Uchwała z dnia 1975-05-26 sygn. III CZP 30/75

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 30/75

Uchwała z dnia 26 maja 1975 r.

Przewodniczący: sędzia W. Kuryłowicz. Sędziowie: H. Dąbrowski, J. Krajewski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Tadeusza K. z udziałem Józefy M. o wykonanie postanowienia Sądu Opiekuńczego w przedmiocie kontaktów wnioskodawcy z córką Alicją K. po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym następującego zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki dla m.st. Warszawy w Warszawie postanowieniem z dnia 10 marca 1975 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy wykonanie postanowień sądu opiekuńczego określających kontakty rodziców z dzieckiem następuje w trybie art. 1050 czy 1051 k.p.c.?"

udzielił następującej odpowiedzi:

Jeżeli sąd zobowiązał tego z rodziców, któremu zostało powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej, do wydania dziecka drugiemu z rodziców, do wykonywania tego obowiązku ma zastosowanie art. 1050 w związku z art. 1089 k.p.c. także wtedy, gdy wydanie ma nastąpić na czas określony.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 8.VI.1967 r. Sąd Powiatowy orzekł rozwód małżeństwa uczestników postępowania, przy czym wykonywanie władzy rodzicielskiej nad ich córką urodzoną w dniu 17.VIII.1959 r. powierzył matce, zastrzegając ojcu prawo nadzoru nad wychowaniem małoletniej oraz możność utrzymywania z nią kontaktów osobistych.

Opierając się na treści tego wyroku, postanowieniem z dnia 9.IV.1974 r. sąd opiekuńczy zobowiązał matkę do wydania małoletniej ojcu na okres jednego miesiąca celem spędzenia z nią urlopu - pod rygorem grzywny w kwocie 1.500 zł. Wobec odmowy wydania dziecka Sąd Powiatowy na wniosek uprawnionego nałożył na matkę grzywnę na podstawie art. 1050 § 3 k.p.c.

W toku rozpoznawania zażalenia od tego postanowienia Sąd Wojewódzki przedstawił Sądowi Najwyższemu na podstawie art. 391 k.p.c. do rozstrzygnięcia następujące zagadnienie prawne przytoczone w sentencji uchwały.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Sugestia Sądu Wojewódzkiego, że podstawę prawną zastosowania środka przymusu w stosunku do tego z rodziców, któremu powierzono wykonywanie władzy rodzicielskiej - w przypadku gdy odmawia on honorowania nakazu wydania dziecka osobie uprawnionej - stanowi art. 1051 k.p.c., mogłaby być uznana za trafną tylko wtedy, gdyby przy rozwiązaniu wysuniętego problemu w grę wchodziły wyłącznie art. 1050 i 1051 k.p.c.

Istotna bowiem różnica pomiędzy tymi przepisami polega na tym, że pierwszy z nich reguluje wymuszenie czynności pozytywnej i z reguły jednorazowej, a cel tego przepisu jest wyraźnie represyjny, podczas gdy art. 1051 k.p.c. ma na myśli bądź to czynność trwałą, bądź też powtarzającą się, dotyczy zatem sytuacji, gdy czynność dłużnika sprzeczna z obowiązkiem uzewnętrznia zamiar działania stale wbrew temu obowiązkowi; nie reguluje on przy tym wymuszenia czynności pozytywnej, ale wymuszenie biernego zachowania się dłużnika: obowiązku zaniechania pewnej czynności lub nieprzeszkadzania czynności wierzyciela; celem zaś tego przepisu jest zapobieganie dalszemu działaniu dłużnika wbrew nałożonemu na niego obowiązkowi. Ocena charakteru i istoty uprawnień rodzica, któremu przyznano prawo utrzymywania z dzieckiem osobistych kontaktów - w świetle różnicy zachodzącej pomiędzy art. 1050 i 1051 k.p.c. - przemawiałaby na korzyść sugestii Sądu Wojewódzkiego, skoro realizacja uprawnień polega na podejmowaniu czynności powtarzających się, a obowiązek dłużnika sprowadza się do nieprzeszkadzania czynnościom uprawnionego.

U podstaw wysuniętej przez Sąd Wojewódzki sugestii leży jednak założenie, że art. 1089 k.p.c., regulujący zagadnienie wykonania orzeczenia zobowiązującego do oddania osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką, odnosi się wyłącznie do sytuacji, gdy to oddanie ma charakter trwały. Poglądu tego nie można jednak podzielić, gdyż nie znajduje on oparcia w powołanym przepisie. Norma ta bowiem, mówiąc o "oddaniu", nie wprowadza żadnych ograniczeń lub dystynkcji pomiędzy wydaniem na stałe a wydaniem na czas określony. Lege non distinguente ma więc ona na myśli każde oddanie takiej osoby. Wchodzą tu zatem w rachubę - poza odebraniem dziecka na podstawie art. 100 k.r.o. - również przypadki przewidziane w art. 580, 443 § 1 i 451 k.p.c.

W takiej zaś sytuacji problem rozstrzyga sam przepis art. 1089 § 2 k.p.c., który stanowi, że w przypadku niezastosowania się zobowiązanego do nakazu sądu należy postąpić jak przy egzekucji czynności, której inna osoba za dłużnika wykonać nie może. Przepis ten zatem w sposób wyraźny odsyła do art. 1050 k.p.c.

Z tych przyczyn należało udzielić odpowiedzi jak w sentencji uchwały.

OSNC 1976 r., Nr 3, poz. 41