w/w żołnierzy i interesu (...) w D. przy czym (...) osiągnął korzyść majątkową z tytułu wykonania przez w/w pokrzywdzonych nieodpłatnej pracy w wymiarze nie mniejszym niż 22027,95 zł,

6. czyn wypełniający dyspozycję art. 231 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.”.

Wojskowy Sąd Okręgowy w W. postanowieniem z dnia 24 lipca 2008 r., sygn. akt. So (...), po rozpoznaniu na posiedzeniu, wniosku obrońcy oskarżonego o umorzenie postępowania, na podstawie art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k. w zw. z art. 1 § 2 k.k., umorzył postępowanie karne wobec oskarżonego o czyny opisane wyżej, z powodu znikomej społecznej szkodliwości.

Sąd pierwszej instancji w uzasadnieniu swojej decyzji procesowej wskazał następujące okoliczności, które przemawiały za taką, a nie inną oceną czynów oskarżonego. I tak żołnierze oddelegowani do ośrodka wypoczynkowego (...) w O. oprócz innych prac związanych z ochroną obiektu, wprawdzie wykonywali też różnego rodzaju prace o charakterze gospodarczym, ale te ostatnie prace wykonywaliby też, gdyby przebywali w (...) w D. Poniesione wydatki związane z tzw. wyprowiantowaniem tych żołnierzy z macierzystej jednostki wojskowej jak również wydatki związany z pobytem tych żołnierzy w (...) były identyczne jak koszt ich pobytu w jednostce macierzystej. Z tego też powodu ewentualną korzyść majątkową osiągnęła państwowa jednostka organizacyjna - gospodarstwo pomocnicze - bezpośrednio związane z (...) w D.

Oskarżony płk S. W. w następstwie swego postępowania nie odniósł żadnych jakichkolwiek korzyści osobistych, zaś podejmując określone decyzje o oddelegowaniu żołnierzy kontynuował zastaną w tej mierze praktykę tego rodzaju postępowania. Oddelegowani żołnierze nie mieli „pretensji” do oskarżonego dla tego typu decyzji.

Zażalenie na to postanowienie, na niekorzyść oskarżonego płk. S. W. wniósł Zastępca Wojskowego Prokuratora Garnizonowego w L.

Zarzucając obrazę przepisów prawa materialnego (art. 1 § 2 k.k.), polegającą na uznaniu, że czyny przypisane oskarżonemu nie stanowią przestępstwa, prokurator wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Wojskowemu Sądowi Okręgowemu w W. Skarżący w uzasadnieniu zażalenia wskazał na uwarunkowania organizacyjno-prawne związane z funkcjonowaniem gospodarstwa pomocniczego jakim jest (...), a w szczególności, że oddelegowanie żołnierzy służby zasadniczej przez oskarżonego pozwoliło na ich wykorzystanie jako „taniej siły roboczej” przez kierownictwo tamtejszego gospodarstwa pomocniczego.

Sąd Najwyższy, po wysłuchaniu prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej, który popierając zażalenie wniósł o rozpoznanie tej sprawy na rozprawie głównej oraz oskarżonego, który wnosił o nieuwzględnienie zażalenia i utrzymanie w mocy zaskarżonego postanowienie, rozważył co następuje.

Zażalenie jest zasadne.

Podniesiony zarzut jest trafny. Ocena okoliczności podmiotowo - przedmiotowych czynów oskarżonego przedstawiona w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia w konfrontacji z wymogami ustawowymi (art. 115 § 2 k.k.), prowadzi do wniosku, że ocena ta jest niepełna i powierzchowna, Art. 115 § 2 k.k. zawiera zamknięty katalog okoliczności, którymi określony czyn powinien się charakteryzować, ażeby ocenić go jako znikomo szkodliwy społecznie. Okoliczności te nie mogą być poddane interpretacji rozszerzającej zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść określonego sprawcy czynu. Z tego też względu już na wstępie należało zauważyć, że wysoce naganna praktyka poprzedników oskarżonego na zajmowanym stanowisku służbowym w zakresie delegowania żołnierzy nie jest tą okolicznością, o której mowa w art. 115 § 2 k.k. i nie może być uwzględniona na jego korzyść, tak jak to przyjął Sąd pierwszej instancji. Oskarżony płk S. W. jest wartościowym oficerem i pełnił służbę na stanowiskach dowódczych. Oskarżony niemniej jednak powinien wiedzieć, że miejscem pełnienia służby przez żołnierzy zasadniczej służby wojskowej jest teren jednostki wojskowej bądź wyznaczony obiekt lub określone miejsce przebywania. Żołnierze mogą być oddelegowani do wykonywania zadań, ale mających ścisły związek z pełnieniem przez nich służby wojskowej i na podstawie stosownych przepisów. Żołnierze również mogą być oddelegowani do wykonywania innych zadań niezwiązanych ze służbą wojskową. Tak się dzieje w sytuacjach nadzwyczajnych, klęsk żywiołowych, powodzi, pożarów itp. W niniejszej sprawie tego typu sytuacje w sposób oczywisty nie zachodzą. Nie ulega też najmniejszej wątpliwości, że miejscem pełnienia służby żołnierzy zasadniczej służby wojskowej nie jest teren gospodarstwa pomocniczego, nawet przy założeniu, że żołnierz ten wykonuje prace gospodarcze, a więc o mniejszym wysiłku psychofizycznym, niż służba wojskowa w macierzystej jednostce wojskowej. Wykonywanie przez żołnierzy oddelegowanych do gospodarstwa pomocniczego prac nie może być zrównane z pełnieniem przez nich służby wojskowej nawet przy przyjęciu oceny, że wykonywali oni de facto prace na rzecz (...) w D., albowiem ośrodek wypoczynkowy (...) świadczył tamtejszej kadrze usługi o charakterze rekreacyjno-wypoczynkowym. Ośrodek ten jest jednostką samofinansującą się (przynajmniej powinien być - uwaga SN), w realiach gospodarki wolnorynkowej. Dlatego też wychodząc z tych uwarunkowań Sąd pierwszej instancji do tych okoliczności powinien się odnieść. Jeżeli chodzi o okoliczności, że żołnierze oddelegowani do tamtejszego ośrodka nie mają pretensji do oskarżonego, to ocena ich zaprezentowana w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia jest lakoniczna. Trzeba wyraźnie stwierdzić, że subiektywne przekonanie pokrzywdzonych, iż nie stała im się krzywda, w sposób istotny nie może wpłynąć na ocenę stopnia społecznego niebezpieczeństwa czynu oskarżonego, a w szczególności w kwestii zawinienia oskarżonego (por. wyrok SN z dnia 19 października 2006 r., WA 26/06, OSNKW 2007, z. 1, poz. 4). Z kolei jeśli chodzi o postępowanie oskarżonego w zakresie zatwierdzenia faktur do wypłaty za wykonywane nieodpłatnie prace gospodarcze oddelegowanych żołnierzy, na rzecz (...), to zauważyć należy, że Sąd pierwszej instancji tę sferę oceny stopnia społecznej szkodliwości czynów oskarżonego ograniczył do stwierdzeń, ze wydatki związane z pobytem żołnierzy (...) oraz wydatki pobytu tych żołnierzy w jednostce macierzystej były identyczne, a zatem trudno mówić o szkodzie. Według oceny Sądu Najwyższego jest to błędna konstatacja. Nie ulega najmniejszej wątpliwości, że (...) osiągnął korzyść majątkową, zaś jednostka wojskowa dowodzona przez oskarżonego poniosła wymierną stratę ocenioną jako szkodę w ujęciu art. 231 § 2 k.k. Zauważyć też należało, że wywody Sądu pierwszej instancji do tej kwestii są dowolne i rażą uproszczeniami. Karygodne z punktu widzenia zasad dyscypliny wojskowej są też okoliczności, że przepustki żołnierzom oddelegowanym do (...) wystawiał kierownik tegoż ośrodka jako osoba cywilna.

Podsumowując wywody, w uwzględnieniu zażalenia prokuratora należało zaskarżone postanowienie uchylić, a zważywszy na nagromadzone okoliczności i zapewnienie prawidłowego toku wyrokowania, w tym właściwą ocenę stopnia społecznej szkodliwości czynów zarzucanych oskarżonemu, należało skierować sprawę do rozpoznania na rozprawę główną Wojskowemu Sądowi Okręgowemu w W.