Uchwała z dnia 1974-07-26 sygn. III PZP 22/74

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III PZP 22/74

Uchwała z dnia 26 lipca 1974 r.

Przewodniczący: sędzia J. Wasilewski. Sędziowie: A. Filcek, M. Wilewski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, w sprawie z powództwa Józefa M. przeciwko Zakładom Produkcji Elementów Budowlanych w S. o zapłatę, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym następującego zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Wojewódzki w Krakowie postanowieniem z dnia 19 lutego 1974 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 § 1 k.p.c.:

"Czy sprawa o zapłatę odszkodowania należnego w związku z odmową zawarcia przez zakład pracy przyrzeczonej umowy o pracę (art. 390 § 1 k.c. w zw. z art. XII § 3 przep. wprow. k.c.) podlega rozpoznaniu w postępowaniu odrębnym, przewidzianym w sprawach o roszczenia pracowników (art. 459-477 k.p.c.)?",

postanowił udzielić następującej odpowiedzi:

Sprawa o naprawienie szkody, związanej z odmową zawarcia przyrzeczonej umowy o pracę, jest sprawą ze stosunku pracy w rozumieniu art. XII przep. wprow. k.c. i art. 459 § 1 k.p.c.

Uzasadnienie

Przedstawione do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne wynikło na tle następującego stanu faktycznego:

Powód domagał się zasądzenia na jego rzecz od pozwanych Zakładów kwoty 16.250 zł tytułem naprawienia szkody, którą poniósł przez to, że liczył na zawarcie przyrzeczonej umowy o pracę radcy prawnego, a pozwane Zakłady uchyliły się od zawarcia tej umowy.

Sąd Powiatowy, rozpoznawszy sprawę w składzie jednego sędziego, oddalił powództwo, jako nieuzasadnione. Sąd Wojewódzki - na skutek rewizji powoda, który zarzucił nieważność postępowania polegającą na tym, że skład sądu orzekającego był sprzeczny z art. 47 § 1 k.p.c. i art. XII przep. wprow. k.p.c. - przedstawił Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne przytoczone na wstępie.

Sąd Najwyższy miał na uwadze, co następuje:

W uchwale z dnia 21.VI.1972 r. III PZP 13/72 (OSNCP 1972, z. 12, poz. 201) Sąd Najwyższy uznał za dopuszczalne zawarcie umowy (art. 389 k.c.), przez którą strony zobowiązują się do zawarcia umowy o pracę. W tejże uchwale, w konsekwencji powyższego stanowiska, została przyjęta teza, że uchylenie się przez zakład pracy od zawarcia przyrzeczonej umowy o pracę daje podstawę do odpowiedniego zastosowania art. 390 § 1 k.c. w związku z art. XII § 3 przep. wprow. k.c. w zakresie naprawienia szkody przewidzianego tymi przepisami.

Pod rządem kodeksu postępowania cywilnego w brzmieniu ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. (Dz. U. Nr 43, poz. 296) orzecznictwo Sądu Najwyższego niejednokrotnie dawało wyraz dążeniu do zapewnienia uprawnieniom pracowniczym ochrony przez szerokie stosowanie postępowania odrębnego, unormowanego w art. 459 - 477 k.p.c.

Roszczenia o naprawienie szkód mogą wynikać nie tylko z umownego, a zwłaszcza aktualnie obowiązującego, stosunku pracy.

Dlatego też ustawodawca w art. 459 § 1 k.p.c. objął postępowaniem odrębnym osobno roszczenia pracowników "ze stosunku pracy", obowiązującego strony lub już wygasłego, i osobno roszczenia "o naprawienie szkód wyrządzonych pracownikowi przez zakład pracy". Postępowanie odrębne więc obejmuje także sprawy, w których strony występują w procesie w innym charakterze niż kontrahenci umowy o pracę, jak to stanowią wytyczne wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej dotyczące uprawnień pracowniczych w postępowaniu odrębnym, uchwalone w dniu 29 i 30 września 1966 r. przez pełny skład Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (OSNCP 1967, z. 1, poz. 1).

Znaczenie więc terminu "pracownik", użytego w art. 459 - 477 k.p.c., wykracza poza oznaczenie kontrahenta umownego stosunku pracy i obejmuje także osoby, które nie pozostają ani też nigdy nie pozostawały w takim stosunku z zakładem pracy.

Takie unormowanie zostało wprowadzone w interesie jak najszerszej grupy obywateli, których głównym źródłem utrzymania jest wynagrodzenie za pracę, a do takich należy powód jako radca prawny. Ustawodawca uczynił to w celu zapewnienia im utrzymania, konkretyzując w zakresie postępowania cywilnego konstytucyjną zasadę prawa do zatrudnienia (art. 58 ust. 1 Konstytucji PRL).

Aby ochrona tego prawa była pełna, nie może być ograniczona wyłącznie do ustabilizowania i ochrony stosunków pracy już istniejących, jak to zostało unormowane w art. 44 i nast. kodeksu pracy (Dz. U. z 1974 r. Nr 24, poz. 141), lecz w równym co najmniej stopniu powinna zapewniać obywatelom - w wypadkach przez prawo określonych - możliwości zdobycia pracy lub uzyskania odszkodowania w granicach wynikających z ustawy i okoliczności konkretnego wypadku.

Podobny wniosek co do szerokiego zasięgu omawianego tu odrębnego trybu postępowania należy wyprowadzić ze sformułowań użytych przez ustawodawcę w art. 460 § 1 k.p.c., gdzie jest mowa o "uprawnieniach" pracowników.

Również pod względem przedmiotowym sprawa kwalifikuje się jako sprawa ze stosunku pracy. Dotyczy bowiem odszkodowania za niedojście do skutku przyrzeczonej umowy o pracę. Jest to zatem dziedzina prawa pracy, do której mają odpowiednie zastosowanie - poprzez art. XII § 3 przep. wprow. k.c. - przepisy prawa cywilnego.

W konsekwencji, skoro występujące w sprawie roszczenie kwalifikuje się do postępowania odrębnego, jako sprawa o roszczenie pracownicze, a taka sprawa jest sprawą ze stosunku pracy w świetle uchwały składu siedmiu sędziów SN z dnia 31.III.1967 r. (OSNCP 1967, z. 9, poz. 150), przeto na pytanie przedstawione przez Sąd Wojewódzki Sąd Najwyższy z mocy art. 391 k.p.c. udzielił odpowiedzi ujętej w sentencji.

OSNC 1975 r., Nr 2, poz. 23