Wyrok z dnia 2002-04-15 sygn. II KKN 387/01

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II KKN 387/01

W Y R O K w IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 kwietnia 2002 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

                    SSN Dorota Rysińska (spr. przewodniczący)

                    SSN Józef Musioł

                    SSA Jadwiga Żywolewska – Ławniczak (del. do SN)

                    Protokolant Anna Janczak

przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Aleksandra Herzoga

w sprawie B. N.

skazanego z art. 199 § 1 d.kk w zw. z art. 58 d.kk

po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie

w dniu 15 kwietnia 2002 r.,

kasacji, wniesionej przez Ministra Sprawiedliwości

od wyroku Sądu Rejonowego w W.

z dnia 25 września 2000 r., sygn. akt VI K (…)

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w W.

U Z A S A D N I E N I E

1. N. został oskarżony o to, że w okresie od 3 lipca 1998 r. do 6 września 1998 r. w W. działając czynem ciągłym ze z góry powziętym zamiarem w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem banku (…) w W. w kwocie 3.185,31 zł w ten sposób, że nie posiadając środków finansowych na rachunku oszczędnościowo – rozliczeniowym nr (…) dokonał za pomocą karty bankomatowej (…) szeregu wypłat na wymienioną kwotę, czym działał na szkodę tego banku, tj. o czyn z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 12 kk.

Wyrokiem z dnia 25 września 2000 r. Sąd Rejonowy w W. uznał oskarżonego za winnego zarzucanego mu czynu z tym, iż przyjął, że czyn ten stanowi występek z art. 199 § 1 kk z 1969 r. w zw. z art. 58 kk z 1969 r. i skazał go na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie na podstawie art. 73 § 1 i 2 kk z 1969 r., art. 74 § 1 kk z 1969 r., warunkowo zawiesił tytułem próby na okres 3 lat, a na mocy art. 75 § 2 pkt 9 i § 3 kk z 1969 r. zobowiązał oskarżonego do spłaty całości zadłużenia w banku (…) SA w W. wraz z odsetkami w terminie 1 roku i 6 miesięcy od uprawomocnienia się wyroku.

Powyższy wyrok uprawomocnił się w I instancji.

Obecnie Minister Sprawiedliwości wniósł od tego wyroku kasację, zaskarżając go na korzyść oskarżonego.

W skardze zarzucono rażące naruszenie prawa materialnego – art. 4 § 1 kk, polegające na zastosowaniu przepisów kodeksu karnego z 1969 r., podczas gdy czyn został popełniony pod rządami kodeksu karnego z 1997 r., a nadto rażące naruszenie art. 75 § 3 kk z 1969 r., polegające na zobowiązaniu oskarżonego do naprawienia szkody wraz z odsetkami, podczas gdy obowiązek ten winien być ograniczony do rozmiaru rzeczywistej szkody wynikłej z przestępstwa.

Podnosząc powyższe Minister Sprawiedliwości wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Rozważając treść postawionego zarzutu w części kwestionującej skazanie B. N. na podstawie poprzednio obowiązującego kodeksu karnego z 1969 r., zamiast ustawy obowiązującej obecnie, w pierwszej kolejności ocenić należało, czy ta część skargi istotnie, jak wynika z deklaracji jej Autora, skierowana została na korzyść skazanego. Odpowiedź odmowna przesądzałaby bowiem konieczność zastosowania się do przepisu art. 524 § 3 kpk, gdyż kasację wniesiono po upływie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się zaskarżonego orzeczenia.

Sankcja przepisu art. 199 § 1 d.kk, przyjętego w sprawie jako podstawa skazania B. N., jest surowsza od sankcji przepisu art. 286 § 1 kk, wskazywanego przez skarżącego. Powyższe, przy ocenie dokonywanej in abstracto, przemawiałoby za tym, iż dokonanie ewentualnej zmiany podstawy skazania oskarżonego – w wyniku uwzględnienia wniesionej przez Ministra Sprawiedliwości kasacji – musiałoby nastąpić z niekorzyścią dla skazanego. Przeciwko takiemu stwierdzeniu przemawia jednak szereg argumentów odnoszących się do, rozważanej in concreto na obecnym etapie postępowania, sytuacji oskarżonego w niniejszej sprawie.

Zauważyć przeto należało, iż oskarżonemu wymierzono najniższą karę pozbawienia wolności, jaką przewidywał przepis art. 199 § 1 d.kk. Identyczny dolny próg ustawowego zagrożenia przewiduje wskazywany w skardze kasacyjnej przepis art. 286 § 1 kk, co daje podstawę do stwierdzenia, iż ewentualne zastosowanie tego przepisu nie prowadziłoby do pogorszenia sytuacji oskarżonego. Wobec tego faktu, górne zagrożenie sankcją różniące oba przepisy, traktować należało jedynie w kategoriach abstrakcyjnych, w zaistniałych realiach oskarżonego nie dotyczących. Za rozumowaniem takim przemawia również i to, że wykonanie wymierzonej oskarżonemu kary pozbawienia wolności zostało warunkowo zawieszone.

Okoliczności związane z rozstrzygnięciem o warunkowym zawieszeniu wykonania kary mają jednocześnie decydujące znaczenie dla oceny sytuacji oskarżonego, rozpatrywanej w obu omawianych stanach prawnych. Nie ulega bowiem wątpliwości, iż sytuacja ta ukształtowana została korzystniej w przepisach obecnie obowiązującego kodeksu karnego, co wiązać należy nie tylko z brzmieniem norm art. 58 § 1 kk czy art. 69 § 1 i 2 kk w porównaniu z brzmieniem odpowiadających im norm w dawnym kodeksie karnym, ale przede wszystkim z rozwiązaniem odnoszącym się do kwestii naprawienia wyrządzonej przestępstwem szkody. O ile w myśl przepisu art. 75 § 3 d.kk nałożenie obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej w mieniu społecznym – jak to miało miejsce w niniejszej sprawie – było obligatoryjne, o tyle aktualne przepisy, nie dość, że nie różnicują ochrony prawno – karnej w zależności od charakteru będącego przedmiotem przestępstwa mienia, to ponadto nie przewidują obligatoryjnego orzeczenia obowiązku naprawienia szkody, pozostawiając to rozstrzygnięcie uznaniu sądu (art. 72 § 2 kk). Ten zaś fakt, zwłaszcza w kontekście całości postawionych w skardze kasacyjnej zarzutów, ma dla oceny sytuacji oskarżonego znaczenie rozstrzygające. Powyższe prowadzi zatem do wniosku o korzystnym dla skazanego kierunku całości wniesionego nadzwyczajnego środka zaskarżenia.

Dokując analizy przedłożonej kasacji, Sąd Najwyższy uznał, iż zasługuje ona na uwzględnienie. Wprawdzie zaprezentowany w niej zarzut obrazy normy art. 4 § 1 kk sformułowany został w sposób nieprawidłowy (stosowanie do tego przepisu – nawiasem mówiąc, nie przytoczonego nawet w treści orzeczenia Sadu Rejonowego – stanowiło jedynie konsekwencję popełnionego uprzednio błędu), jednak w uzasadnieniu kasacji, jej Autor trafnie podnosi, że zaskarżony wyrok w rażący sposób obraża przede wszystkim przepis art. 6 § 1 kk.

W myśl przytoczonej normy „czyn uważa się za popełniony w czasie, w którym sprawca działał (...)”. W takiej sytuacji, zgodnie z poglądem utrwalonym w doktrynie i w judykaturze (por. wyrok Sądu Najwyższego m.in. z dnia 7 maja 1976 r. II KR 69/79, OSNPG 1976, z. 11, poz. 95, z dnia 10 sierpnia 1988 r., V KRN 160/88, OSNPG 1989, z. 2, poz. 20, z dnia 29 stycznia 1992 r., II KRN 423/91, OSNKW 1992, z. 5-6, poz. 39) za czas popełnienia przestępstw rozciągniętych w czasie, wieloczynowych, trwałych a także o charakterze ciągłym traktować należy ostatni moment działania sprawcy, w tym czas dokonania ostatniego z czynów składających się na realizację przestępstwa ciągłego.

W świetle powyższego, w sprawie niniejszej na uwadze mieć należało, iż skoro przypisane B. N. przestępstwo ciągłe miało miejsce w okresie od 3 lipca 1998 r. do 6 września 1998 r., to za czas jego popełnienia przyjąć należało końcową datę przestępnego działania, przypadającą po wejściu w życie – w dniu 1 września 1998 r. – kodeksu karnego z 1997 r. Stwierdzenie, iż przypisane oskarżonemu przestępstwo miało miejsce pod rządami aktualnie obowiązującej ustawy karnej wykluczało jakąkolwiek możliwość stosowania wobec B. N. przepisów kodeksu obowiązującego poprzednio, w tym przy „uruchomieniu” normy art. 4 § 1 kk, którą stosuje się tylko wówczas, gdy w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna, niż w czasie popełnienia przestępstwa.

Błędna interpretacja przez Sąd Rejonowy normy art. 6 § 1 kk miała zatem charakter rażący i wywołała bezpośredni wpływ na treść zaskarżonego kasacją wyroku.

Przyznać także należało Autorowi skargi rację, iż orzekając o obowiązku naprawienia szkody, Sąd Rejonowy obraził normę art. 75 § 3 d.kk. Pomijając już to, że w orzeczeniu nie podano precyzyjnie wartości szkody, do jakiej naprawienia oskarżonego zobowiązano, to przede wszystkim określony w tym orzeczeniu obowiązek wykroczył poza przewidziany przepisem art. 75 § 3 d.kk i art. 75 § 1 pkt 2 d.kk zakres, który sprowadza się do rozmiaru rzeczywistej wysokości szkody wynikłej bezpośrednio z przestępstwa. Oznacza to, iż brak jest podstaw do określenia szkody uwzględniającej także takie składniki, które wprawdzie wynikły z następstw czynu, ale nie zostały nim wywołane bezpośrednio (por. m.in.: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 1994 r., WR 75/94, OSNKW 1994, z. 7-8, poz. 46, oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15 lipca 1971 r. VI KZP 81/70, OSNKW 1971, z. 10, poz. 144).

Taki dodatkowy składnik stanowią niewątpliwie odsetki bankowe naliczane od wyłudzonej kwoty, do jakich wyrównania (w nieokreślonej wysokości) zobowiązano oskarżonego zaskarżonym wyrokiem. Poglądy te nie tracą aktualności na gruncie obowiązującego obecnie art. 72 § 2 kk.

W powyższej sytuacji, Sąd Najwyższy uznał, iż wniosek, wniesionej na korzyść B. N. kasacji, o uchylenie zaskarżonego wyroku jest zasadny.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy będzie respektował wyrażone w niniejszym uzasadnieniu zapatrywania prawne (art. 442 § 3 kpk w zw. z art. 518 kpk), istotne z punktu widzenia podstaw prawnych skazania B. N. i obowiązku naprawienia wyrządzonej przestępstwem szkody.