Wyrok z dnia 1973-11-27 sygn. I CR 801/73

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CR 801/73

Wyrok z dnia 27 listopada 1973 r.

Nieruchomość nabyta w czasie trwania małżeństwa przez jednego z małżonków na podstawie art. 33 dekretu z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich (Dz. U. Nr 13, poz. 87 ze zm.) wchodzi - jako stanowiąca dorobek - w skład majątku wspólnego małżonków.

Przewodniczący: sędzia R. Czarnecki. Sędziowie: H. Dąbrowski (sprawozdawca), S. Dmowski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu sprawy z powództwa Kiejstuta B. przeciwko Pelagii B. o usunięcie niezgodności w księdze wieczystej na skutek rewizji powoda od wyroku Sądu Powiatowego w Gdyni z dnia 4 kwietnia 1973 r.,

uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Powiatowemu w Gdyni do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie

Powód Kiejstut B. w pozwie przeciwko Pelagii B. wniósł o usunięcie niezgodności między treścią księgi wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym przez dokonanie w dziale II księgi wieczystej Kw 5469 w G. wpisu prawa własności nieruchomości na rzecz powoda w 1/2 części.

Roszczenie swoje powód uzasadnił następująco: wyżej oznaczona nieruchomość, położona w G. przy ul. Kiejstuta 5, o powierzchni 841 m², zabudowana domem mieszkalnym, zapisana została w księdze wieczystej na pozwaną jako jedyną właścicielkę na podstawie prawomocnego postanowienia sądu z dnia 28.III.1972 r., stwierdzającego nabycie przez pozwaną, na podstawie testamentu, spadku po Zygmuncie B. (ojcu powoda) - gdy tymczasem nieruchomość ta stanowiła przedmiot małżeńskiej wspólności majątkowej Zygmunta B. i jego poprzedniej żony Joanny B., matki powoda, która zmarła w dniu 13.IX.1956 r. Nieruchomość ta została mianowicie nabyta przez małżonków B. przez zasiedzenie na podstawie art. 33 dekretu z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich (Dz. U. Nr 13, poz. 87 ze zm.).

Pozwana, wnosząc o oddalenie powództwa, zarzuciła, że sporna nieruchomość nie była przedmiotem małżeńskiej wspólności majątkowej Zygmunta B. i jego żony Joanny B., ponieważ w czasie trwania związku małżeńskiego żadne z małżonków nie było właścicielem tej nieruchomości; nieruchomość ta stała się własnością Zygmunta B. dopiero z chwilą uprawomocnienia się postanowienia z dnia 13.V.1960 r., stwierdzającego nabycie przez Zygmunta B. omawianej nieruchomości, co nastąpiło po śmierci matki powoda. Powód mógł dochodzić swoich praw wyłącznie w drodze wznowienia postępowania w sprawie o zasiedzenie.

Sąd Powiatowy w Gdyni wyrokiem z dnia 4.IV.1973 r. oddalił powództwo. W uzasadnieniu wyroku powołał się na uchwałę SN III CZP 11/69 z dnia 20.III.1969 r. (OSNCP 1969, z. 12, poz. 210) i wskazał, iż w procesie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym ustalenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie nie jest dopuszczalne. Z powyższych względów Sąd Powiatowy powództwo oddalił.

W rewizji powód - zarzucając naruszenie prawa materialnego i procesowego i domagając się uchylenia wyroku oraz przekazania sprawy do ponownego rozpoznania - ograniczył swe pierwotne żądanie i wnosił o ustalenie, że wskazana nieruchomość wchodziła w skład ustawowej wspólności majątkowej małżonków Zygmunta i Joanny B.

W związku z rozpoznawaniem rewizji Sąd Wojewódzki przedstawił Sądowi Najwyższemu w trybie art. 391 k.p.c. do rozstrzygnięcia następujące zagadnienie prawne:

"Czy małżonek (jego spadkobierca) może domagać się ustalenia w wyroku, że nieruchomość nabyta w czasie małżeństwa w drodze zasiedzenia - przewidzianego w dekrecie o majątkach opuszczonych i poniemieckich i stwierdzonego postanowieniem sądowym na rzecz drugiego małżonka - wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków?"

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Przepis art. 32 § 1 k.r.o. stanowi, iż dorobkiem małżonków są przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Z mocy tego przepisu każdy przedmiot nabyty w czasie trwania małżeństwa, choćby przez jednego z małżonków, jest - niezależnie od sposobu nabycia - dorobkiem, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w art. 33 k.r.o. W konsekwencji zaś takiego unormowania pojęcia dorobku usprawiedliwiona jest ocena, iż nieruchomość nabyta w czasie trwania małżeństwa przez jednego z małżonków na podstawie art. 33 dekretu z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich (Dz. U. Nr 13, poz. 87 ze zm.) wchodzi - jako stanowiąca dorobek - w skład majątku wspólnego małżonków.

Jakkolwiek redakcja art. 32 § 1 k.r.o. wykazuje różnice w porównaniu z brzmieniem art. 21 § 1 k.r. z 1950 r., to jednak powyższa ocena skutków nabycia przez jednego z małżonków własności nieruchomości na podstawie prawnej przewidzianej w cytowanych dekrecie z dnia 8 marca 1946 r. jest usprawiedliwiona również na tle ujęcia dorobku według poprzedniego stanu prawnego.

Powód w uzasadnieniu pozwu powołał się m.in. na to, że posiadanie wymienionej nieruchomości przywrócono jego ojcu Zygmuntowi B. postanowieniem b. Sądu Grodzkiego w Gdyni z dnia 16.III.1946 r. Prowadziło to do nabycia przez Zygmunta B. własności nieruchomości przez zasiedzenie na podstawie art. 33 cyt. dekretu z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich - po upływie 10 lat od uprawomocnienia się wymienionego postanowienia, a więc do nabycia nieruchomości w czasie trwania jego małżeństwa z pierwszą żoną a matką powoda Joanną B., która zmarła po upływie tego okresu, tj. w dniu 13.IX.1956 r. Późniejsze bowiem stwierdzenie - powołanym w odpowiedzi na pozew postanowieniem Sądu Powiatowego w Gdyni z dnia 13.V.1960 r. - nabycia przez Zygmunta B. własności powyższej nieruchomości przez zasiedzenie na podstawie art. 33 wymienionego dekretu z dnia 8 marca 1946 r. ma charakter deklaratywny.

Z właściwie rozumianych - wobec powołania się w pozwie na postanowienie b. Sądu Grodzkiego w Gdyni z dnia 16.III.1946 r., przywracające Zygmuntowi B. posiadanie nieruchomości - twierdzeń powoda wynika, iż wskazanego w pozwie uzgodnienia treści księgi wieczystej domagał się on w istocie nie z tego tytułu, że opisaną nieruchomość nabyła przez zasiedzenie również jego matka a pierwsza żona jego ojca Joanna B., lecz na tej podstawie, że w wyniku już stwierdzonego w szczególnym postępowaniu nabycia przez ojca własności wymienionej nieruchomości w drodze zasiedzenia, na podstawie art. 33 dekretu z dnia 8 marca 1946 r., nieruchomość ta weszła - jako stanowiąca dorobek - w skład majątku wspólnego Zygmunta B. i jego pierwszej żony a matki powoda Joanny B. Sąd Wojewódzki zatem bezpodstawnie oddalił powództwo z powołaniem się na nieaktualne z przytoczonych względów wyjaśnienie zawarte w cyt. wyżej uchwale SN z dnia 20.III.1969 r.

Wbrew odmiennym wywodom strony pozwanej, sformułowane w rewizji żądanie ustalenia, iż sporna nieruchomość wchodziła w skład majątku wspólnego Zygmunta i Joanny B., nie narusza art. 386 k.p.c., stanowi bowiem jedynie ograniczenie powództwa. Z wywodów powoda zawartych w uzasadnieniu rewizji - że do ustalenia wskazanej okoliczności sprowadza się istota sporu, że jednak jako interes prawny jest podobny jak dotychczas - można wnosić, iż powód w istocie nadal dochodzi uzgodnienia treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, przy czym przesłankę tego uzgodnienia ma stanowić, dopuszczalne w świetle przytoczonych wyżej wyjaśnień, wykazanie, iż sporna nieruchomość weszła w skład majątku wspólnego rodziców powoda.

Wobec uzasadnionej - z przytoczonych wyżej przyczyn - konieczności uchylenia zaskarżonego wyroku Sąd Powiatowy w toku ponownego rozpoznawania sprawy zażąda od powoda stosownych wyjaśnień w kwestii właściwej treści jego żądania.

Z tych względów Sąd Najwyższy z mocy art. 388 § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

OSNC 1974 r., Nr 11, poz. 191