Uchwała z dnia 1974-03-28 sygn. III CZP 13/74

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 13/74

Uchwała z dnia 28 marca 1974 r.

Przewodniczący: sędzia Z. Wasilkowska. Sędziowie: J. Krajewski, J. Majorowicz (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, w sprawie z powództwa Władysława P. przeciwko Państwowemu Przedsiębiorstwu "Uzdrowisko R." w R. o zapłatę kwoty 2.200 zł, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym następującego zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Krakowie postanowieniem z dnia 5 grudnia 1973 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c."

"Czy zakłady profilaktyczne służby zdrowia, które mają na celu przyjmowanie osób na czasowy pobyt o charakterze kuracyjnym, stanowią «podobne zakłady» w rozumieniu art. 846 § 1 k.p.c.?",

udzielił następującej odpowiedzi.

Do zakładów profilaktycznych służby zdrowia, które mają na celu przyjmowanie osób na czasowy pobyt o charakterze kuracyjnym, stosuje się przepisy art. 846 i nast. k.c. o odpowiedzialności za utratę lub uszkodzenie rzeczy wniesionych przez osoby korzystające z usług tych zakładów.

Uzasadnienie

Przedstawione przez Sąd Wojewódzki w Krakowie w trybie art. 391 k.p.c., budzące poważne wątpliwości zagadnienie prawne wyłoniło się na tle następującego stanu faktycznego sprawy:

Powód Władysław P. domagał się od Państwowego Przedsiębiorstwa "Uzdrowisko R." w R. zasądzenia kwoty 2.200 zł tytułem odszkodowania za utratę aparatu radiowego marki "Riga-202".

W uzasadnieniu żądania powód przytoczył, że w okresie od 23.XII.1972 r. do 13.I.1973 r. przebywał na leczeniu w Szpitalu Uzdrowiskowo-Kardiologicznym, należącym do strony pozwanej, i w ostatnim dniu pobytu skradziono mu z pokoju wspomniany aparat radiowy.

Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa, powołując się na regulamin Szpitala Uzdrowiskowo-Kardiologicznego w R.; zgodnie z treścią tego regulaminu "kierownictwo Szpitala nie odpowiada za żadne przedmioty wartościowe i pieniądze nie złożone do depozytu".

Sąd Powiatowy, uwzględniając powyższy zarzut strony pozwanej, wyrokiem z dnia 8.VIII.1973 r. powództwo oddalił.

Wyrok Sądu Powiatowego zaskarżył rewizją powód, wnosząc o uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania albo o zmianę wyroku i orzeczenie zgodnie z żądaniem pozwu.

Wątpliwość prawna, jaka wyłoniła się przy rozpoznawaniu rewizji przez Sąd Wojewódzki, sprowadza się do pytania przytoczonego na wstępie.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 846 k.c. zwiększona odpowiedzialność za utratę lub uszkodzenie rzeczy gości obciąża utrzymujących zarobkowo hotele i podobne zakłady. Ponadto zwiększona odpowiedzialność została rozciągnięta także na zakłady kąpielowe, przedsiębiorstwa wagonów sypialnych i przedsiębiorstwa żeglugi śródlądowej, do których to zakładów i przedsiębiorstw stosuje się w myśl art. 852 § 1 k.c. odpowiednio przepisy o osobach utrzymujących zarobkowo hotele i podobne zakłady. Równocześnie § 2 art. 852 k.c. stanowi, że rozciągnięcie powyższej odpowiedzialności na przedsiębiorstwa i zakłady nie wymienione w § 1 tegoż art. 852 następuje na mocy rozporządzenia Rady Ministrów.

Należy zauważyć, że obowiązujące przed wejściem w życie kodeksu cywilnego przepisy kodeksu zobowiązań nie przewidywały możliwości rozciągnięcia w drodze rozporządzenia Rady Ministrów zwiększonej odpowiedzialności na inne zakłady i przedsiębiorstwa. Do osób, na których ciążyła zwiększona odpowiedzialność, zaliczano: utrzymujących zarobkowo hotele, zajazdy i podobne zakłady (art. 538 k.z.) oraz przedsiębiorstwa zakładów kąpielowych i wagonów sypialnych (art. 543 k.z.). Przewidziana obecnie w art. 852 § 2 k.c. możliwość rozciągnięcia zwiększonej odpowiedzialności na inne jeszcze przedsiębiorstwa i zakłady odnosi się do dyspozycji § 1 tego artykułu, a nie art. 846 k.c.

Dla rozstrzygnięcia więc przedstawionego zagadnienia istotne znaczenie ma - jak to trafnie przyjmuje Sąd Wojewódzki - wykładnia zawartego w art. 846 k.c. określenia "podobne zakłady", w konkretnym wypadku zaś odpowiedź na pytanie, czy w ramach tego pojęcia mieści się zakład profilaktyczny służby zdrowia, którego zadaniem jest przyjmowanie osób na czasowy pobyt o charakterze kuracyjnym.

Zauważyć należy, że podobne wątpliwości powstały już na tle art. 538 kodeksu zobowiązań, przy czym w literaturze prawniczej wypowiedziano się za szerszą wykładnią dwu kryteriów przewidzianych w tym przepisie: po pierwsze, że dyspozycją tego przepisu objęte są osoby, których zawodowa działalność polega na zawieraniu umów o przyjęcie w gościnę; po drugie, że kryterium zarobkowości nie może być rozumiane, tak jak w ustroju kapitalistycznym, jako równoznaczne z pojęciem osiągania zysku, kryterium to bowiem oznacza jedynie przeciwstawienie zakładom trudniącym się w sposób filantropijny przyjmowaniem obcych osób w gościnę. W świetle tak rozumianego przepisu art. 538 k.z. przyjmowano, że do "podobnych zakładów" zaliczyć należy zakłady, które mają na celu przyjmowanie gości na czasowy pobyt o charakterze letniskowym, wypoczynkowym czy kuracyjnym.

Podobne stanowisko reprezentował również Sąd Najwyższy, który w orzeczeniu z dnia 28.IX.1956 r. 3 CR 800/56 (OSNCP 1957, poz. 80) wyjaśnił, że przepis art. 538 k.z. stosuje się także do domów wczasowych i im podobnych, przeznaczonych na wypoczynek i rekonwalescencję pracowników. Do nich należą też, jak stwierdza cyt. orzeczenie, profilaktyczne domy zdrowia.

Kodeks cywilny w art. 846 nie wprowadził żadnych zmian co do dwu wyżej omawianych kryteriów, a jak już zaznaczono, rozszerzył w art. 852 wzmożoną odpowiedzialność na nowe zakłady; ponadto przewidział możliwość dalszego jej rozszerzenia w drodze rozporządzenia Rady Ministrów.

Wychodząc z tych założeń, Sąd Najwyższy, odpowiadając na wątpliwość prawną powstałą na tle przepisów kodeksu cywilnego, wyjaśnił w uchwale z dnia 3.III.1971 r. III CZP 6/71 (OSNCP 1971, poz. 170), że przepisy o odpowiedzialności utrzymujących hotele i podobne zakłady stosuje się także do nie prowadzonego zarobkowo domu wczasowego, przy czym odpowiedzialność utrzymującego dom wczasowy nie może być wyłączona regulaminem.

Zakłady profilaktyczne służby zdrowia należy zaliczyć - w świetle tak rozumianej wykładni art. 846 k.c. - również do "podobnych zakładów", o których mowa w tym przepisie. Odpowiadają one bowiem wyżej wymienionym kryteriom. Zadaniem ich jest przyjmowanie osób w gościnę, zapewnienie im lokum oraz warunków odpoczynku i szybkiego powrotu do zdrowia.

Z tych względów na postawione pytanie udzielono odpowiedzi jak w sentencji uchwały.

OSNC 1974 r., Nr 12, poz. 206