Wyrok z dnia 2008-03-27 sygn. IV SA/Gl 1021/07

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym : Przewodniczący Sędzia WSA Małgorzata Walentek Sędziowie Sędzia WSA Teresa Kurcyusz-Furmanik Asesor WSA Edyta Żarkiewicz (spr.) Protokolant sekr. sąd. Arkadiusz Kmiotek po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 marca 2008 r. sprawy ze skargi W.W. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w C. z dnia [...] nr [...] w przedmiocie zasiłku stałego uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Burmistrza W. z dnia [...] nr [...]

Uzasadnienie

Decyzją z dnia [...] r. nr [...], działający z upoważnienia Burmistrza W. Kierownik Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w W., na podstawie art. 104 Kodeksu postępowania administracyjnego, zwanego dalej K.p.a., art. 7 pkt 4 i 5, art. 8 ust. 2, art. 37 ust. 1 pkt 2, ust. 1 pkt 2 oraz na podstawie art. 4, art. 5, art. 6, art. 10, art. 12, art. 14, art. 106, art. 109, art. 110 ust. 7 i 8 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 593 z późn. zm.), oraz art. 66 ust. 1 pkt 26 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych odmówił przyznania zasiłku stałego W. W. W uzasadnieniu wskazał, że na podstawie wywiadu środowiskowego ustalono, iż źródłem utrzymania rodziny wyżej wymienionego są przychody z tytułu opieki nad domem otrzymywane od właściciela - L. Ś. w kwocie [...] zł. netto za [...] r. Jednakże według danych z ewidencji podatkowej, A. i W. W. posiadają nieruchomość gruntową o powierzchni [...] m2 wraz z zabudowaniami przy ulicy [...] i ulicy [...] w W. Ponadto z informacji Urzędu Gminy w K. P. wynika, że A. W. jest płatnikiem podatku od nieruchomości o pow. [...] m2. Według oświadczenia W. W. nieruchomości w W. zostały sprzedane w drodze licytacji. Jednakże w oparciu o pismo Sądu Rejonowego Wydział Ksiąg Wieczystych, przesłane do ewidencji podatkowej ustalono, że wyżej wymienieni są nadal właścicielami nieruchomości w W. Ponadto z oświadczenia W. W. wynika, że jest właścicielem nieruchomości w L. Natomiast w oparciu o pismo Starostwa Powiatowego-Wydział Komunikacji w L. z dnia [...] r. ustalono, że W. W. wraz z żoną i synem są właścicielami samochodów [...],[...], [...]. Według oświadczenia wnioskodawcy powyższe samochody nie są już w posiadaniu jego rodziny. Z informacji komornika wynika jednak, że ruchomości zajęte w toku postępowań egzekucyjnych pozostają we władaniu wyżej wymienionych. Na podstawie art. 12 ustawy o pomocy społecznej, stwierdzono zatem wystąpienie dysproporcji pomiędzy dochodami wykazanymi w przedłożonej deklaracji o dochodach, a faktycznym stanem majątkowym, wskazującym, że wnioskodawca jest w stanie przezwyciężyć trudną sytuację życiową, wykorzystując własne zasoby majątkowe.

W odwołaniu z dnia [...] r. W. W. podniósł, że nieruchomości w W. zostały sprzedane w drodze licytacji - nieruchomość przy ulicy [...] - w całości , nieruchomość przy ul. [...] - w połowie, o czym świadczy treść zaświadczenia komornika Sądu Rejonowego w L. Wskazał, że nie ma możliwości sprzedaży składników majątku w sytuacji, gdy dwa domy zostały już sprzedane, a pozostałe nieruchomości są obciążone hipotekami. Odnośnie samochodów, które nadal są zarejestrowane w wydziale komunikacji na niego oraz na jego syna, podniósł, że [...] stanowi zabezpieczenie pożyczki w lombardzie, która nie została spłacona, a odnośnie samochodu [...], że jego syn wziął pożyczkę pod zastaw tego samochodu i również jej nie spłacił. Samochody te nie pozostają już zatem w ich posiadaniu.

Decyzją z dnia [...] r. Nr [...], wydaną na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 K.p.a. w związku z art. 2, art. 3, art. 4, art. 8, art. 12 i art. 37 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 593 z późn. zm.), po rozpatrzeniu odwołania, Samorządowe Kolegium Odwoławcze w C. utrzymało w mocy decyzję organu pierwszej instancji. W uzasadnieniu organ odwoławczy wskazał, że zgodnie z art. 12 ustawy o pomocy społecznej, można odmówić przyznania świadczenia w przypadku stwierdzenia dysproporcji pomiędzy udokumentowaną wysokością dochodu, a sytuacją majątkową osoby lub rodziny, wykazującą, że osoba ta lub rodzina jest w stanie przezwyciężyć trudną sytuację życiową, wykorzystując własne zasoby majątkowe, w szczególności w przypadku posiadania znacznych zasobów finansowych, wartościowych przedmiotów majątkowych lub nieruchomości. W sprawie ustalono, że dochód trzyosobowej rodziny W. W. wynosi [...] zł. miesięcznie, a więc nie przekracza kryterium dochodowego określonego w art. 8 cytowanej ustawy. Jednocześnie z ustaleń organu pierwszej instancji wynika, że wyżej wymieniony jest właścicielem w [...] części zabudowanej nieruchomości położonej w Woźnikach przy ul. [...], ponadto wraz z żoną jest właścicielem zabudowanej nieruchomości położonej w [...] Nr [...], obciążonej hipoteką umowną w kwocie [...] zł. na rzecz [...] Oddział w K., hipoteką przymusową kaucyjną w wysokości [...] zł. i hipoteką przymusową na łączną kwotę [...] zł. na rzecz Skarbu Państwa. Ponadto żona wnioskodawcy jest właścicielką zabudowanej nieruchomości w K. P., tj. budynku mieszkalnego, budynków gospodarczych i gruntu o powierzchni [...]m2. W posiadaniu rodziny pozostają trzy samochody; [...], rok produkcji [...], [...] rok produkcji [...], [...] - rok produkcji [...] (stanowi przedmiot zastawu - pożyczkodawca Lombard [...] C.). Organ odwoławczy wskazał, że w jego ocenie powyższe ustalenia wskazują na wystąpienie dysproporcji między deklarowanymi dochodami w wysokości [...] zł. miesięcznie, a faktyczną sytuacją finansową rodziny W. W. Dla stwierdzenia wystąpienia wymienionej dysproporcji istotne znaczenie ma ustalenie posiadanych przez wnioskodawcę zasobów materialnych, takich jak; samochody osobowe, mieszkania, domy, sprzęt rtv, komputery. Jednocześnie należy uwzględnić wysokość wydatków ponoszonych w związku z utrzymaniem tych dóbr. Zasiłek stały jest bowiem świadczeniem stanowiącym szczególnego rodzaju pomoc społeczną, dlatego przyznanie tego świadczenia jest uzasadnione, jeżeli osoba lub rodzina nie jest w stanie utrzymać się wykorzystując własne zasoby pieniężne i majątkowe. Wobec tego własne dochody i zasoby, powinny być w pierwszej kolejności przeznaczone na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych. W związku z tym, że W. W. posiada wyżej wymieniony majątek, w tym samochód i jednocześnie eksploatuje ten samochód, można stwierdzić, że podstawowe potrzeby życiowe jego rodziny zostały zabezpieczone. Jeżeli bowiem przy deklarowanym dochodzie i stanie majątkowym, stać jego rodzinę na ponoszenie kosztów utrzymania i eksploatacji samochodu, między innymi na zakup paliwa, to można zasadnie wywieść, że występuje dysproporcja między wykazanymi, a faktycznie posiadanymi dochodami.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach, W. W. zakwestionował ocenę organu jakoby miała miejsce dysproporcja między wykazanymi dochodami, a faktycznym stanem majątkowym jego rodziny, gdyż nieruchomości w W. zostały sprzedane w drodze licytacji; - nieruchomość przy ulicy [...] - w całości, nieruchomość przy ul. [...] - w połowie, a jej pozostała część zostanie sprzedana w najbliższym terminie. Ponadto ponownie podniósł, że samochody, które nadal są zarejestrowane w wydziale komunikacji na niego oraz na jego syna, nie pozostają już w ich posiadaniu. Samochody marki [...] i [...] stanowiły bowiem zabezpieczenie pożyczek, które nie zostały spłacone. Natomiast samochód marki [...] został zajęty przez Komornika Sądu Rejonowego w L., odbyły się dwie licytacje i pojazd nadal pozostaje w posiadaniu komornika. W związku z tym skarżący podniósł, że z uwagi na powyższe obciążenia, w tym hipoteki, nie ma możliwości sprzedaży poszczególnych składników majątku i zaspokojenia w ten sposób swoich potrzeb życiowych.

Organ odwoławczy w odpowiedzi na skargę wniósł o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko przedstawione w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Na rozprawie skarżący wnosił i wywodził jak w skardze.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 1 § 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. nr 153, poz. 1269 z późn. zm.), sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości w zakresie swojej właściwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, przy czym § 2 wymienionego przepisu stanowi, iż kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej.

Na podstawie art. 145 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. nr 153, poz. 1270 z późn. zm.), zwanej dalej P.p.s.a., Sąd uwzględniając skargę na decyzję lub postanowienie uchyla zaskarżoną decyzję lub postanowienie w całości albo w części, jeżeli stwierdzi; naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, bądź naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego, bądź inne naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Ponadto stwierdza nieważność decyzji lub postanowienia w całości lub w części, jeżeli zachodzą przyczyny określone w art. 156 Kodeksu postępowania administracyjnego lub w innych przepisach, albo stwierdza ich wydanie z naruszeniem prawa.

Jednocześnie na podstawie art. 134 § 1 P.p.s.a., Sąd dokonuje kontroli rozstrzygnięć administracji publicznej pod względem zgodności z prawem nie będąc związany zarzutami, podstawą prawną i wnioskami sformułowanymi w skardze.

Zgodnie z art. 135 P.p.s.a., Sąd stosuje przewidziane ustawą środki w celu usunięcia naruszenia prawa w stosunku do aktów lub czynności wydanych lub podjętych we wszystkich postępowaniach prowadzonych w granicach sprawy, której dotyczy skarga, jeżeli jest to niezbędne dla końcowego jej załatwienia.

Mając powyższe na uwadze stwierdzić należało, że zarówno zaskarżona decyzja jak i decyzja organu pierwszej instancji, zostały wydane z naruszeniem przepisów postępowania, mającym istotny wpływ na wynik sprawy, a wobec tego skarga zasługiwała na uwzględnienie.

W świetle okoliczności ustalonych przez organy obydwu instancji, nie ulegało wątpliwości, że w niniejszej sprawie zostały spełnione kryteria przyznania zasiłku stałego, określone w przepisie art. 37 ust. 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 593 z późn. zm.), który stanowi, że zasiłek stały przysługuje pełnoletniej osobie pozostającej w rodzinie, całkowicie niezdolnej do pracy z powodu wieku lub niepełnosprawności, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie są niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie.

Natomiast podstawę odmowy przyznania skarżącemu zasiłku stałego, stanowiło zastosowanie art. 12 wymienionej ustawy tj. uznanie, że wystąpiła dysproporcja pomiędzy udokumentowaną wysokością dochodu, a sytuacją majątkową skarżącego, wskazującą, że jest w stanie przezwyciężyć trudną sytuację życiową, wykorzystując własne zasoby majątkowe.

Podkreślenia zatem wymaga, że cytowany przepis dotyczy takich stanów faktycznych, w których spełnione są łącznie dwa warunki - po pierwsze - udokumentowane, niskie dochody pozostają w sprzeczności z rzeczywistym stanem majątkowym - po drugie - stan majątkowy wskazuje, że wnioskodawca jest w stanie przezwyciężyć trudną sytuację życiową, wykorzystując własne zasoby majątkowe, w szczególności w przypadku posiadania znacznych zasobów finansowych, wartościowych przedmiotów majątkowych lub nieruchomości.

Okoliczności powyższe muszą być ustalone na podstawie wyczerpująco zebranego i rozpatrzonego materiału dowodowego.

W tym zakresie uzasadnienie zaskarżonej decyzji zawiera wskazanie, że skarżący jest właścicielem w [...] części zabudowanej nieruchomości w W. przy ul. [...], wraz z żoną jest właścicielem zabudowanej nieruchomości w L., obciążonej kilkoma hipotekami, w tym przymusową na rzecz Skarbu Państwa oraz żona skarżącego jest właścicielką zabudowanej nieruchomości w K. P. Ponadto wyrażone zostało stwierdzenie, że w posiadaniu rodziny pozostają trzy samochody; [...], rok produkcji [...], [...] rok produkcji [...], [...] - rok produkcji [...].

Organ odwoławczy wskazał, że w jego ocenie powyższe ustalenia uzasadniają stwierdzenie, że wystąpiła dysproporcja między deklarowanymi dochodami w wysokości [...] zł. miesięcznie, a faktyczną sytuacją finansową rodziny W. W.

Jednakże w motywach rozstrzygnięcia nie określił nawet szacunkowej wartości wyżej wymienionych nieruchomości i nie ustalił pozostałych okoliczności, istotnych z punktu widzenia zastosowania przepisu art. 12 ustawy o pomocy społecznej, tj. przede wszystkim wysokości kosztów ponoszonych w związku z przysługującymi prawami do nieruchomości, kwestii ewentualnego uzyskiwania bądź braku dochodów z tego tytułu, a przede wszystkim możliwości zbycia praw do poszczególnych składników majątkowych, przy uwzględnieniu ich ewentualnych obciążeń (m.in. hipotecznych).

Pomimo podniesienia zarzutu w odwołaniu, że nie ma możliwości sprzedaży nieruchomości obciążonych hipotekami, organ odwoławczy nie dokonał żadnych ustaleń w powyższym zakresie. Natomiast organ pierwszej instancji w ogóle pominął ustalenia co do kwestii obciążeń nieruchomości.

Nie zostały również wskazane podstawy ustalenia przez organy obydwu instancji, że skarżący i jego rodzina są w posiadaniu samochodów, zarejestrowanych w wydziale komunikacji na ich rzecz.

W tym zakresie nie został rozważony przez organ odwoławczy zarzut podniesiony w odwołaniu, że samochody marki [...] i [...] stanowiły zabezpieczenie pożyczek, które nie zostały spłacone i wobec tego samochody nie pozostają już w posiadaniu skarżącego i jego rodziny.

Brak analizy organu odwoławczego co do tego zagadnienia jest tym bardziej rażący, że materiały postępowania administracyjnego zawierają odpis umowy pożyczki z [...], wymieniający jako przedmiot zastawu, samochód marki [...] oraz upoważnienie dla pożyczkodawcy z dnia [...] do sprzedaży samochodu takiej samej marki.

Organ odwoławczy miał obowiązek rozpatrzyć te materiały dowodowe. Podobnie jak i zaświadczenie Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w L. z dnia [...] r., w którym zostały wymienione zajęte pojazdy: [...] (ze zobowiązaniem wskazania miejsca położenia ruchomości) oraz [...] (zajęty na rzecz innego dłużnika).

Rażące jest zatem pominięcie przez organ odwoławczy wskazania podstawy ustaleń co do faktycznego posiadania przez skarżącego i jego rodzinę powyższych pojazdów. Ponadto - poza wskazaniem podstaw ustalenia tej okoliczności - organ miał obowiązek przedstawić przyczyny stwierdzenia, że skarżący i jego rodzina mają możliwość dysponowania pojazdami, a więc również sprzedaży - celem zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych.

Zarzut ten dotyczy również organu pierwszej instancji, który w tym zakresie także pominął analizę wyżej wymienionego zaświadczenia komornika.

W związku z tym organy obydwu instancji nie wskazały również, na jakiej podstawie przyjęły, że skarżący jest w stanie przezwyciężyć trudną sytuację życiową, wykorzystując własne zasoby majątkowe - tj. wymienione w uzasadnieniach decyzji samochody osobowe i nieruchomości. W uzasadnieniach pominięto całkowicie ustalenia w powyższym zakresie.

Naruszone zostały zatem przepisy postępowania administracyjnego, tj. art. 7, art. 77 i art. 80 K.p.a., zgodnie z którymi organ administracji publicznej jest obowiązany podjąć wszelkie działania niezbędne do dokładnego ustalenia stanu faktycznego, w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy i na podstawie całokształtu materiału dowodowego ocenić czy poszczególne okoliczności zostały udowodnione. Uzasadnienia organów obydwu decyzji nie wskazują - pomimo wymagań art. 107 § 3 k.p.a. - na podstawie jakich dowodów, istotne dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności zostały uznane za ustalone oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówiono wiary i mocy dowodowej.

Tymczasem pojęcia dysproporcji pomiędzy udokumentowanymi dochodami, a sytuacją majątkową wnioskodawcy, nie można interpretować w sposób rozszerzający. Przepis art. 12 ustawy o pomocy społecznej, wprowadza bowiem uregulowania dotyczące wyłączeń w zakresie przyznawania świadczeń osobom, które spełniły kryteria, określone w przepisach ustawy, odnoszące się do konkretnych świadczeń. Z tego powodu, zastosowanie art. 12 tej ustawy, w każdym przypadku musi być poprzedzone dokładnymi ustaleniami i wnikliwą oceną tych ustaleń.

Nie ulega wątpliwości, że naruszenie w powyższy sposób przepisów postępowania mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Pominięte ustalenia oraz ocena zebranego materiału dowodowego, dotyczyły przecież podstaw rozstrzygnięcia w przedmiocie wniosku o przyznanie zasiłku stałego.

Mając na uwadze wyżej wymienione naruszenia przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego, Wojewódzki Sąd Administracyjny - na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c P.p.s.a. - uchylił zaskarżoną decyzję oraz decyzję organu I instancji.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy należy uzupełnić ustalenia w zakresie wyżej wymienionych okoliczności istotnych z punktu widzenia zastosowania przepisu art. 12 ustawy o pomocy społecznej. Przede wszystkim są to ustalenia dotyczące wysokości kosztów ponoszonych przez skarżącego i jego rodzinę, w związku z przysługującymi prawami do wymienionych wyżej nieruchomości. Ponadto uzupełnienia wymagają ustalenia w zakresie okoliczności dotyczących możliwości uzyskania dochodów z tytułu praw do nieruchomości oraz wysokości tych dochodów, a także możliwości zbycia tych praw. Ponadto istotne znaczenie ma ustalenie, czy skarżący i jego rodzina mogli dysponować, w dacie decyzji, pojazdami, zarejestrowanymi na ich rzecz w Wydziale Komunikacji Starostwa Powiatowego w L. Na podstawie uzupełnionych ustaleń organ przeprowadzi ocenę czy - po pierwsze - udokumentowane dochody pozostawały w dysproporcji z sytuacją majątkową skarżącego - w razie pozytywnego stwierdzenia przedstawi ocenę - czy ustalona sytuacja majątkowa wskazywała, że skarżący był w stanie przezwyciężyć trudną sytuację życiową, wykorzystując własne zasoby majątkowe. W celu wykonania powyższych wskazań organ orzekający, w sposób wyczerpujący zbierze i rozpatrzy cały materiał dowodowy. Oceni na podstawie całokształtu materiału dowodowego, czy okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia, które wymieniono wyżej, zostały udowodnione. W uzasadnieniu wskaże, na podstawie jakich dowodów uznał konkretne okoliczności za ustalone i z jakich powodów ocenił dowody jako wiarygodne, ewentualnie z jakich przyczyn odmówił wiary poszczególnym dowodom.

Z uwagi na to, że zaskarżona decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego w C. nie miała przymiotu wykonalności - jako utrzymująca w mocy decyzję organu I instancji o odmowie przyznania zasiłku stałego - bezprzedmiotowe było rozstrzygnięcie w zakresie art. 152 P.p.s.a.